|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2014:D905
(2014) 1 ΑΑΔ 2650
28 Νοεμβρίου 2014
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στής]
FAR EASTERN SHIPPING COMPANY PLC,
Ενάγουσα,
v.
BN MARINE COMPANY LIMITED,
Εναγομένης.
(Υπόθεση Ναυτοδικείου Αρ. 5/2013)
Ναυτοδικείο ― Forum non conveniens ― Έκδοση διατάγματος αναστολής διαδικασίας και απόφανση Ναυτοδικείου ότι τα Κυπριακά Δικαστήρια δεν ήταν το κατάλληλο forum προς εξέταση της αγωγής ― Η σύμφυτη εξουσία του Δικαστηρίου να διαγνώσει το καταλληλότερο forum υπό τις όλες συνθήκες μιας υπόθεσης ― Η ύπαρξη καταλληλότερης δικαιοδοσίας, αποφασίζεται στη βάση διαφόρων παραγόντων όπως είναι το στοιχείο του εφαρμοστέου δικαίου στη διαφορά, οι μάρτυρες, ο αριθμός και η προέλευση τους, η δικαιοδοσία με την οποία η αγωγή έχει το στενότερο, αλλά και πλέον αποτελεσματικό σύνδεσμο, η δικαστική δαπάνη και η ευχέρεια διεξαγωγής της δίκης.
Δικαιοδοσία Δικαστηρίων ― Θα πρέπει ο διάδικος που επιδιώκει την αναστολή της διαδικασίας να ικανοποιήσει το Δικαστήριο ως προς την ύπαρξη δύο προϋποθέσεων: Η μια είναι ότι υπάρχει άλλη καταλληλότερη δικαιοδοσία στην οποία μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη μεταξύ των διαδίκων με λιγότερη ταλαιπωρία ή έξοδα και η άλλη ότι η αναστολή δεν αποστερεί τον ενάγοντα από κάποιο ουσιαστικό ή δικονομικό πλεονέκτημα ― Το βάρος για να μετατεθεί η δικαιωματική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου εναπόκειται στον εναγόμενο.
Ναυτοδικείο ― Εφαρμοστέο δίκαιο ― Σημαντικός παράγων για την επιλογή από Δικαστήριο του πλέον κατάλληλου υπό τις περιστάσεις forum είναι το εφαρμοστέο δίκαιο.
Διαιτησία ― Ρήτρα αλλοδαπής διαιτησίας ― Συμφωνία για την παραπομπή διαφοράς σε διαιτησία, εφαρμόζεται εκτός αν καταδειχθούν ισχυροί λόγοι που δικαιολογούν τη μη εφαρμογή της ― Η στοιχειοθέτηση και η απόδειξη των λόγων αυτών βαρύνει το διάδικο που επικαλείται τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου ― Οι αρχές εφαρμόζονται κατά τον ίδιο τρόπο είτε υπάρχει ρήτρα για παραπομπή σε διαιτησία, είτε υπάρχει συμφωνία για παραπομπή της διαφοράς σε ένα αλλοδαπό Δικαστήριο.
Η ενάγουσα με την Αναφορά της ενώπιον του Ναυτοδικείου, αξίωσε εναντίον της εναγομένης 80 εκατομμύρια ρωσικά ρούβλια ή το αντίστοιχο ποσό σε ευρώ ως αποζημιώσεις ή εύλογη αμοιβή για υπηρεσίες ναυαγιαίρεσης, διάσωσης και επιθαλάσσιας αρωγής που τα πλοία της Krasin και Admiral Makarov προσέφεραν στο πλοίο της εναγομένης Bereg Nadezdhy, στη θαλάσσια περιοχή Shakhalin Bay μεταξύ 7 και 24 Ιανουαρίου 2011.
Μετά την καταχώρηση της Απάντησης και της Ανταπάντησης, άρχισε η ακροαματική διαδικασία με την μαρτυρία δικηγόρου σε διεθνή νομικό οίκο εκ μέρους της ενάγουσας. Όταν ολοκληρώθηκε η κατάθεση της και πριν από την προσαγωγή περαιτέρω μαρτυρίας, η εναγομένη εταιρεία καταχώρησε την παρούσα αίτηση με την οποία ζητήθηκε η εκδίκαση των προδικαστικών ενστάσεων που ηγέρθησαν με την Απάντηση με αποτέλεσμα να διακοπεί η περαιτέρω ακρόαση της υπόθεσης και να δοθούν οδηγίες για την καταχώρηση γραπτών αγορεύσεων ως προς τα προκύψαντα θέματα.
Με την αίτηση τέθηκαν τρία προδικαστικά ζητήματα προς απόφαση:
α) ότι η ενάγουσα δεν έχει βάση αγωγής καθότι η εναγομένη ουδέποτε ζήτησε, χρειάστηκε ή απαίτησε τις υπηρεσίες της ενάγουσας και/ή των προαναφερθέντων παγοθραυστικών Krasin και Admiral Makarov,
β) ότι η αγωγή θα συζητηθεί στα πλαίσια της υπόθεσης Α51-1943/2011, η οποία είναι ενώπιον του Πέμπτου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας και επομένως η παρούσα διαδικασία αποτελεί κατάχρηση επιδιώκουσα την επιδίκαση διπλής αποζημίωσης,
γ) ότι τα Κυπριακά Δικαστήρια δεν είναι το κατάλληλο forum προς εξέταση της αγωγής εφόσον οι υποτιθέμενες και κατ' ισχυρισμόν υπηρεσίες που προσφέρθηκαν, παρασχέθηκαν εντός των χωρικών υδάτων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, όπου έλαβαν χώραν όλα τα ουσιώδη γεγονότα και όπου βρίσκονται όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, όλοι δε οι μάρτυρες είναι από τη Ρωσική Ομοσπονδία με τη Ρωσική γλώσσα να είναι η φυσική γλώσσα της υπόθεσης και το Ρωσικό Δίκαιο, το εφαρμοζόμενο δίκαιο.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Πράγματι η αίτηση ήταν καθυστερημένη. Εφόσον από την Απάντηση που καταχωρήθηκε στις 8.10.2013 είχαν ήδη εγερθεί τα προδικαστικά αυτά ζητήματα, η αίτηση για προεκδίκαση τους θα έπρεπε να είχε γίνει πριν ακόμη την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας ώστε να μην σπαταλιέται δικαστικός χρόνος και έξοδα αχρείαστα σε περίπτωση επιτυχίας των προδικαστικών ενστάσεων ή οποιασδήποτε από αυτές.
2. Δεν υπήρχε κάποια ιδιαίτερη εξήγηση για την καθυστέρηση αυτή στην υποστηρικτική ένορκη δήλωση.
3. Όμως η καθυστέρηση αυτοτελώς δεν μπορούσε υπό τις περιστάσεις να οδηγήσει σε απόρριψη της αίτησης, η οποία και εξετάστηκε ενόψει της ενδεχόμενης καταλυτικής σημασίας της εφόσον εμπλέκονται, μεταξύ άλλων, και ζητήματα δικαιοδοσίας.
4. Ούτε η ενάγουσα με την ένσταση της εγείρει οποιοδήποτε ουσιαστικό λόγο για τον οποίο η καθυστέρηση από μόνη της αποκλείει την εξέταση της αίτησης. Επίπτωση όμως μπορεί να έχει η καθυστέρηση στη διαταγή επιδίκασης εξόδων.
5. Ως προς τον καθαυτό πρώτο λόγο προδικαστικής ένστασης η θέση της ενάγουσας ήταν ορθή. Δεν είναι δυνατόν εκ προοιμίου να τίθεται ζήτημα και μάλιστα προδικαστικής υφής, ότι δεν υπάρχει εκ μέρους της ενάγουσας βάση αγωγής.
6. Η Αναφορά της ενάγουσας περιέχει εκείνους τους ισχυρισμούς περί των γεγονότων που αν ήθελαν αποδειχθεί μέσα από ακροαματική διαδικασία θα απεδείκνυαν ουσιαστική βάση αγωγής εναντίον της εναγομένης.
7. Αναφορικά με το ζήτημα του forum non conveniens που ετέθη με την τρίτη προδικαστική ένσταση, το ζήτημα που εδώ εγειρόταν δεν ήταν βεβαίως στη βάση συμφωνημένης αλλοδαπής ρήτρας ή συμφωνημένου αλλοδαπού forum διαιτησίας, αλλά στη βάση της σύμφυτης εξουσίας του Δικαστηρίου να διαγνώσει το καταλληλότερο forum υπό τις όλες συνθήκες της υπόθεσης.
8. Η ύπαρξη κατάλληλης δικαιοδοσίας, ή, ορθότερα καταλληλότερης δικαιοδοσίας, αποφασίζεται στη βάση διαφόρων παραγόντων όπως είναι το στοιχείο του εφαρμοστέου δικαίου στη διαφορά, τους μάρτυρες, τον αριθμό και την προέλευση τους, τη δικαιοδοσία με την οποία η αγωγή έχει το στενότερο, αλλά και πλέον αποτελεσματικό σύνδεσμο, τη δικαστική δαπάνη και την ευχέρεια διεξαγωγής της δίκης. Ζητήματα που σχετίζονται με ενδεχόμενη παραγραφή στην αλλοδαπή δικαιοδοσία ή ωφελήματος που δυνατόν να αντλήσει ή να απωλέσει ένας των διαδίκων, είναι επίσης σχετικά.
9. Η ύπαρξη της έδρας της εναγομένης εταιρείας στην Κύπρο είναι βεβαίως ο λόγος που κατά τύπο και νόμο δίνει δικαιοδοσία στο Κυπριακό Ναυτοδικείο. Και η εναγόμενη δεν αμφισβητεί, ούτε και θα ήταν δυνατό να αμφισβητήσει, τη νομότυπη ύπαρξη δικαιοδοσίας στη Δημοκρατία.
10. Και ορθά αναφέρθηκε στην υπόθεση Spiliada - κατωτέρω - ότι όπου μια αγωγή δικαιωματικά εγείρεται εντός της δικαιοδοσίας ενός κράτους αυτό από μόνο του προσδίδει ένα πλεονέκτημα από την άποψη ότι δύσκολα το Δικαστήριο θα αρνηθεί δικαιοδοσία, εκτός βέβαια όπου στην ολότητα των περιστάσεων διαφαίνεται να υπάρχει πλέον κατάλληλη δικαιοδοσία με αναφορά στους παράγοντες που έχουν ήδη καταγραφεί.
11. Το πλεονέκτημα του ενάγοντα επιλέγοντας τη δικαιωματική δικαιοδοσία που του προσφέρει είτε το συμβόλαιο μεταξύ των διαδίκων, ή, η έδρα του εναγομένου, θα πρέπει να αντισταθμίζεται με το οποιοδήποτε μειονέκτημα του εναγομένου με αναφορά και στους παράγοντες που έχουν ήδη διατυπωθεί ανωτέρω.
12. Αυτή η άσκηση εναποθέτει στο Δικαστήριο που κρίνει την καταλληλότητα ή μη της δικαιοδοσίας, ανάλογη διακριτική ευχέρεια.
13. Υπό το φως των ανωτέρω, κρίνεται ότι η προδικαστική ένσταση επί του forum conveniens πρέπει να επιτύχει. Είναι σαφές, ήδη από τις λεπτομέρειες της Αναφοράς ότι η μόνη σχέση με την Κυπριακή δικαιοδοσία αντλείται από το γεγονός της εγγραφής της εναγόμενης εταιρείας στη Δημοκρατία, έχουσα στην ιδιοκτησία της το πλοίο Bereg Nadezdhy.
14. Κατά τα υπόλοιπα, η ίδια η ενάγουσα ισχυρίζεται ότι: (i) όλο το συμβάν και οι εργασίες ναυαγιαίρεσης έλαβαν χώραν στην επικράτεια της Ρωσίας, (ii) οι λεπτομέρειες της διάσωσης που αποτυπώνονται στην παρ. 7 της Αναφοράς σχετίζονται με τις συνθήκες που επικρατούσαν στη θάλασσα Okhotsk στην περιοχή Shakhalin Bay, (iii) όλη η μαρτυρία που είναι δυνατόν να προσαχθεί και να είναι διαθέσιμη προέρχεται από άτομα που εργάστηκαν στην προσπάθεια διάσωσης και περιλαμβάνουν τους καπετάνιους και το προσωπικό των διασωστικών πλοίων Admiral Makarov και Krasin ιδιοκτησίας ή στη ναύλωση της ενάγουσας που η ίδια είναι δημόσια εταιρεία με έδρα τη Μόσχα, ενδεχόμενους πιλότους των ελικοπτέρων που διέθεσε η ενάγουσα , άτομα που ήταν αναμεμειγμένα με τον ανεφοδιασμό του πλοίου με καύσιμα, και το πλήρωμα των διασωστικών πλοίων, (iv) το Ρωσικό δίκαιο διέπει τις προϋποθέσεις απόδοσης αμοιβής στον διασώστη, (v) όλοι οι μάρτυρες ομιλούν άλλη από την Ελληνική γλώσσα και κατά βάση Ρωσικά ή Αγγλικά.
15. Πέραν των προαναφερθεισών αυθεντιών έχει αποφασιστεί και σε υποθέσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου ως Ναυτοδικείου ότι σημαντικός παράγων για την επιλογή από Δικαστήριο του πλέον κατάλληλου υπό τις περιστάσεις forum είναι το εφαρμοστέο δίκαιο.
16. Το εφαρμοστέο δίκαιο ενέχει ιδιαίτερη σημασία και από τη μαρτυρία της δικηγόρου που κατέθεσε προέκυψε ότι ο Ρωσικός Νόμος, ο οποίος και έχει εφαρμογή στην εδώ διαφορά, θα πρέπει να αποδειχθεί ως πραγματικό ζήτημα εφόσον δεν υπάρχει στην υπόθεση κοινός τόπος ως προς τι ακριβώς, πώς καλύπτει και σε ποια έκταση την υπόθεση και τα γεγονότα της το ξένο δίκαιο.
17. Περαιτέρω, επί του ιδίου θέματος, εγείρονται και άλλα ζητήματα ως προς το δίκαιο και την εφαρμογή του. Ήταν έκδηλο από την αντεξέταση της δικηγόρου που κατέθεσε, ότι δόθηκαν προς την εναγόμενη αντίθετες γνωματεύσεις στο θέμα του Ρωσικού Δικαίου προς αντίκρουση της μαρτυρίας της, περιλαμβανομένου και του ζητήματος της παραγραφής στη Ρωσία του δικαιώματος της ενάγουσας για το οποίο και βεβαίως εμπλέκονται άλλα νομοθετήματα που ισχύουν στη Ρωσία και τα οποία επίσης χρήζουν ερμηνείας, όπως ο Αστικός Κώδικας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Κώδικας Εμπορικής Ναυτιλίας και το Σύνταγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
18. Το ουσιώδες εδώ δεν ήταν η τυχόν ασυμφωνία επί των μέρους νομικών ορισμών που διέπονται από το Ρωσικό δίκαιο, αλλά το γεγονός από μόνο του ότι το Ναυτοδικείο της Δημοκρατίας οφείλει να εφαρμόσει ξένο δίκαιο προς επίλυση της διαφοράς. Το οποίο και πρέπει να αποδειχθεί, αλλά και να τύχει εφαρμογής.
19. Με εμφανές πλέον το δεδομένο ότι το Ρωσικό Δικαστήριο είναι πλέον γνώστης του δικαίου που εφαρμόζεται στη χώρα του. Αυτό ιδιαίτερα υπό το φως του ότι η εφαρμογή του Ρωσικού δικαίου έχει άμεση σχέση με τα πραγματικά γεγονότα της υπόθεσης.
20. Περαιτέρω, η δίκη ευχερέστερα θα μπορεί να διεξαχθεί στη Ρωσική επικράτεια εφόσον όλοι οι μάρτυρες προέρχονται από εκεί, ομιλούν τη Ρωσική γλώσσα και η κάθοδος τους στην Κύπρο επιβαρύνει τη διαδικασία με περιπλέον έξοδα που, εκτός της αεροπορικής μεταφοράς και της διαμονής τους, καθίσταται αναγκαία και η παρουσία μεταφραστών με αποτέλεσμα την επιμήκυνση της όλης εκδίκασης.
21. Προέκυπτε αναμφίβολα ότι τον στενότερο και εγγύτερο δεσμό για την επίλυση της διαφοράς έχει αναμφίβολα η Ρωσία. Ουσιαστική δικαιοσύνη θα μπορεί να αποδοθεί στη Ρωσία με ατην οποία η διαφορά έχει τον πλέον ρεαλιστικό δεσμό, από κάθε άποψη.
22. Ως προς το ζήτημα της παραγραφής στο οποίο ήδη έγινε σχετική αναφορά προέκυπτε ότι αυτό ως συνεξεταζόμενο κριτήριο για την εξέταση της καταλληλότερης δικαιοδοσίας, δεν μπορούσε να τεθεί εδώ κατ' απόλυτο τρόπο ώστε να μην είναι δυνατή η εκδίκαση της υπόθεσης από τα Ρωσικά Δικαστήρια.
23. Αναφορικά με το εφερθέν ζήτημα κατάχρησης διαδικασίας η ενάγουσα έχει αποδεχθεί ότι έχει ήδη υποβάλει αγωγή στην υπόθεση αρ. Α51-1943/2011 ενώπιον του Πέμπτου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, με πανομοιότυπα ή παρόμοια θέμα ώστε να επιδιώκεται διπλή αποζημίωση επί των ιδίων ουσιαστικών γεγονότων. Απόφαση στην εν λόγω υπόθεση δόθηκε από το Ρωσικό Δικαστήριο χωρίς να αποδοθεί οποιαδήποτε αποζημίωση στην ενάγουσα.
24. Η παρούσα αγωγή εναντίον της εναγομένης είναι καταχρηστική εφόσον για το ίδιο συμβάν προφανώς έχουν εγερθεί ζητήματα ουσιωδώς παρόμοια. Εγείρετο όμως και το ζήτημα που εξετάστηκε προηγουμένως ως προς το λόγο που δεν ηγέρθηκε η αξίωση αυτή εντός της διετίας της περιόδου παραγραφής, εάν αυτή τελικώς ισχύει, εφόσον ηγέρθηκαν άλλες αγωγές και αξιώσεις στη Ρωσία.
25. Περαιτέρω, φαίνεται να υπάρχει και δικαίωμα έφεσης στο Supreme Arbitration Court of the Russian Federation ώστε να επανακροασθεί η υπόθεση.
26. Ούτε και η εγγραφή της εναγομένης στην Κυπριακή δικαιοδοσία διέσωζε την όλη κατάσταση επειδή η τυχόν απόφαση θα μπορεί να εκτελεστεί εδώ.
Εκδόθηκε διάταγμα αναστολής της διαδικασίας.
Η αίτηση επιτράπηκε με έξοδα μειωμένα κατά το 1/3, ενόψει της καθυστέρησης εισαγωγής του ζητήματος του κατάλληλου της δικαιοδοσίας.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Bauer Spezialtienfbau Gmbh v. Divnogorsk Shipping Co Limited (1998) 1 Α.Α.Δ. 148,
Hampton Advisory Group S.A. v. Boast A.D. κ.ά. (2012) 1(Α) Α.Α.Δ. 549,
Balcancarimpex FTO v. Leasco Ltd (1994) 1 Α.Α.Δ. 815,
The Eleftheria [1969] 2 All E.R. 641,
Cyprus Trading Corporation Ltd v. Zim Israel Navigation Co Ltd (1999) 1 Α.Α.Δ. 1168,
Spiliada Maritime Corporation v. Cansulex Ltd [1986] 3 All E.R. 843,
The Abidin Daver [1984] A.C. 398,
Κωνσταντόπουλου v. M/V Meditterranean Sea (1990) 1 Α.Α.Δ. 782,
Guendjian v. Societe Tunisienne De Banque, S.A., (1983) 1(B) C.L.R. 588,
Stella v. Sayias (1983) 1(A) C.L.R. 186,
Zeeland Navigation Company Ltd ν. Banque Worms (Αρ. 1) (2000) 1 Α.Α.Δ. 707,
Bank of Cyprus Ltd v. Ambrosia Oils & Margarine Industries Ltd (1986) 1 C.L.R. 190.
Αγ. Ναυτοδικείου - Αίτηση.
Β. Ψείρας για Α. Νεοκλέους, για την Αιτήτρια-Εναγόμενη.
Ν. Αβρααμίδης για Λ. Παπαφιλίππου, για την Καθ' ης η αίτηση-Ενάγουσα.
Cur. adv. vult.
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Η ενάγουσα με την Αναφορά της αξιώνει εναντίον της εναγομένης 80 εκατομμύρια ρωσικά ρούβλια ή το αντίστοιχο ποσό σε ευρώ ως αποζημιώσεις ή εύλογη αμοιβή για υπηρεσίες ναυαγιαίρεσης, διάσωσης και επιθαλάσσιας αρωγής που τα πλοία της Krasin και Admiral Makarov προσέφεραν στο πλοίο της εναγομένης Bereg Nadezdhy (πιο κάτω «το πλοίο»), στη θαλάσσια περιοχή Shakhalin Bay μεταξύ 7 και 24 Ιανουαρίου 2011.
Μετά την καταχώρηση της Απάντησης και της Ανταπάντησης, άρχισε η ακροαματική διαδικασία με την μαρτυρία της Natalia Usαnova, δικηγόρου σε διεθνή νομικό οίκο εκ μέρους της ενάγουσας. Όταν ολοκληρώθηκε η κατάθεση της και πριν την προσαγωγή περαιτέρω μαρτυρίας, η εναγομένη εταιρεία καταχώρησε την υπό κρίση αίτηση με την οποία ζητήθηκε η εκδίκαση των προδικαστικών ενστάσεων που ηγέρθησαν με την Απάντηση με αποτέλεσμα να διακοπεί η περαιτέρω ακρόαση της υπόθεσης και να δοθούν οδηγίες για την καταχώρηση γραπτών αγορεύσεων ως προς τα προκύψαντα θέματα.
Η αίτηση θέτει τρία προδικαστικά ζητήματα προς απόφαση: (α) ότι η ενάγουσα δεν έχει βάση αγωγής καθότι η εναγομένη ουδέποτε ζήτησε, χρειάστηκε ή απαίτησε τις υπηρεσίες της ενάγουσας και/ή των προαναφερθέντων παγοθραυστικών Krasin και Admiral Makarov, (β) ότι η αγωγή θα συζητηθεί στα πλαίσια της υπόθεσης Α51-1943/2011, η οποία είναι ενώπιον του Πέμπτου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας και επομένως η παρούσα διαδικασία αποτελεί κατάχρηση επιδιώκουσα την επιδίκαση διπλής αποζημίωσης και (γ) ότι τα Κυπριακά Δικαστήρια δεν είναι το κατάλληλο forum προς εξέταση της αγωγής εφόσον οι υποτιθέμενες και κατ' ισχυρισμόν υπηρεσίες που προσφέρθηκαν, παρασχέθηκαν εντός των χωρικών υδάτων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, όπου έλαβαν χώραν όλα τα ουσιώδη γεγονότα και όπου βρίσκονται όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, όλοι δε οι μάρτυρες είναι από τη Ρωσική Ομοσπονδία με τη Ρωσική γλώσσα να είναι η φυσική γλώσσα της υπόθεσης και το Ρωσικό Δίκαιο, το εφαρμοζόμενο δίκαιο.
Στις εκτεταμένες αγορεύσεις τους οι συνήγοροι των διαδίκων ανέπτυξαν τους λόγους υπέρ και εναντίον της αίτησης αντίστοιχα, παραθέτοντας και πληθώρα αυθεντιών που κατά την άποψη τους υποστηρίζουν τις εκατέρωθεν θέσεις τους. Η εναγομένη αφού αναφέρεται στα παραδεκτά γεγονότα και στους περί Ναυτοδικείου Διαδικαστικούς Κανονισμούς του 1896, εισηγείται, κατά πρώτο λόγο, ότι η ενάγουσα δεν στοιχειοθετεί βάση αγωγής με βάση το Άρθρο 2 του περί Δικαστηρίων Νόμου αρ. 14/1960 και τη σχετική νομολογία εφόσον, πέραν του ισχυρισμού ότι η εναγομένη είναι ιδιοκτήτρια του πλοίου, κανένας άλλος σχετικός ισχυρισμός δεν υπάρχει που να υποδεικνύει ή να υπονοεί ότι για τις κατ' ισχυρισμόν υπηρεσίες της, η ενάγουσα συμμετείχε μετά από αίτημα ή απαίτηση ή λόγω ανάγκης, της εναγομένης. Περαιτέρω, κατά τον ουσιώδη για την αγωγή χρόνο η εναγομένη δεν ήταν με βάση το Ρωσικό Δίκαιο, το οποίο ισχύει στην υπό κρίση περίπτωση, ο πλοιοκτήτης του πλοίου.
Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω, εκκρεμεί δικαστική διαδικασία στα Δικαστήρια της Ρωσικής Ομοσπονδίας που αφορούν τα ίδια επίδικα θέματα μεταξύ κατ' ουσίαν των ιδίων διαδίκων και η απόφαση των Ρωσικών Δικαστηρίων που εκδόθηκε ήδη και που τελεσφόρησε χωρίς η ενάγουσα να λάβει οποιαδήποτε αποζημίωση ή απόφαση υπέρ της, δεν έχει τελεσίδικα αποφασίσει τις διαφορές των μερών εφόσον η ενάγουσα διαθέτει το δικαίωμα έφεσης με αρμοδιότητα του Ανώτερου Ρωσικού Δικαστηρίου να επανεξετάσει την όλη υπόθεση. Μάλιστα, τα Ρωσικά Δικαστήρια είναι υποχρεωμένα να εξετάσουν την υπόθεση ανεξάρτητα από τη λήξη της οποιασδήποτε περιόδου παραγραφής.
Αποτελεί επίσης θέση της εναγομένης ότι η Κυπριακή δικαιοδοσία ναυτοδικείου δεν είναι το forum conveniens έχοντας υπόψη τη νομολογία επί του θέματος και ιδιαιτέρως ότι: (i) όλα ανεξαρτήτως τα γεγονότα και η σχετική επ' αυτών μαρτυρία διαδραματίσθηκαν στη Ρωσική Ομοσπονδία. (ii) όλη, ή, η συντριπτική πλειοψηφία των μαρτύρων πρέπει να έλθουν από τη Ρωσική Ομοσπονδία όπου και διαμένουν, πλείστοι δε ομιλούν μόνο τη Ρωσική γλώσσα και σε ορισμένες περιπτώσεις την Αγγλική, με αποτέλεσμα να χρειάζεται και να απαιτείται η παρουσία διερμηνέων, αλλά και η μετάφραση στην Ελληνική μεγάλου όγκου εγγράφων έτσι ώστε η διαδικασία να είναι χρονοβόρα και η δίκη πολυέξοδη εφόσον οι μάρτυρες θα πρέπει να έρχονται και να παραμένουν στην Κυπριακή δικαιοδοσία για αρκετό χρόνο. (iii) η μόνη σχέση της Κύπρου με τα επίδικα θέματα είναι το γεγονός της εγγραφής της εναγομένης στην Κύπρο και η εγγραφή του πλοίου επ' ονόματι της. (iv) τα Δικαστήρια της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχουν την πιο στενή, άμεση, πραγματική και ουσιαστική σχέση με την αξίωση της ενάγουσας και (v) καμία ζημιά δεν θα επέλθει από την εκδίκαση της υπόθεσης από τα Δικαστήρια της Ρωσικής Ομοσπονδίας όπου βρίσκονται όλοι οι μάρτυρες και το αποδεικτικό υλικό, ενώ είναι το Ρωσικό Δίκαιο αυτό το οποίο ισχύει και τυγχάνει εφαρμογής στην επίδικη διαφορά.
Η ενάγουσα τόσο στην ένσταση, όσο και τη γραπτή της αγόρευση υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατό για το Δικαστήριο εκ προοιμίου να αποφασίσει περί της έλλειψης βάσης αγωγής χωρίς την πλήρη προσαγωγή της μαρτυρίας ενώπιον του και την αξιολόγηση της ώστε να αποκρυσταλλωθούν τα πραγματικά γεγονότα. Σε σχέση με τις παράλληλες διαδικασίες και την επιδίωξη διπλής αποζημίωσης, η ενάγουσα λέγει ότι η διαδικασία ενώπιον των Ρωσικών Δικαστηρίων δεν στρέφεται εναντίον της εναγομένης και άρα δεν υπάρχει ταυτότητα διαδίκων. Σε σχέση με την καταλληλότητα της δικαιοδοσίας της Κύπρου, ο ισχυρισμός της ενάγουσας είναι ότι το ζήτημα αυτό έπρεπε να είχε εγερθεί με τη συμπλήρωση των δικογράφων και όχι μετά την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, το δε Δικαστήριο αντλεί τη δικαιοδοσία του από το γεγονός ότι η εναγομένη είναι Κυπριακή εταιρεία και έχει την έδρα της στην Κύπρο.
Εξετάζοντας τους προβαλλόμενους λόγους που προωθούνται με την υπό κρίση αίτηση, είναι πρωτίστως ορθό να παρατηρηθεί ότι πράγματι η αίτηση είναι καθυστερημένη. Εφόσον από την Απάντηση που καταχωρήθηκε στις 8.10.2013 είχαν ήδη εγερθεί τα προδικαστικά αυτά ζητήματα, η αίτηση για προεκδίκαση τους θα έπρεπε να είχε γίνει πριν ακόμη την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας ώστε να μην σπαταλάται δικαστικός χρόνος και έξοδα αχρείαστα σε περίπτωση επιτυχίας των προδικαστικών ενστάσεων ή οποιασδήποτε από αυτές. Όμως η αίτηση για εκδίκαση των προδικαστικών σημείων ηγέρθηκε μόνο στις 2.5.2014, λίγο πριν την προγραμματισμένη ημερομηνία έναρξης της ακρόασης στις 5.5.2014, με αποτέλεσμα να είχε οριστεί αργότερα από το Πρωτοκολλητείο στις 9.5.2014 και να αρχίσει στο μεταξύ η ακρόαση. Δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη εξήγηση για την καθυστέρηση αυτή στην υποστηρικτική ένορκη δήλωση, η οποία ασχολείται κατά τα άλλα εκτενώς με την ουσία των εγειρομένων προδικαστικών ενστάσεων.
Όμως η καθυστέρηση αυτοτελώς δεν μπορεί υπό τις περιστάσεις να οδηγήσει σε απόρριψη της αίτησης, η οποία και θα πρέπει να εξεταστεί ενόψει της ενδεχόμενης καταλυτικής σημασίας της εφόσον εμπλέκονται, μεταξύ άλλων, και ζητήματα δικαιοδοσίας. Ούτε η ενάγουσα με την ένσταση της εγείρει οποιοδήποτε ουσιαστικό λόγο για τον οποίο η καθυστέρηση από μόνη της αποκλείει την εξέταση της αίτησης. Επίπτωση όμως μπορεί να έχει η καθυστέρηση στη διαταγή επιδίκασης εξόδων.
Ως προς τον καθαυτό πρώτο λόγο προδικαστικής ένστασης είναι σαφές ότι η θέση της ενάγουσας είναι ορθή. Δεν είναι δυνατόν εκ προοιμίου να τίθεται ζήτημα και μάλιστα προδικαστικής υφής, ότι δεν υπάρχει εκ μέρους της ενάγουσας βάση αγωγής. Η Αναφορά της ενάγουσας περιέχει εκείνους τους ισχυρισμούς περί των γεγονότων που αν ήθελαν αποδειχθεί μέσα από ακροαματική διαδικασία θα απεδείκνυαν ουσιαστική βάση αγωγής εναντίον της εναγομένης. Ο κίνδυνος που κατά τον ισχυρισμό της ενάγουσας διέτρεξε το πλοίο ώστε να εκπέμψει, μαζί με τρία άλλα πλοία που παγιδεύτηκαν στη θαλάσσια περιοχή του Shakhalin Bay, ώθησε την ενάγουσα, κατά τις οδηγίες του αρμοδίου Υπουργείου Συγκοινωνιών της Ρωσίας, να προσφέρει εργασίες ναυαγιαίρεσης. Η διασύνδεση του κινδύνου του πλοίου με τη βοήθεια που προσέφερε η ενάγουσα πρέπει βεβαίως να αποδειχθεί με μαρτυρία, καθώς και οι επακριβείς εργασίες και ο τρόπος βοήθειας, αλλά και να αποδειχθούν οι ζημιές. Αυτά δεν προκαθορίζονται διότι διαφορετικά θα αποφασιζόταν η αγωγή χωρίς την προσκόμιση μαρτυρίας. Επομένως δεν θα μπορούσε η αίτηση να εγκριθεί στη βάση αυτή.
Ορθό είναι στη συνέχεια να εξεταστεί η τρίτη προδικαστική ένσταση ως προς το ζήτημα του forum non conveniens που κατά το Δικαστήριο ενέχει ουσιαστική σημασία. Το ζήτημα αυτό δεν συνδέεται κατ' ανάγκην ούτε με την παρατηρηθείσα καθυστέρηση, ούτε ακόμη και με το άλλο ζήτημα που αναδεικνύει η ενάγουσα ως προς το αβάσιμο της αίτησης γενικώς διότι δεν αναδύονται αμιγώς νομικά ζητήματα, ώστε να εγκριθεί η αίτηση για προεκδίκαση, εφόσον η αίτηση περιέχει νομικά σημεία ανάμεικτα με γεγονότα. Εν πάση περιπτώσει επ' αυτού ορθά αναφέρει η εναγόμενη ότι με βάση τον Κανονισμό 89 του Cyprus Admiralty Jurisdiction Order 1893 και την επ΄ αυτού προκύψασα νομολογία, στο Ναυτοδικείο είναι επιτρεπτή η εξέταση και ανάμεικτων ζητημάτων, (Bauer Spezialtienfbau Gmbh v. Divnogorsk Shipping Co Limited (1998) 1 Α.Α.Δ. 148). Χωρίς βέβαια, όπως υποδείχθηκε στην εν λόγω υπόθεση, ότι επιβάλλεται ή θεωρείται πρόσφορη η εκδίκαση προδικαστικών ζητημάτων όπου τα γεγονότα είναι «περίπλοκα και εξαρτώνται από την προσαγωγή και αξιολόγηση εκτενούς μαρτυρίας».
Το ζήτημα του forum non conveniens είναι λοιπόν ανεξάρτητο και αυτόνομο από τη διασύνδεση του με το αίτημα αποδοχής εξέτασης προδικαστικών νομικών σημείων. Και αυτό το δέχεται και ο κ. Αβρααμίδης στην ένσταση του όταν εισηγείται τους λόγους γιατί η Κυπριακή δικαιοδοσία είναι η καταλληλότερη για εκδίκαση της υπόθεσης, προβάλλοντας «πρόσθετους λόγους ένστασης» επί του εγειρόμενου θέματος του κατάλληλου forum.
Θεμελιώνεται μέσα από τη νομολογία ότι η ελευθερία των διαδίκων να επιλέγουν το forum επίλυσης των διαφορών τους γίνεται σεβαστή. Διάδικος που δεσμεύεται, για παράδειγμα, από ρήτρα αλλοδαπής δικαιοδοσίας σε σύμβαση, δικαιούται να αιτηθεί από το αρμόδιο Δικαστήριο την αναστολή της δικαστικής διαδικασίας που ηγέρθηκε από το αντισυμβαλλόμενο μέρος κατά παράβαση ή σ' αντίθεση με τη ρήτρα. Αν το Δικαστήριο φρονεί ότι δεν συντρέχει ικανοποιητικός λόγος γιατί η εκκρεμοδικία να μην παραπεμφθεί αλλού σύμφωνα με την επιθυμία των μερών, όπως αποτυπώνεται στη σχετική ρήτρα, με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ετοιμότητα εκ μέρους ενός των διαδίκων να ανατρέξει προς επίλυση της διαφοράς στο συμφωνηθέν forum και δεν είχε λάβει πέραν της εμφάνισης, άλλα διαδικαστικά διαβήματα που την αποκλείουν, τότε προχωρεί σε διαταγή αναστολής της δικαστικής διαδικασίας, (δέστε Hampton Advisory Group S.A. v. Boast A.D. κ.ά. (2012) 1 Α.Α.Δ. 549).
Λέχθηκε στην Balcancarimpex FTO v. Leasco Ltd (1994) 1 Α.Α.Δ. 815, σε σχέση με ρήτρα αλλοδαπής διαιτησίας, ότι:
«Συμφωνία για την παραπομπή διαφοράς σε διαιτησία, εφαρμόζεται εκτός αν καταδειχθούν ισχυροί λόγοι που δικαιολογούν τη μη εφαρμογή της. Η στοιχειοθέτηση και η απόδειξη των λόγων αυτών βαρύνει το διάδικο που επικαλείται τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου [βλ. HALSBURY' S LAWS OF ENGLAND, Third Edition, Vol. 2, pp. 24 -28. Phassouri Plantations v. Adriatica (1985) 1 C.L.R. 290. The Eleftheria (1969) 2 All E.R. 641 και Amathus Navigation Co. Ltd. v. Concord Express Liners κ.ά. (1993) 1 Α.Α.Δ. 1030].»
Οι αρχές εφαρμόζονται κατά τον ίδιο τρόπο είτε υπάρχει ρήτρα για παραπομπή σε διαιτησία, είτε υπάρχει συμφωνία για παραπομπή της διαφοράς σε ένα αλλοδαπό Δικαστήριο.
Στη θεμελιακή υπόθεση The Eleftheria [1969] 2 All E.R. 641, που υιοθετήθηκε πλειστάκις από τα Κυπριακά Δικαστήρια, λέχθηκαν τα εξής:
«(I) Where plaintiffs sue in England in breach of an agreement to refer disputes to a foreign court, and the defendants apply for a stay, the English Court, assuming the claim to be otherwise within its jurisdiction, is not bound to grant a stay but has a discretion whether to do so or not. (II) The discretion should be exercised by granting a stay unless strong cause for not doing so is shown. (III) The burden of proving such strong cause is on the plaintiffs. (IV) In exercising its discretion, the court should take into account all the circumstances of the particular case. (V) In particular, but without prejudice to (IV), the following matters, where they arise, may properly be regarded: (a) In what country the evidence on the issues of fact is situated, or more readily available, and the effect of that on the relative convenience and expense of trial as between the English and foreign courts; (b) Whether the law of the foreign court applies and, if so, whether it differs from English law in any material respects; (c) With what country either party is connected, and how closely; (d) Whether the defendants genuinely desire trial in the foreign country, or are only seeking procedural advantages; (e) whether the plaintiffs would be prejudiced by having to sue in the foreign court because they would - (i) be deprived of security for that claim, (ii) be unable to enforce any judgment obtained, (iii) be faced with a time-bar not applicable in England, or (iv) for political, racial, religious or other reasons be unlikely to get a fair trial.»
Το ζήτημα που εδώ εγείρεται δεν είναι βεβαίως στη βάση συμφωνημένης αλλοδαπής ρήτρας ή συμφωνημένου αλλοδαπού forum διαιτησίας. Είναι στη βάση της σύμφυτης εξουσίας του Δικαστηρίου να διαγνώσει το καταλληλότερο forum υπό τις όλες συνθήκες της υπόθεσης.
Όπως έχει αναφερθεί στη Cyprus Trading Corporation Ltd v. Zim Israel Navigation Co Ltd (1999) 1 Α.Α.Δ. 1168, στη σελ. 1186:
«Η νομολογία διακρίνει μεταξύ της περίπτωσης που διαπιστώθηκε ανυπερθέτως ότι υπάρχει δεσμευτική συμφωνία των μερών για παραπομπή των διαφορών στην αποκλειστική δικαιοδοσία ορισμένης χώρας και περίπτωσης που σχετίζεται με τη σύμφυτη εξουσία του Δικαστηρίου να αναστέλλει διαδικασία. Στην πρώτη το βάρος απόδειξης έχει, σύμφωνα με την υπόθεση Eleftheria (πιο πάνω) ο ενάγων, ενώ στη δεύτερη συμβαίνει το αντίθετο (Cyprus Potato Marketing Board v. Primlaks (Pacific Violet) (1990) 1 Α.Α.Δ. 219, 231).»
Η έννοια του forum non conveniens έχει εφαρμοσθεί σχετικά πρόσφατα και ως μέρος του Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου της Αγγλίας. Παλαιότερα η δικαιοδοσία ευκολίας δεν θεωρείτο ότι εφαρμοζόταν ή αποτελούσε μέρος του Αγγλικού Ιδιωτικού Δικαίου και κατ' επέκταση της Κύπρου και όπου εγειρόταν τέτοιο ζήτημα, αυτό αποφασιζόταν σε άλλη βάση που δεν είχε όμως στην ουσία διαφορά με τους κανόνες της δικαιοδοσίας ευκολίας. Όμως μετά την υπόθεση Spiliada Maritime Corporation v. Cansulex Ltd [1986] 3 All E.R. 843, αποσαφηνίστηκε ότι οι αρχές της δικαιοδοσίας ευκολίας που εφαρμόζονταν ήδη στο Σκωτικό Δίκαιο, αναγνωρίζονταν πλέον και ως μέρος του Αγγλικού Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου. Και, όπως ανέφερε ο Λόρδος Goff στη σελ. 853, η λατινική φράση forum non conveniens δεν είναι στην ουσία η πλέον αρμόζουσα γιατί εκείνο το οποίο επιδιώκεται είναι να βρεθεί όχι η ευκολία των διαδίκων ή του Δικαστηρίου, αλλά το πλέον αρμόδιο και κατάλληλο Δικαστήριο για να εκδικάσει τη συγκεκριμένη υπόθεση.
Γενικά, η ύπαρξη κατάλληλης δικαιοδοσίας, ή, ορθότερα καταλληλότερης δικαιοδοσίας, αποφασίζεται στη βάση διαφόρων παραγόντων όπως είναι το στοιχείο του εφαρμοστέου δικαίου στη διαφορά, τους μάρτυρες, τον αριθμό και την προέλευση τους, τη δικαιοδοσία με την οποία η αγωγή έχει το στενότερο, αλλά και πλέον αποτελεσματικό σύνδεσμο, τη δικαστική δαπάνη και την ευχέρεια διεξαγωγής της δίκης. (Spiliada Maritime Corporation v. Cansulex Ltd - ανωτέρω - ή στο The Abidin Daver (1984) A.C. 398). Ζητήματα που σχετίζονται με ενδεχόμενη παραγραφή στην αλλοδαπή δικαιοδοσία ή ωφελήματος που δυνατόν να αντλήσει ή να απωλέσει ένας των διαδίκων, είναι επίσης σχετικά.
Η ύπαρξη της έδρας της εναγομένης εταιρείας στην Κύπρο είναι βεβαίως ο λόγος που κατά τύπο και νόμο δίνει δικαιοδοσία στο Κυπριακό Ναυτοδικείο. Και η εναγόμενη δεν αμφισβητεί, ούτε και θα ήταν δυνατό να αμφισβητήσει, τη νομότυπη ύπαρξη δικαιοδοσίας στη Δημοκρατία. Και ορθά αναφέρθηκε στην υπόθεση Spiliada - ανωτέρω - ότι όπου μια αγωγή δικαιωματικά εγείρεται εντός της δικαιοδοσίας ενός κράτους αυτό από μόνο του προσδίδει ένα πλεονέκτημα από την άποψη ότι δύσκολα το Δικαστήριο θα αρνηθεί δικαιοδοσία, εκτός βέβαια όπου στην ολότητα των περιστάσεων διαφαίνεται να υπάρχει πλέον κατάλληλη δικαιοδοσία με αναφορά στους παράγοντες που έχουν ήδη καταγραφεί. Το πλεονέκτημα του ενάγοντα επιλέγοντας τη δικαιωματική δικαιοδοσία που του προσφέρει είτε το συμβόλαιο μεταξύ των διαδίκων, ή, η έδρα του εναγομένου, θα πρέπει να αντισταθμίζεται με το οποιοδήποτε μειονέκτημα του εναγομένου με αναφορά και στους παράγοντες που έχουν ήδη διατυπωθεί ανωτέρω. Αυτή η άσκηση εναποθέτει στο Δικαστήριο που κρίνει την καταλληλότητα ή μη της δικαιοδοσίας, ανάλογη διακριτική ευχέρεια, (Κωνσταντόπουλου ν. M/V Meditterranean Sea (1990) 1 Α.Α.Δ. 782). Θα πρέπει συναφώς ο διάδικος που επιδιώκει την αναστολή της διαδικασίας να ικανοποιήσει το Δικαστήριο ως προς την ύπαρξη δύο προϋποθέσεων: Η μια είναι ότι υπάρχει άλλη καταλληλότερη δικαιοδοσία στην οποία μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη μεταξύ των διαδίκων με λιγότερη ταλαιπωρία ή έξοδα και η άλλη ότι η αναστολή δεν αποστερεί τον ενάγοντα από κάποιο ουσιαστικό ή δικονομικό πλεονέκτημα, (δέστε Guendjian v. Societe Tunisienne De Banque, S.A., (1983) 1(B) C.L.R. 588 και Stella v. Sayias (1983) 1(A) C.L.R. 186). Το βάρος για να μετατεθεί η δικαιωματική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου εναπόκειται στον εναγόμενο.
Υπό το φως των ανωτέρω, κρίνεται ότι η προδικαστική ένσταση επί του forum conveniens πρέπει να επιτύχει. Είναι σαφές, ήδη από τις λεπτομέρειες της Αναφοράς ότι η μόνη σχέση με την Κυπριακή δικαιοδοσία αντλείται από το γεγονός της εγγραφής της εναγόμενης εταιρείας στη Δημοκρατία, έχουσα στην ιδιοκτησία της το πλοίο Bereg Nadezdhy. Αυτό άλλωστε είναι παραδεκτό και από την Απάντηση - παρ. 5 - παρόλο που η εναγόμενη συνεχίζει και λέγει ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο δεν είχε τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο του πλοίου λόγω ναύλωσης του σε τρίτους. Κατά τα υπόλοιπα, η ίδια η ενάγουσα ισχυρίζεται ότι: (i) όλο το συμβάν και οι εργασίες ναυαγιαίρεσης έλαβαν χώραν στην επικράτεια της Ρωσίας (παρ. 3-6 της Αναφοράς), (ii) οι λεπτομέρειες της διάσωσης που αποτυπώνονται στην παρ. 7 της Αναφοράς σχετίζονται με τις συνθήκες που επικρατούσαν στη θάλασσα Okhotsk στην περιοχή Shakhalin Bay, (iii) όλη η μαρτυρία που είναι δυνατόν να προσαχθεί και να είναι διαθέσιμη προέρχεται από άτομα που εργάστηκαν στην προσπάθεια διάσωσης και περιλαμβάνουν τους καπετάνιους και το προσωπικό των διασωστικών πλοίων Admiral Makarov και Krasin ιδιοκτησίας ή στη ναύλωση της ενάγουσας που η ίδια είναι δημόσια εταιρεία με έδρα τη Μόσχα, ενδεχόμενους πιλότους των ελικοπτέρων που διέθεσε η ενάγουσα (παρ. 7(ε) της Αναφοράς), άτομα που ήσαν αναμεμειγμένα με τον ανεφοδιασμό του πλοίου με καύσιμα, και το πλήρωμα των διασωστικών πλοίων, (iv) το Ρωσικό δίκαιο διέπει τις προϋποθέσεις απόδοσης αμοιβής στον διασώστη, (παρ. 13 και 14 της Αναφοράς), (v) όλοι οι μάρτυρες ομιλούν άλλη από την Ελληνική γλώσσα και κατά βάση Ρωσικά ή Αγγλικά.
Πέραν των προαναφερθεισών αυθεντιών έχει αποφασιστεί και σε υποθέσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου ως Ναυτοδικείου ότι σημαντικός παράγων για την επιλογή από Δικαστήριο του πλέον κατάλληλου υπό τις περιστάσεις forum είναι το εφαρμοστέο δίκαιο, (Zeeland Navigation Company Ltd ν. Banque Worms (Αρ. 1) (2000) 1 Α.Α.Δ. 707). Το εφαρμοστέο δίκαιο ενέχει ιδιαίτερη σημασία και από τη μαρτυρία της Natalia Usanova προέκυψε ότι ο Ρωσικός Νόμος, ο οποίος και έχει εφαρμογή στην εδώ διαφορά, θα πρέπει να αποδειχθεί ως πραγματικό ζήτημα εφόσον δεν υπάρχει στην υπόθεση κοινός τόπος ως προς τι ακριβώς, πώς καλύπτει και σε ποια έκταση την υπόθεση και τα γεγονότα της το ξένο δίκαιο. Κατά τους Dicey & Morris: The Conflict of Laws 12η έκδ. σελ. 228, «Foreign law need not be proved if it is admitted.». Εδώ δεν έχει γίνει κάποια παραδοχή από την εναγόμενη ως προς αυτό. Αυτό κατέστη φανερό από την αντεξέταση της Usanova, παρά το γεγονός ότι στην αγόρευση του ο κ. Ψείρας αναδεικνύει την κατ' ισχυρισμόν του κοινή παραδοχή ή μη αμφισβήτηση του Ρωσικού Δικαίου που έχει εφαρμογή στην υπό κρίση περίπτωση ώστε να μην θεωρούνται τα θέματα περίπλοκα εφόσον δεν απαιτούν την απόδειξη τους.
Όμως αυτό φανερά αφορά μόνο το ισχύον νομικό καθεστώς και δεν επαρκεί η παραπομπή στην Αναφορά στις σχετικές πρόνοιες του Ρωσικού Νόμου σε ισχύ κατά τον ουσιώδη χρόνο που αφορούν (i) τη Διεθνή Σύμβαση Επιθαλάσσιας Αρωγής του 1989 («International Convention on Salvage 1989»), που ενσωματώνεται στο δίκαιο της Ρωσίας, (ii) τον Κώδικα Εμπορικής Ναυτιλίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας και ειδικότερα στο Κεφάλαιο ΧΧ αυτού, (iii) τη Διεθνή Σύμβαση Θαλάσσιας Έρευνας και Διάσωσης του 1979 και (iv) τις συνδυασμένες πρόνοιες διαφόρων άρθρων των πιο πάνω Συμβάσεων με το Ρωσικό Δίκαιο, για να αποδειχθεί η εμβέλεια ενώπιον του Δικαστηρίου του ισχύοντος νομικού καθεστώτος και ιδιαιτέρως η εφαρμογή του. Αυτό διότι από την αντεξέταση της Usanova, τίθενται και ζητήματα ερμηνείας και τρόπου εφαρμογής των διαφόρων σχετικών προνοιών, ενώ υπάρχουν και δικαστικές αποφάσεις στη Ρωσία που είναι εξίσου ουσιώδεις στην κατανόηση του Ρωσικού εφαρμοστέου Δικαίου. Τέτοια θέματα αφορούν στην ερμηνεία του κινδύνου και πότε αυτός εκδηλώνεται σε σχέση με πλοίο εφόσον η διακήρυξη φάσης κινδύνου γίνεται από Κυβερνητική υπηρεσία, το State Marine Rescue Center, η διάσωση φαίνεται να έγινε με τη συνδρομή, την εμπλοκή και τον έλεγχο των τμημάτων των κρατικών αρχών του Υπουργείου Συγκοινωνιών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ αμφισβητείται το ποιος θεωρείται «πλοιοκτήτης» κατά το Ρωσικό Δίκαιο, το πότε δικαιούται κάποιος σε αμοιβή κλπ.
Περαιτέρω, επί του ιδίου θέματος, εγείρονται και άλλα ζητήματα ως προς το δίκαιο και την εφαρμογή του. Όπως αναφέρει στην αγόρευση του ο κ. Αβρααμίδης, ήταν έκδηλο από την αντεξέταση της Usanova ότι δόθηκαν προς την εναγόμενη αντίθετες γνωματεύσεις στο θέμα του Ρωσικού Δικαίου προς αντίκρουση της μαρτυρίας της, περιλαμβανομένου και του ζητήματος της παραγραφής στη Ρωσία του δικαιώματος της ενάγουσας για το οποίο και βεβαίως εμπλέκονται άλλα νομοθετήματα που ισχύουν στη Ρωσία και τα οποία επίσης χρήζουν ερμηνείας, όπως ο Αστικός Κώδικας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Κώδικας Εμπορικής Ναυτιλίας και το Σύνταγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Το ουσιώδες εδώ λοιπόν δεν είναι η τυχόν ασυμφωνία επί των μέρους νομικών ορισμών που διέπονται από το Ρωσικό δίκαιο, αλλά το γεγονός από μόνο του ότι το Ναυτοδικείο της Δημοκρατίας οφείλει να εφαρμόσει ξένο δίκαιο προς επίλυση της διαφοράς. Το οποίο και πρέπει να αποδειχθεί, αλλά και να τύχει εφαρμογής. Με εμφανές πλέον το δεδομένο ότι το Ρωσικό Δικαστήριο είναι πλέον γνώστης του δικαίου που εφαρμόζεται στη χώρα του. Αυτό ιδιαίτερα υπό το φως του ότι η εφαρμογή του Ρωσικού δικαίου έχει άμεση σχέση με τα πραγματικά γεγονότα της υπόθεσης, όπως αυτά εν τέλει θα διαπιστωθούν, και τα οποία αμφισβητούνται σφοδρώς από την εναγομένη, εξ ου και αναλώθηκε χρόνος κατά την αντεξέταση της Usanova ως προς τη γνώση της επί των γεγονότων με υποβολές ότι επιλεκτικά αναφερόταν σ΄ αυτά, αλλά και στο ισχύον, κατά περίπτωση, δίκαιο, και, ακόμη, και στις διαδικασίες ενώπιον των Ρωσικών Δικαστηρίων και των εκεί εκδοθέντων αποφάσεων.
Περαιτέρω, η δίκη ευχερέστερα θα μπορεί να διεξαχθεί στη Ρωσική επικράτεια εφόσον όλοι οι μάρτυρες προέρχονται από εκεί, ομιλούν τη Ρωσική γλώσσα και η κάθοδος τους στην Κύπρο επιβαρύνει τη διαδικασία με περιπλέον έξοδα που, εκτός της αεροπορικής μεταφοράς και της διαμονής τους, καθίσταται αναγκαία και η παρουσία μεταφραστών με αποτέλεσμα την επιμήκυνση της όλης εκδίκασης. Χαρακτηριστική και η δήλωση του κ. Αβρααμίδη μετά την ολοκλήρωση της μαρτυρίας της N. Usanova, ότι ο επόμενος μάρτυρας θα κατέθετε ένα τεράστιο όγκο εγγράφων που θα έπρεπε να μεταφραστούν πιστά από τα Ρωσικά στα Ελληνικά εκ των οποίων ορισμένα είναι μεγάλης έκτασης με μακρά κυρίως εξέταση, ζητώντας προς τούτο αναβολή για σκοπούς ετοιμασίας.
Προκύπτει λοιπόν ότι τον στενότερο και εγγύτερο δεσμό για την επίλυση της διαφοράς έχει αναμφίβολα η Ρωσία. Αυτό είναι το ουσιαστικό κριτήριο όπως έχει αποφασιστεί στις The Abidin Daver [1984] A.C. 398 και Spiliada - ανωτέρω -. Ουσιαστική δικαιοσύνη θα μπορεί να αποδοθεί στη Ρωσία με την οποία η διαφορά έχει τον πλέον ρεαλιστικό δεσμό, από κάθε άποψη.
Ως προς το ζήτημα της παραγραφής στο οποίο ήδη έγινε σχετική αναφορά ανωτέρω, η ενάγουσα εισηγείται ότι η αξίωση της έχει ήδη παραγραφεί στη Ρωσία και αν το Δικαστήριο διακόψει την εδώ διαδικασία, η ενάγουσα θα απωλέσει σημαντικό όφελος, δικονομικό και ουσιαστικό. Η αντίθετη θέση της εναγόμενης-αιτήτριας είναι ότι η ενάγουσα ενήργησε στο θέμα παράλογα και δεν προστάτευσε τα συμφέροντα της ως θα έπρεπε. Αναφέρεται εν προκειμένω στην ένσταση και το εκεί Τεκμήριο Α, ότι με βάση το Άρθρο 196 του Αστικού Κώδικα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η περίοδος παραγραφής είναι τρία έτη και δεν μπορεί να αλλοιωθεί με συμφωνία των μερών, αποφασίζεται δε εφόσον εγερθεί από τον έτερο των διαδίκων. Όσον αφορά όμως δικαιώματα και αξιώσεις από ναυαγιαίρεση, το Άρθρο 409 περιέχει πρόνοια για παραγραφή μετά από δύο έτη από την ημερομηνία τερματισμού των σχετικών υπηρεσιών διάσωσης. Ο κ. Αβρααμίδης σημειώνει ότι με βάση τα δικόγραφα, η επιχείρηση διάσωσης ολοκληρώθηκε στις 31.1.2011 και επομένως το δικαίωμα της ενάγουσας για έγερση αγωγής εξέπνευσε στις 30.1.2013.
Κρίνεται όμως ορθό το αντίθετο επιχείρημα της εναγομένης. Το Κλητήριο Ένταλμα καταχωρήθηκε στις 23.1.2013 στη δικαιοδοσία Ναυτοδικείου χωρίς καμιά επεξήγηση για την επιλογή της καταχώρησης λίγο πριν τη λήξη της περιόδου παραγραφής στη Ρωσία, ούτε και εξηγείται στην ένορκη δήλωση της Usanova, ο λόγος που δεν ηγέρθηκε η αγωγή στο Ρωσικό Δικαστήριο, (υπό την αίρεση των όσων θα αναφερθούν κατωτέρω ως προς την ύπαρξη άλλων δικαστικών διαδικασιών στη Ρωσία που εγκαίρως ηγέρθησαν εκεί), πέραν του γεγονότος ότι η εναγόμενη έχει τη νομική εγγραφή και διαμονή της στην Κύπρο. Αυτό και πάλι φέρνει επομένως στο προσκήνιο το ζήτημα της καταλληλότερης δικαιοδοσίας.
Μετέπειτα, η εναγόμενη εξηγεί με βάση το Άρθρο 199 του Αστικού Ρωσικού Κώδικα ότι μόνο με την προώθηση ζητήματος παραγραφής είναι που το Ρωσικό Δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να αποφασίσει το ζήτημα, αλλά και ιδιαιτέρως ότι στη βάση του εν λόγω άρθρου, ακόμη και η τυχόν παραγραφή του δικαιώματος δεν αποστερεί το άτομο, τα δικαιώματα του οποίου έχουν επηρεαστεί, από του να εγείρει την αξίωση του στα Δικαστήρια, τα οποία και «are obliged under these provisions to accept the claim for consideration even if the limitation period has in fact expired.». Τίθεται όμως και θέμα ερμηνείας του Άρθρου 23 της Διεθνούς Σύμβασης Επιθαλάσσιας Αρωγής 1989, σε σχέση με το Ρωσικό Σύνταγμα και τον Αστικό Κώδικα.
Επομένως ζήτημα παραγραφής ως συνεξεταζόμενο κριτήριο για την εξέταση της καταλληλότερης δικαιοδοσίας, δεν μπορεί να τεθεί εδώ κατ΄ απόλυτο τρόπο ώστε να μην είναι δυνατή η εκδίκαση της υπόθεσης από τα Ρωσικά Δικαστήρια.
Τίθεται όμως και περαιτέρω ζήτημα κατάχρησης διαδικασίας. Η ενάγουσα έχει αποδεχθεί ότι έχει ήδη υποβάλει αγωγή στην υπόθεση αρ. Α51-1943/2011 ενώπιον του Πέμπτου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, με πανομοιότυπα ή παρόμοια θέμα ώστε να επιδιώκεται διπλή αποζημίωση επί των ιδίων ουσιαστικών γεγονότων. Απόφαση στην εν λόγω υπόθεση δόθηκε από το Ρωσικό Δικαστήριο χωρίς να αποδοθεί οποιαδήποτε αποζημίωση στην ενάγουσα. Η Usanova στην αντεξέταση της δέχθηκε το γεγονός λέγοντας όμως δεν είχε πλήρη γνώση των διαδικασιών στη Ρωσία διότι δεν ενεπλάκη εκεί ως δικηγόρος. Δέχθηκε, όμως, ότι εκδόθηκε απορριπτική απόφαση στις 7.8.2012 και μετέπειτα υπήρξαν και άλλες διαδικασίες και άλλες αποφάσεις με τελευταία απόφαση που εκδόθηκε στις 15.4.2014. Η ενάγουσα προώθησε αγωγή εναντίον της Rimsco που ήταν ο ναυλωτής του πλοίου και, όπως αποφάσισε το Δικαστήριο, δεν ήταν ο πλοιοκτήτης. Η Rimsco σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της παρ. 5 της Απάντησης της εναγομένης ήταν ο ναυλωτής γυμνού πλοίου («bareboat chartered») του Bereg Nadezdhy και άρα η ίδια η εναγόμενη ισχυρίζεται ότι καμιά σχέση δεν είχε με το όλο επεισόδιο διάσωσης εφόσον το πλοίο τη συγκεκριμένη περίοδο δεν ήταν υπό τον έλεγχο ή κατοχή της.
Προκύπτει, επομένως, ανεξάρτητα από όλα τα αμφισβητούμενα γεγονότα και τα νομικά σημεία που εγείρονται, ότι η ενάγουσα όντως επιδίωξε αποζημίωση ήδη στα Ρωσικά Δικαστήρια. Η παρούσα αγωγή εναντίον της εναγομένης είναι καταχρηστική εφόσον για το ίδιο συμβάν προφανώς έχουν εγερθεί ζητήματα ουσιωδώς παρόμοια με εμφανή την επιδίωξη της ενάγουσας να τεκμηριώσει με την παρούσα αγωγή ζήτημα αποζημίωσης προσπαθώντας να εναγάγει τον «ορθό» τώρα διάδικο. Εγείρεται όμως και το ζήτημα που εξετάστηκε προηγουμένως ως προς το λόγο που δεν ηγέρθηκε η αξίωση αυτή εντός της διετίας της περιόδου παραγραφής, εάν αυτή τελικώς ισχύει, εφόσον ηγέρθηκαν άλλες αγωγές και αξιώσεις στη Ρωσία. Περαιτέρω, φαίνεται να υπάρχει και δικαίωμα έφεσης στο Supreme Arbitration Court of the Russian Federation ώστε να επανακροασθεί η υπόθεση.
Ούτε και η εγγραφή της εναγομένης στην Κυπριακή δικαιοδοσία διασώζει την όλη κατάσταση επειδή η τυχόν απόφαση θα μπορεί να εκτελεστεί εδώ. Προκύπτει από την ένορκη δήλωση της Usanova ότι τυχόν απόφαση υπέρ της ενάγουσας στη Ρωσική Ομοσπονδία μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί και να εκτελεστεί στη Δημοκρατία.
Υπό το φως όλων των ανωτέρω, η παρούσα αγωγή αναστέλλεται έχοντας υπόψη τη διαφορά μεταξύ αναστολής διαδικασίας και απόρριψης (Bank of Cyprus Ltd v. Ambrosia Oils & Margarine Industries Ltd (1986) 1 C.L.R. 190 και Hampton Advisory Group S.A. v. Bost AD κ.ά. - ανωτέρω -. Δεν υπάρχει λόγος γιατί η αγωγή να μην ανασταλεί εφόσον η εδώ δικαιοδοσία δεν προσφέρεται ως καταλληλότερη προς επίλυση της διαφοράς.
Τα έξοδα επιδικάζονται υπέρ της εναγόμενης και εναντίον της ενάγουσας, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο, μειωμένα όμως κατά το 1/3 ενόψει της καθυστέρησης εισαγωγής του ζητήματος του κατάλληλου της δικαιοδοσίας.
Η αίτηση επιτρέπεται με έξοδα μειωμένα κατά το 1/3, ενόψει της καθυστέρησης εισαγωγής του ζητήματος του κατάλληλου της δικαιοδοσίας.