|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2016:C425
(2016) 1 ΑΑΔ 2114
14 Σεπτεμβρίου, 2016
[ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Π., ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΝΑΓΗ, ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, ΛΙΑΤΣΟΣ, ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, ΓΙΑΣΕΜΗΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ/στές]
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ,
Αιτήτρια,
v.
ΑΝΔΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ,
Καθ' ου η αίτηση.
(Νομικό Ερώτημα Αρ. 371)
Οικογενειακό Δικαστήριο ― Συνταγματικό Δίκαιο ― Προθεσμίες ― Συνταγματικότητα ― Περιουσιακές σχέσεις συζύγων ― Αρνητική απόφανση στο Νομικό ερώτημα κατά πόσον η προβλεπόμενη από το Άρθρο 15 (α) του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμου του 1991 (Ν.232/1991), πριν από την τροποποίηση του από το Άρθρο 2 του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων (Τροποποιητικού) (Αρ.2) Νόμου του 2006. [Ν.169 (Ι)/2006], προθεσμία παραγραφής προσκρούει στο Άρθρο 30 του Συντάγματος.
Στα πλαίσια της εκδίκασης αίτησης ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λάρνακας, ο Πρόεδρος του πρωτόδικου Δικαστηρίου υπέβαλε Νομικό Ερώτημα στο Ανώτατο Δικαστήριο κατά πόσον η προβλεπόμενη από το Άρθρο 15 (α) του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμου του 1991 (Ν.232/1991), πριν από την τροποποίηση του από το Άρθρο 2 του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων (Τροποποιητικού) (Αρ.2) Νόμου του 2006. [Ν.169 (Ι)/2006], προθεσμία παραγραφής προσκρούει στο Άρθρο 30 του Συντάγματος.
Ο Καθ' ου η αίτηση, στην υπεράσπισή του, σε αίτηση περιουσιακών διαφορών που προώθησε η αιτήτρια, είχε εγείρει προδικαστική ένσταση, προβάλλοντας τη θέση πως η Αίτηση δεν μπορούσε να προχωρήσει, αφού η αξίωση της Αιτήτριας είχε παραγραφεί, δυνάμει της Διάταξης 15 του Νόμου 232/1991. Η Αιτήτρια απάντησε, προβάλλοντας τη θέση ότι η Διάταξη του Άρθρου 15(α) του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμου του 1991 (Ν.232/1991) είναι αντισυνταγματική και ανενεργός.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Το Νομικό Ερώτημα, απαλλαγμένο από τις οποιεσδήποτε ειδικές περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, έχει ήδη απαντηθεί από τη Νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
2. Στην υπόθεση Καρατζιάς v. Παπακυριακού (2001) 1 Α.Α.Δ. 2113, η Πλήρης Ολομέλεια αποφάσισε ότι η προθεσμία των δύο ετών που έτασσε τότε το Άρθρο 15(α), σε περίπτωση διάλυσης του γάμου είναι, εξ αντικειμένου, εύλογη. Η χρονική αυτή περίοδος παρέχει, αφενός, την αναγκαία άνεση για την άσκηση του δικαιώματος που διασφαλίζει το Άρθρο 14(1) του Νόμου και, αφετέρου, περιορίζει, σε λογικό χρονικό διάστημα, την αβεβαιότητα των πρώην συζύγων για την οικονομική τους υπόσταση.
3. Οι ίδιες αρχές υιοθετήθηκαν και στη μεταγενέστερη απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στη Φοινικαρίδου (κατωτέρω).
4. Στην Καρατζιάς (κατωτέρω) κρίθηκε ότι, στην περίπτωση διάλυσης γάμου, η προθεσμία των δύο ετών (όπως ήταν τότε) ήταν εξ αντικειμένου εύλογη, ενόψει των προαναφερθέντων λόγων.
5. Σε συμφωνία με το σκεπτικό των αποφάσεων Καρατζιάς, Γιωργαλλά και Φοινικαρίδου (κατωτέρω), το Νομικό Ερώτημα που τέθηκε, θα έπρεπε να απαντηθεί κατά τρόπο αρνητικό.
6. Η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Phinikaridou v. Cyprus, Application No. 23890/2002, ημερ. 20.12.2007, δεν διαφοροποιεί το όλο ζήτημα. Στην υπό αναφορά απόφαση εξετάσθηκε το θέμα των προβλεπομένων προθεσμιών υπό το φως του Άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και κρίθηκε ότι άκαμπτες προθεσμίες και εμπόδια που εφαρμόζονται, παραβλέποντας τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης και στην υπόθεση εκείνη, ασχέτως της γνώσης των συνθηκών που αφορούσαν την πατρότητα, παραβίαζαν το πιο πάνω Άρθρο 8, ήτοι το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής.
7. Στην υπό κρίση περίπτωση η Αιτήτρια, έχοντας πλήρη γνώση όλων των περιστατικών, όφειλε και μπορούσε υπό τις περιστάσεις να προσφύγει στο Δικαστήριο εντός της προθεσμίας του Άρθρου 15(α).
8. Υπό το φως των ανωτέρω, η απάντηση στο ερώτημα όπως ετέθη, κατά πόσον, η προβλεπόμενη από το Άρθρο 15(α) του Ν. 232/1991 προθεσμία παραγραφής, πριν από την τροποποίηση της, προσκρούει στο Άρθρο 30 του Συντάγματος είναι αρνητική, εφόσον πρόκειται για εύλογη εξ αντικείμενου προθεσμία και κατ' ακολουθία της προαναφερθείσας πάγιας νομολογίας.
9. Πέραν τούτου, από τα παραδεκτά γεγονότα προκύπτει ότι η Αιτήτρια θα μπορούσε να υποβάλει την αίτησή της μετά το χρόνο που είχε δημιουργηθεί η δικαιοδοσία του Δικαστηρίου λόγω της διαμονής του αντιδίκου της στην Κύπρο.
10. Συνεπώς η Αιτήτρια είχε, στον κατάλληλο χρόνο, αποκτήσει δυνατότητα πρόσβασης στο Δικαστήριο, χωρίς οποιοδήποτε περιορισμό, προτού το δικαίωμα της παραγραφεί.
Το Νομικό Ερώτημα απαντήθηκε αρνητικά, με έξοδα ως έξοδα δίκης όχι όμως εναντίον του καθ' ου η αίτηση.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Καρατζιάς v. Παπακυριακού (2001) 1 Α.Α.Δ. 2113,
Γιωργαλλά v. Xατζηχριστοδούλου (2000) 1 Α.Α.Δ. 2060,
Φοινικαρίδου v. Οδυσσέως (2001) 1 Α.Α.Δ. 1744,
Phinikaridou v. Cyprus, Application No. 23890/02, ημερ. 20.12.2007, E.C.H.R.,
Δημητρίου (άλλως Στυλιανού) v. Δημητρίου (2012) 1 Α.Α.Δ. 834,
Milioti a.o. v. Hussein (1963) 2 C.L.R. 287,
Χατζηστυλλής v. Papadema κ.ά. (2000) 1 Α.Α.Δ. 551,
Μαρκιτανής v. Μουτζούρη (2000) 1 Α.Α.Δ. 923,
Ζένιου v. Ζένιου (2002) 1 Α.Α.Δ. 445.
Νομικό Ερώτημα.
Α. Ποιητής, για την Αιτήτρια.
Δ. Παπαχρυσοστόμου, για τον Καθ' ου η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ:Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Νικολάτος, Π..
ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Π.: Στα πλαίσια της εκδίκασης της Αίτησης αρ. 15 του 2004 ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λάρνακας, ο ευπαίδευτος Πρόεδρος του πρωτόδικου Δικαστηρίου υπέβαλε το εξής Νομικό Ερώτημα στο Ανώτατο Δικαστήριο;
«. η προβλεπόμενη από το Άρθρο 15 (α) του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμου του 1991 (Ν.232/1991), πριν από την τροποποίηση του από το Άρθρο 2 του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων (Τροποποιητικού) (Αρ.2) Νόμου του 2006. [Ν.169 (Ι)/2006], προθεσμία παραγραφής προσκρούει στο Άρθρο 30 του Συντάγματος;»
Το προαναφερόμενο Νομικό Ερώτημα υποβλήθηκε in abstracto και όχι στη βάση των συγκεκριμένων γεγονότων της παρούσας υπόθεσης, in concreto. Θεωρούμε, όμως, σκόπιμο, πολύ συνοπτικά, να παραθέσουμε κάποια γεγονότα που οδήγησαν τους διάδικους ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου.
Οι διάδικοι υπήρξαν ανδρόγυνο μετά από γάμο που τέλεσαν στις ΗΠΑ την 1.5.1977. Η έγγαμη σχέση τους λύθηκε το Δεκέμβριο του 2001. Στις 2.6.2004 η Αιτήτρια καταχώρησε στο Οικογενειακό Δικαστήριο Λάρνακας εναρκτήρια αίτηση, με την οποία επιδίωξε τη ρύθμιση των περιουσιακών διαφορών της με τον πρώην σύζυγό της - Καθ' ου η αίτηση. Ο Καθ' ου η αίτηση, στην υπεράσπισή του, ήγειρε προδικαστική ένσταση, προβάλλοντας τη θέση πως η Αίτηση δεν μπορούσε να προχωρήσει, αφού η αξίωση της Αιτήτριας είχε παραγραφεί, δυνάμει της Διάταξης 15 του Νόμου 232/91. Η Αιτήτρια απάντησε, προβάλλοντας τη θέση ότι η Διάταξη του Άρθρου 15(α) του περί Ρυθμίσεως των Περιουσιακών Σχέσεων των Συζύγων Νόμου του 1991 (Ν.232/1991) είναι αντισυνταγματική και ανενεργός.
Σημειώνουμε, συναφώς, ότι, σύμφωνα με τα ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου τεθέντα στοιχεία, ο Καθ' ου η αίτηση ήλθε στην Κύπρο μόνιμα τον Ιανουάριο του 2003, ενώ η Αιτήτρια ήλθε στην Κύπρο προσωρινά τον Μάιο του 2004.
Δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω με το ιστορικό της υπόθεσης, τις πρωτόδικες αποφάσεις, αλλά και τις αποφάσεις του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου. Θα επικεντρωθούμε μόνο στο Νομικό Ερώτημα, όπως υποβλήθηκε, in abstracto.
Θεωρούμε ότι, το Νομικό Ερώτημα, απαλλαγμένο από τις οποιεσδήποτε ειδικές περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, έχει ήδη απαντηθεί από τη Νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Στην υπόθεση Καρατζιάς v. Παπακυριακού (2001) 1 Α.Α.Δ. 2113, η Πλήρης Ολομέλεια αποφάσισε ότι η προθεσμία των δύο ετών που έτασσε τότε το Άρθρο 15(α), σε περίπτωση διάλυσης του γάμου είναι, εξ αντικειμένου, εύλογη. Η χρονική αυτή περίοδος παρέχει, αφενός, την αναγκαία άνεση για την άσκηση του δικαιώματος που διασφαλίζει το Άρθρο 14(1) του Νόμου και, αφετέρου, περιορίζει, σε λογικό χρονικό διάστημα, την αβεβαιότητα των πρώην συζύγων για την οικονομική τους υπόσταση. Ο Πικής, Π., ο οποίος εξέδωσε την απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας, παρέπεμψε και στις υποθέσεις Γιωργαλλά v. Xατζηχριστοδούλου (2000) 1 Α.Α.Δ. 2060 και Φοινικαρίδου v. Οδυσσέως (2001) 1 Α.Α.Δ. 1744. Στη Γιωργαλλά (ανωτέρω) αναγνωρίστηκε ότι η άσκηση δικαιωμάτων που ανάγονται στην ιδιωτική ζωή του ατόμου, τα οποία προστατεύονται από το Άρθρο 15.1 του Συντάγματος, μπορεί να υπαχθεί σε χρονικούς περιορισμούς, νοουμένου ότι αυτοί δεν είναι στενοί, σε βαθμό που να περιορίζουν την εμβέλειά τους. Διασαφηνίστηκε, στην υπόθεση εκείνη, ότι δικαιώματα συνυφασμένα με την οικογενειακή ζωή, συνιστούν αστικά δικαιώματα, υπό την έννοια του Άρθρου 30 του Συντάγματος, η άσκηση των οποίων μπορεί να υπαχθεί σε λογικούς χρονικούς περιορισμούς. Οι ίδιες αρχές υιοθετήθηκαν και στη μεταγενέστερη απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στη Φοινικαρίδου (ανωτέρω).
Στην Καρατζιάς (ανωτέρω) κρίθηκε ότι, στην περίπτωση διάλυσης γάμου, η προθεσμία των δύο ετών (όπως ήταν τότε) ήταν εξ αντικειμένου εύλογη, ενόψει των προαναφερθέντων λόγων.
Υιοθετούμε και συμφωνούμε με το σκεπτικό των αποφάσεων Καρατζιάς, Γιωργαλλά και Φοινικαρίδου (ανωτέρω), που είναι σχετικές με το Νομικό Ερώτημα που μας τέθηκε, το οποίο μάλιστα και απαντούν κατά τρόπο αρνητικό.
Η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Phinikaridou v. Cyprus, Application No. 23890/2002, ημερομηνίας 20.12.2007, δεν διαφοροποιεί το όλο ζήτημα. Στην υπό αναφορά απόφαση εξετάσθηκε το θέμα των προβλεπομένων προθεσμιών υπό το φως του Άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και κρίθηκε ότι άκαμπτες προθεσμίες και εμπόδια που εφαρμόζονται, παραβλέποντας τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης και στην υπόθεση εκείνη, ασχέτως της γνώσης των συνθηκών που αφορούσαν την πατρότητα, παραβίαζαν το πιο πάνω Άρθρο 8, ήτοι το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής. Στην υπό κρίση περίπτωση η Αιτήτρια, έχοντας πλήρη γνώση όλων των περιστατικών, όφειλε και μπορούσε υπό τις περιστάσεις να προσφύγει στο Δικαστήριο εντός της προθεσμίας του Άρθρου 15(α).
Υπό το φως των ανωτέρω, η απάντηση στο ερώτημα όπως ετέθη, κατά πόσον, δηλαδή, η προβλεπόμενη από το Άρθρο 15(α) του Ν. 232/1991 προθεσμία παραγραφής, πριν την τροποποίηση της, προσκρούει στο Άρθρο 30 του Συντάγματος είναι αρνητική, εφόσον πρόκειται για εύλογη εξ αντικείμενου προθεσμία και κατ' ακολουθία της προαναφερθείσας πάγιας νομολογίας.
Προσθέτουμε, προς ολοκλήρωση, ότι, με την αγόρευσή του, ο ευπαίδευτος συνήγορος της Αιτήτριας επεχείρησε να διευρύνει τα πλαίσια του Ερωτήματος ή και να το διαφοροποιήσει, διασυνδέοντας το ζήτημα της παραγραφής του Άρθρου 15(α) με τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα μπορούσε να αποκτηθεί δικαιοδοσία του Οικογενειακού Δικαστηρίου, με αναφορά στο Άρθρο 11(2)(ε) των περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμων, το οποίο, κατά τον ουσιώδη χρόνο, προς θεμελίωση δικαιοδοσίας, απαιτούσε διαμονή στην Κύπρο, των διαδίκων ή ενός από αυτούς, για συνεχή περίοδο πέραν των τριών μηνών. Το ίδιο όμως επιχείρημα είχε προβληθεί και απορριφθεί σε έφεση μεταξύ των ιδίων διαδίκων στα πλαίσια της ίδιας επίδικης υπόθεσης στην Δημητρίου (άλλως Στυλιανού) v. Δημητρίου (2012) 1 Α.Α.Δ. 834, όπου αποφασίστηκε, επί τη βάσει των γεγονότων της παρούσας υπόθεσης, ότι η αξίωση της αιτήτριας ήταν παραγεγραμμένη με βάση το Άρθρο 15 του Ν. 232/1991, όπως ίσχυε την ημερομηνία καταχώρισης της αίτησης. Εν πάση δε, περιπτώσει, το ερώτημα δεν μπορεί να εξεταστεί έξω από το πλαίσιο που τέθηκε, διευρυνόμενο ή διαφοροποιούμενο στις αγορεύσεις. Αποτελεί βασική αρχή ότι ερώτημα το οποίο παραπέμπεται στο Ανώτατο Δικαστήριο δυνάμει του Άρθρου 144 του Συντάγματος θα πρέπει να διατυπώνεται με το δέοντα τρόπο για να δείχνει καθαρά το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας (Milioti and 2 others v. Hussein (1963) 2 C.L.R. 287 και Χατζηστυλλής v. Papadema κ.ά. (2000) 1 Α.Α.Δ. 551).
Πέραν τούτου, από τα παραδεκτά γεγονότα προκύπτει ότι η Αιτήτρια θα μπορούσε να υποβάλει την αίτησή της μετά το χρόνο που είχε δημιουργηθεί η δικαιοδοσία του Δικαστηρίου λόγω της διαμονής του αντιδίκου της στην Κύπρο. Συνεπώς η Αιτήτρια είχε, στον κατάλληλο χρόνο, αποκτήσει δυνατότητα πρόσβασης στο Δικαστήριο, χωρίς οποιοδήποτε περιορισμό, προτού το δικαίωμα της παραγραφεί. Υπό τα δεδομένα αυτά, στην πραγματικότητα, η απάντηση στο διαφοροποιημένο με τις αγορεύσεις ερώτημα θα ήταν ακαδημαϊκού χαρακτήρα, εφόσον δεν είναι απολύτως απαραίτητη για την επίλυση της επίδικης διαφοράς (Μαρκιτανής v. Μουτζούρη (2000) 1 Α.Α.Δ. 923 και Ζένιου v. Ζένιου (2002) 1 Α.Α.Δ. 445).
Εν πάση περιπτώσει, το Νομικό Ερώτημα όπως υποβλήθηκε απαντάται αρνητικά. Τα έξοδα της παρούσας διαδικασίας θα είναι έξοδα δίκης, όχι όμως, εν πάση περιπτώσει, εναντίον του Καθ' ου η αίτηση.
Το Νομικό Ερώτημα απαντάται αρνητικά, με έξοδα ως έξοδα δίκης όχι όμως εναντίον του καθ' ου η αίτηση.