|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
KYRIAKOS CHRISTODOULIDES ν. MATHEOS KYPRIANOU (1968) 1 CLR 130
LOIZOS CONSTANTINOU ν. GEORGHIOS SALACHOURIS (1969) 1 CLR 416
Φαραζή Bέρα ν. Aντώνη Tζιάρα (1999) 1 ΑΑΔ 269
Σολέας Στέφανος ν. Xρυστάλλας Σολέα (1999) 1 ΑΑΔ 904
Ανδρέου Ειρήνη ν. Αντώνη Θεμιστοκλέους (2004) 1 ΑΑΔ 355
Tαμπούρας Γεώργιος ν. Kυριακής Kολάνη άλλως Kίκας Kολάνη (2008) 1 ΑΑΔ 384
Χρυσοστόμου Χριστάκης ν. Πέτρου Σοφοκλέους και Άλλων (2014) 1 ΑΑΔ 1985, ECLI:CY:AD:2014:A676
Σιακόλα Ανδρέας και Άλλη ν. Έλιας Μιχαλοπούλου (2016) 1 ΑΑΔ 2473, ECLI:CY:AD:2016:A501
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
Δεν έχει εντοπιστεί απόφαση η οποία να κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή
ECLI:CY:AD:2017:A17
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 248/2011)
24 Ιανουαρίου, 2017
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δικαστές]
ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ,
Εφεσείων/Εναγόμενος,
ΚΑΙ
ΦΩΤΕΙΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥ,
Εφεσίβλητη/Ενάγουσα.
----------
Χ. Κυριακίδης, για τον Εφεσείοντα.
Μ. Ιωαννίδου (κα), για την Εφεσίβλητη.
----------
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει η Σταματίου, Δ.
----------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Δ.: Στις 9.8.2002, η εφεσίβλητη, ηλικίας τότε 17 ετών, ήταν επιβάτης σε αυτοκίνητο το οποίο ενεπλάκη σε δυστύχημα, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί. Η ευθύνη έγινε αποδεκτή από τον εφεσίβλητο και μοναδικό θέμα προς εκδίκαση από το πρωτόδικο Δικαστήριο ήταν οι γενικές και ειδικές αποζημιώσεις που αυτή δικαιούτο, συνεπεία των τραυματισμών της.
Κατά την ακροαματική διαδικασία κατατέθηκε εκ συμφώνου, με αποδοχή του περιεχομένου του, το πιστοποιητικό που εξέδωσε το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, το οποίο επισκέφθηκε η εφεσίβλητη αμέσως μετά το δυστύχημα (Τεκμήριο 1). Κατατέθηκε, επίσης, εκ συμφώνου, το ιατρικό πιστοποιητικό του Δρος Μιχαήλ Παπαδημητρίου μέχρι ενός σημείου που καθορίστηκε από τους συνηγόρους (Τεκμήριο 2), ενώ μετά από προφορική μαρτυρία του ιατρού το Δικαστήριο έκανε αποδεκτό το περιεχόμενο του εν λόγω πιστοποιητικού στο σύνολό του. Μαρτυρία έδωσε, επίσης, και η εφεσίβλητη, την οποία έκανε αποδεκτή το Δικαστήριο.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της, μετά το δυστύχημα είχε τρομερούς πόνους στο κεφάλι και μεταφέρθηκε μαζί με τη μητέρα της, η οποία τραυματίστηκε κρίσιμα από το δυστύχημα, στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Δεν κρατήθηκε στο Νοσοκομείο και, λόγω του πολύ σοβαρού τραυματισμού της μητέρας της, παρά τους πόνους που ένιωθε, δεν πήγε ξανά σε γιατρό, παρά μόνο τον Οκτώβριο του ιδίου χρόνου. Είχε συνεχείς πόνους στον κρόταφο και τη γνάθο και δυσκολία να ανοίξει και να κλείσει το στόμα της, καθώς και στη μάσηση. Ο Δρ. Παπαδημητρίου της έκανε τρόχισμα για να διορθώσει τη σύγκλιση στη γνάθο, όμως οι πόνοι συνεχίζονταν και τον Απρίλιο του επόμενου έτους της έδωσε νάρθηκα, τον οποίο χρησιμοποιούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο ιατρός της συνέστησε ορθοδοντική θεραπεία, ώστε να διορθωθεί η σύγκλιση, όμως, η ίδια, λόγω του ότι μετέβη για σπουδές στο εξωτερικό, δεν ακολούθησε τη θεραπεία και οι πόνοι ουδέποτε την εγκατέλειψαν. Τα πρώτα χρόνια οι πόνοι ήταν έντονοι, ενώ μετά, τους συνήθισε, παρά το ότι θα πρέπει να υποβληθεί στην ορθοδοντική θεραπεία.
Σύμφωνα με το πιστοποιητικό του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, η εφεσίβλητη, κατά την εξέτασή της μετά το τροχαίο δυστύχημα, στις 9.8.2002, παρουσίαζε τα ακόλουθα:
«Παραπονείτο για Κεφαλαλγία και τάση για εμετό.
Ακτινογραφία Κρανίου δεν έδειξε οστική κάκωση.
Εδόθηκαν οδηγίες.»
Η ιατρική βεβαίωση που δόθηκε από το Δρα Μ. Παπαδημητρίου (Τεκμήριο 2) και έγινε στο σύνολό της αποδεκτή από το Δικαστήριο, αναφέρει τα ακόλουθα:
«Η Φωτεινή παρουσιάστηκε στο ιατρείο μου τον Οκτώβριο του 2002 γιατί υπέφερε από πονοκεφάλους και δυσκολία στη διάνοιξη του στόματος.
Μετά από κλινική αξιολόγηση έχω βρει τα ακόλουθα κλινικά ευρήματα.
Η Φωτεινή ενεπλάκη σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τον Αύγουστο του 2002.
Είχε κτυπήσει στην αριστερή πλευρά της κεφαλής και του προσώπου της.
Όταν την εξέτασα τον Οκτώβρη του 2002 παρουσίαζε περιορισμό στην διάνοιξη του στόματος, αμφίπλευρο πόνο στις κροταφογναφικές αρθρώσεις με πιο έντονο στην αριστερή πλευρά.
Οι μύες του στοματογναθικού της συστήματος είχαν ευαισθησία και παραπονιόταν δυσκολία στη μάσηση. Επίσης παρουσιάζει πλαγιολίσθηση της κάτω γνάθου κατά το κλείσιμο του στόματος.
Τότε αποφάσισα να της δώσω αντιφλεγμονώδη φάρμακα και έκανα εκλεκτικό τρόχισμα.
Τον Απρίλιο του 2003 επανήλθε με τα ίδια συμπτώματα στην άρθρωση και τότε αποφάσισα να της δώσω νάρθηκα τον οποίο εξισορροπούσα σε μηνιαία βάση.
Η τελευταία φορά που ήλθε στο ιατρείο ήταν τον Ιούλιο 2003. Συνέχιζε να παραπονιέται για τους πόνους στις αρθρώσεις.
Οι εξηγήσεις μου είναι οι ακόλουθες:
Να συνεχίσουμε την θεραπεία με τον νάρθηκα μέχρις ότου οι μύες του στοματογναθικού της συστήματος και οι αρθρώσεις χαλαρώσουν.
Μετά από αυτό θα χρειαστεί ορθοδοντική θεραπεία στην άνω και κάτω γνάθο για να διορθωθεί η σύγκλιση.
Αυτού του είδους το τραύμα στη γνάθο μπορεί να επιμένει από μήνες μέχρι και χρόνια.
Σε μερικές περιπτώσεις ο πόνος είναι τόσο σοβαρός που προκαλεί κλείδωμα της άρθρωσης που για να αντιμετωπιστεί χρειάζεται χειρουργική επέμβαση.
Το κόστος της πιο πάνω θεραπείας είναι ως ακολούθως
Θεραπεία με τον νάρθηκα £300.
Ορθοδοντική θεραπεία £1500.
Εάν όλες οι πιο πάνω θεραπείες αποτύχουν να ανακουφίσουν την ασθενή από τα συμπτώματα θα αξιολογηθεί η πιθανότητα χειρουργικής αντιμετώπισης.»
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού εξέτασε τη μαρτυρία και τις νομικές αρχές που διέπουν το θέμα της επιδίκασης αποζημιώσεων, κατέληξε ως ακολούθως:
«Με βάση την αξιολόγηση της μαρτυρίας ανωτέρω και ιδιαίτερα αυτή των ιατρικών πιστοποιητικών (Τεκμήριο 1 και 2) στο βαθμό που συνάδουν με τη προφορική μαρτυρία λαμβάνω υπόψη τις κακώσεις τις οποίες υπέστη η Ενάγουσα, τις συνέπειες των και τις ενοχλήσεις και ταλαιπωρία που της προκάλεσαν. Καθοδηγούμενη από τις ως άνω αρχές όπως έχουν πλέον αποκρυσταλλωθεί μέσα από τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου και αφού έλαβα υπόψη όλους τους σχετικούς παράγοντες που επηρεάζουν τον προσδιορισμό του ύψους των αποζημιώσεων και ειδικότερα, με βάση την ενώπιον μου μαρτυρία, αφ΄ ενός το φυσικό πόνο, την ταλαιπωρία, την απώλεια των ανέσεων και απολαύσεων της ζωής που υπέστη η Ενάγουσα σαν συνέπεια του τραυματισμού της και αφ΄ ετέρου το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχει αποθεραπευτεί και υπάρχουν κατάλοιπα του τραυματισμού της και τη φύση της θεραπείας στην οποία έχει υποβληθεί και θα υποβληθεί μελλοντικά και την ηλικία της, 26 ετών σήμερα, κρίνω ότι το ποσό των €20000 μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί δίκαιη και εύλογη αποζημίωση για τις κακώσεις που υπέστη η Ενάγουσα.
Αναφορικά με τα έξοδα για μελλοντικές εγχειρίσεις είναι νομολογημένο ότι μπορούν να επιδικαστούν υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων με τόκο από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης (Ανδρέου ν. Θεμιστοκλέους (2004) 1 Α.Α.Δ. 355, Φαρατζή ν. Τζιάρα (1999) 1 Α.Α.Δ. 269, Σολέας ν. Σολέα (1999) 1 Β Α.Α.Δ. 904). Με βάση τη συγκεκριμένη μαρτυρία για τη μελλοντική ορθοδοντική θεραπεία βρίσκω ότι η Ενάγουσα δικαιούται στο ποσό των €2552,90 (£1500) με νόμιμο τόκο από σήμερα.»
Με ένα λόγο έφεσης προβάλλεται ότι το ποσό των €20.000 που επιδικάστηκε στην εφεσίβλητη, ως γενικές αποζημιώσεις, είναι έκδηλα υπερβολικό και επιδικάστηκε λανθασμένα και κατ΄ εσφαλμένη εφαρμογή του Νόμου, της νομολογίας και της ενώπιον του Δικαστηρίου μαρτυρίας. Ειδικότερα, η πλευρά του εφεσείοντα ισχυρίζεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο καθοδηγήθηκε λανθασμένα σε συνάρτηση με τα τέσσερα κριτήρια που θα έπρεπε να λάβει υπόψη του, σύμφωνα με τη νομολογία, για την επιδίκαση των αποζημιώσεων.[1] Χωρίς καμία δικαιολογία και χωρίς να αναλύσει τους παράγοντες που επηρέασαν τον προσδιορισμό του ύψους των αποζημιώσεων, επιδικάστηκε το εν λόγω ποσό. Αγνόησε, επίσης, το Δικαστήριο το γεγονός ότι η εφεσίβλητη αρνήθηκε ή αμέλησε να ακολουθήσει τη θεραπεία που της συνέστησε ο θεράπων ιατρός της από το έτος 2002 μέχρι και την εκδίκαση της υπόθεσης. Περαιτέρω, το πρωτόδικο Δικαστήριο επιδίκασε λανθασμένα το ποσό των €2.562,90 ως έξοδα για μελλοντική ορθοδοντική θεραπεία, υπό τύπο γενικών αποζημιώσεων, χωρίς να υπάρχει ενώπιόν του ιατρική μαρτυρία που να βεβαιώνει ότι τέτοια θεραπεία ήταν απαραίτητη.
Από την άλλη, η εφεσίβλητη υπεραμύνθηκε της πρωτόδικης απόφασης, ισχυριζόμενη ότι το ποσό που επιδικάστηκε αποτελεί εύλογη αποζημίωση για τους τραυματισμούς της εφεσίβλητης. Εισηγήθηκε, επίσης, ότι η αμφισβήτηση του ποσού των €2.562,90 θα έπρεπε να προβληθεί με ξεχωριστό λόγο έφεσης και όχι ως μέρος της αιτιολογίας του μοναδικού λόγου έφεσης.
Όπως έχει επανατονιστεί στην πρόσφατη απόφαση στην υπόθεση Ανδρέα Σιακόλα κ.ά. ν. Έλιας Μιχαλοπούλου, Πολ. Έφεση 166/2011, ημερομηνίας 26.10.2016, ECLI:CY:AD:2016:A501, «Για να επέμβει το Εφετείο στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναφορικά με το ύψος του ποσού των αποζημιώσεων, θα πρέπει να πεισθεί είτε ότι το Δικαστήριο ενήργησε κάτω από λανθασμένη αντίληψη του Νόμου είτε ότι το επιδικασθέν ποσό είναι τόσο υπερβολικό ή ανεπαρκές ούτως ώστε να καθίσταται παντελώς λανθασμένος ο υπολογισμός των αποζημιώσεων των οποίων ο ενάγων δικαιούται (Βλ. Constantinou v. Selachouris (1969) 1 CLR 416, Christodoulides v. Kyprianou (1968) 1 C.L.R. 130 και Χριστάκης Χρυσοστόμου ν. Πέτρος Σοφοκλέους κ.ά., Πολ. Έφ. 316/2009, ημερ. 12.9.2014, ECLI:CY:AD:2014:A676).»
Στην προκείμενη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα ευρήματα του Δικαστηρίου, η εφεσίβλητη, η οποία συνεπεία τροχαίου δυστυχήματος, κτύπησε στην αριστερή πλευρά της κεφαλής και του προσώπου της, υπέστη τραύμα στη γνάθο. Οι επιπτώσεις από τον τραυματισμό και η θεραπεία στην οποία έχει υποβληθεί αναφέρονται στο Τεκμήριο 2. Τόσο από το Τεκμ. 2, όσο και από τη μαρτυρία της ίδιας της εφεσίβλητης στο Δικαστήριο, η οποία έχει γίνει αποδεκτή, προκύπτει ότι ο τραυματισμός της δεν ήταν σοβαρός, δεν απαιτήθηκε νοσηλεία σε νοσηλευτικό ίδρυμα και υπεβλήθη σε θεραπεία μετά από πάροδο δύο μηνών από το δυστύχημα. Βέβαια, μέχρι την ακρόαση της υπόθεσης, η ίδια παραπονείτο για πόνους, με αποτέλεσμα να μην θεωρείται ότι έχει πλήρως αποθεραπευθεί. Όπως η ίδια ανέφερε, συνήθισε τον πόνο, με αποτέλεσμα να μην την επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό, έτσι ώστε να ακολουθήσει την ορθοδοντική θεραπεία που της υπέδειξε ο θεράπων ιατρός της, ούτε να τον έχει επισκεφθεί από το 2003 μέχρι την ημέρα της ακρόασης. Παρά ταύτα, ανέφερε ότι θα πρέπει να υποβληθεί στην ορθοδοντική θεραπεία με στόχο να απαλλαγεί από τους πόνους.
Η ορθοδοντική θεραπεία, με βάση το ιατρικό πιστοποιητικό (Τεκμ. 2), κρίθηκε αναγκαία για να διορθωθεί η σύγκλιση. Το γεγονός ότι η εφεσίβλητη δεν έχει υποβληθεί σε αυτή τη θεραπεία μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τη νομολογία, αποτελεί παράλειψη μετριασμού της ζημιάς της, εκτός αν η άρνησή της να υποβληθεί σε θεραπεία ήταν υπό τις περιστάσεις λογική (βλ. σχετική ανάλυση στην υπόθεση Γεώργιος Ταμπούρας ν. Κυριακής Κολάνη, άλλως Κίκας Κολάνη (2008) 1 ΑΑΔ 384). Στην παρούσα περίπτωση η ίδια η εφεσίβλητη ανέφερε στην μαρτυρία της, η οποία έγινε αποδεκτή από το Δικαστήριο, ότι προτίθεται να υποβληθεί σε ορθοδοντική θεραπεία, γεγονός που δεν επηρεάζει την ορθότητα της επιδίκασης του ποσού των €2.562,90 που επιδικάστηκε για το σκοπό αυτό. Το στοιχείο αυτό, όμως, θα έπρεπε να επιδράσει στο ποσό των γενικών αποζημιώσεων υπό την έννοια ότι η εφεσίβλητη δεν προέβη στην αναγκαία θεραπεία για τη μείωση ή εξάλειψη του πόνου.
Έχοντας λοιπόν υπόψη τα όσα αναφέραμε πιο πάνω, τη φύση του τραυματισμού που έχει υποστεί η εφεσίβλητη, όπως περιγράφεται στο Τεκμ. 2, τα συμπτώματα που είχε και τη θεραπεία που έγινε από το Δρ. Παπαδημητρίου και χωρίς να παραγνωρίζουμε τη μαρτυρία της ότι εξακολουθούσε να έχει πόνους μέχρι την ακρόαση της υπόθεσης, κρίνουμε ότι το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων είναι έκδηλα υπερβολικό. Με βάση όλα τα περιστατικά της υπόθεσης, θεωρούμε ότι το ποσό των €9,000 αποτελεί εύλογη υπό τις περιστάσεις, αποζημίωση για τους τραυματισμούς της.
Αναφορικά με το ποσό των €2.562,90 που αποδόθηκε για μελλοντική ορθοδοντική θεραπεία, είναι γεγονός ότι δεν αναφέρεται στο λόγο έφεσης, παρά μόνο στην αιτιολογία του. Θα έπρεπε, βέβαια, να αποτελέσει ξεχωριστό λόγο έφεσης η επιδίκαση αυτού του ποσού. Εν πάση περιπτώσει, έχοντας υπόψη ότι για την αναγκαιότητα αυτής της θεραπείας, καθώς και το κόστος της, δόθηκε μαρτυρία από το Δρα Παπαδημητρίου και, επίσης, την πρόθεση της εφεσίβλητης να υποβληθεί σ΄ αυτή, δεν θεωρούμε ότι δικαιολογείται η παρέμβασή μας ως προς το ποσό αυτό.
Ως εκ των ανωτέρω, η έφεση επιτυγχάνει και η απόφαση σε συνάρτηση με το ποσό των γενικών αποζημιώσεων παραμερίζεται και αντικαθίσταται με το ποσό των €9.000. Κατά τα λοιπά, η απόφαση παραμένει ως έχει. Επιδικάζονται €1.200, πλέον ΦΠΑ, έξοδα υπέρ του εφεσείοντα.
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.
ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Δ.
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.
/ΧΤΘ
[1] 1. Έκταση κακώσεων 2. Περίοδος ανάρρωσης 3. Φύση της θεραπείας που έχει υποβληθεί ο ενάγων 4. Κατάλοιπα κακώσεων σε συνάρτηση με την ηλικία και τη φύση του επαγγέλματος του ενάγοντα