|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2012) 1 ΑΑΔ 1810
ANΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική ΄Εφεση Αρ. 249/2009)
23 Ιουλίου, 2012
[ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ/στες]
ΡΟΛΑΝΔΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ,
Εφεσείων,
ν.
ΜΑΡΙΟΥ ΣΒΑΝΑ,
Εφεσίβλητου.
_________
Κ. Ευσταθίου για Ε. Ευσταθίου και Α. Παπαγεωργίου, για τον Εφεσείοντα.
Α. Γλυκής, για Α. Νεοκλέους, για τον Εφεσίβλητο.
_________
Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου
θα απαγγείλει ο Δικαστής Νικολαΐδης.
________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΙΚΟΛΑЇΔΗΣ, Δ. : Ο εφεσείων ο οποίος κατά τον ουσιώδη χρόνο ήταν έκτακτος εργάτης στην Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου, ηλικίας 33 ετών, τραυματίστηκε στις 16.5.2006 όταν η μοτοσικλέτα στην οποία επέβαινε συγκρούστηκε με το αυτοκίνητο του εφεσίβλητου στον κυκλοφοριακό κόμβο Πολεμιδίων στη Λεμεσό. Μετά τον τραυματισμό του μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού του επιδίκασε υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων το ποσό των €25.000. Με την παρούσα έφεση προσβάλλει την πιο πάνω απόφαση και υποστηρίζει ότι το ποσό που του επιδικάστηκε είναι ανεπαρκές και υπέρμετρα χαμηλό.
Κατά τη μεταφορά του στο νοσοκομείο, ο εφεσείων παρουσίαζε οίδημα και άλγος στην αριστερή ποδοκνημική άρθρωση και μικρό θλαστικό τραύμα στον αριστερό γλουτό. Ακτινολογικός έλεγχος έδειξε κάταγμα του έσω σφυρού της αριστερής ποδοκνημικής άρθρωσης. Υπό γενική αναισθησία έγινε ανοικτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση του κατάγματος με βίδες.
Η μετεγχειρητική του πορεία υπήρξε ικανοποιητική. Κινητοποιήθηκε χωρίς φόρτιση του σκέλους την επομένη, οπόταν και απολύθηκε από το νοσοκομείο. Δέκα μέρες αργότερα αφαιρέθηκαν οι ραφές και το άκρο τοποθετήθηκε σε γύψινο νάρθηκα ο οποίος αφαιρέθηκε ύστερα από πέντε εβδομάδες, οπότε ακτινογραφία έδειξε στοιχεία πωρώσεως του κατάγματος. Συνεστήθη μερική φόρτιση του σκέλους και φυσιοθεραπεία.
Τρεις μήνες μετά την εγχείρηση ο εφεσείων παρουσίαζε περιορισμό της κινητικότητας της αριστερής ποδοκνημικής άρθρωσης, ιδίως της ραχιαίας έκτασης κατά 10° - 15°.
΄Εξι μήνες μετά το δυστύχημα περπατούσε χωρίς βοήθεια. Παρουσίαζε δυσκολίες στο ανεβοκατέβασμα σκαλών, δεν μπορούσε να προβεί σε βαθύ κάθισμα, να τρέξει ή να ασχοληθεί με αθλητικές δραστηριότητες. Του χορηγήθηκε άδεια ασθενείας για πεντέμιση μήνες και ακολούθως επέστρεψε σε ελαφρά εργασία.
Δεκατρείς περίπου μήνες μετά τον τραυματισμό του εισήχθη εκ νέου στο νοσοκομείο όπου, υπό γενική αναισθησία, αφαιρέθηκαν οι βίδες από την αριστερή ποδοκνημική άρθρωση. Ακτινολογικός έλεγχος έδειξε πλήρη επούλωση του κατάγματος και ο εφεσείων απολύθηκε δύο μέρες μετά την επέμβαση.
Τρία χρόνια μετά το δυστύχημα ο εφεσείων περπατούσε χωρίς βοήθεια, αλλά εξακολουθούσε να παρουσιάζει περιορισμό της έκτασης της αριστερής ποδοκνημικής άρθρωσης κατά 15°, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται στο βαθύ κάθισμα και στο ανεβοκατέβασμα σκαλών. Επίσης αντιμετώπιζε δυσκολίες σε αθλητικές δραστηριότητες. Η κατάστασή του θεωρήθηκε μόνιμη. Ο εφεσείων είχε υποβληθεί σε πέραν της συνήθους φυσιοθεραπεία, χωρίς να παρουσιάσει περαιτέρω βελτίωση.
Ο εφεσείων βαδίζει χωρίς χωλότητα και μπορεί να έχει κάποια αθλητική δραστηριότητα. Μπορεί να τρέξει, αλλά με δυσκολία. Θα μπορούσε να εκτελεί γεωργικές εργασίες σε επίπεδο έδαφος. Θα αντιμετωπίζει μικρού βαθμού δυσκολία στην ανηφόρα και θα παρουσιάζει πρόβλημα στην αναρρίχηση πασσάλων της ΑΗΚ, ενώ γενικά θα κουράζεται ευκολότερα από ένα φυσιολογικό άνθρωπο.
Παρουσίαζε επίσης περιορισμένη κινητικότητα της οσφύος και του αυχένα, χωρίς όμως νευρολογικά ευρήματα. Ακτινογραφία του κρανίου και της αυχενικής και οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης δεν έδειξε οστική κάκωση. Του χορηγήθηκε συντηρητική αγωγή με αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα.
Αξονική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης που έγινε δύο περίπου μήνες μετά το δυστύχημα, έδειξε μικρή προβολή δίσκου Ο3 - Ο4 χωρίς εμφανή πιεστικά φαινόμενα, οπίσθια κεντρική κήλη Ο4 - Ο5 ευρείας βάσης με πίεση στον μηνιγγικό σάκκο. Αριστερή σπονδυλόλυση Ο5 - Ι1 χωρίς να παρατηρείται ολίσθηση, οπίσθια κεντρική κήλη Ο5 - Ι1 ευρείας βάσης με ελαφρά πίεση στον μηνιγγικό σάκκο και δισχιδής ράχη Ο5 - Ι1.
Ο εφεσείων παρουσίαζε ακόμα περιορισμό της κινητικότητας της οσφύος και οσφυαλγία, ενώ δεν μπορούσε να σηκώνει βάρη. Παραπέμφθηκε σε ειδικό νευροχειρούργο.
Ως προς τις βλάβες στη σπονδυλική στήλη το δικαστήριο δεν ικανοποιήθηκε πως τα δύο ευρήματα της αξονικής τομογραφίας συνιστούν βλάβες που ο εφεσείων υπέστη κατά το δυστύχημα, παρ΄ όλον ότι αποδέχτηκε ότι υπήρξε επιδείνωση των σχετικών συμπτωμάτων. Κατέληξε ότι από το τράνταγμα κατά το δυστύχημα ο εφεσείων είχε υποστεί διάστρεμμα στη σπονδυλική στήλη και πως, παρά το ότι το διάστρεμμα υποχώρησε, παρέμεινε ευαισθησία η οποία εκδηλώνεται με πόνο και ενοχλήσεις. Το δικαστήριο αποδέχτηκε περαιτέρω ότι στην περιορισμένη κινητικότητα της οσφυϊκής μοίρας συνέδραμε και το δυστύχημα, ενώ συμφώνησε με τη θέση του εφεσείοντα πως πριν το δυστύχημα δεν παρουσίαζε συμπτώματα, ενώ τώρα παρουσιάζει άλγος στην πλήρη κάμψη και πλήρη έκταση. Ακόμα κατέληξε ότι το δυστύχημα επέδρασε στο αποτέλεσμα της πίεσης στο μηνιγγικό σάκκο λόγω της οπίσθιας κεντρικής κήλης 04 - 05 που προϋπήρχε, πίεση η οποία δημιουργεί ενοχλήματα τα οποία ο εφεσείων δεν είχε πριν το δυστύχημα.
Ο εφεσείων είχε προσληφθεί στην Α.Η.Κ. έξι χρόνια πριν το δυστύχημα ως έκτακτος εργάτης. Ανάμεσα στα καθήκοντά του ήταν η τοποθέτηση καλωδίων στους δρόμους και οι ενσυρματώσεις για υποστατικά, ενώ βοηθούσε τους τεχνίτες. Στα πλαίσια των καθηκόντων του ανέβαινε σε πασσάλους της Α.Η.Κ.
Κατά τη μαρτυρία, εργάτης μπορεί να ανελιχθεί στη θέση τεχνίτη γραμμών και στη συνέχεια στη θέση επιστάτη. Πέραν των άλλων προσόντων απαιτείται, σύμφωνα με το σχέδιο υπηρεσίας, η ικανότητα αναρρίχησης και εκτέλεσης εργασίας σε πασσάλους και πύργους γραμμών μεταφοράς. Ο εφεσείων υποστήριξε πως μετά το δυστύχημα δεν μπορεί να αναρριχηθεί σε πασσάλους και παραμένει εργάτης στο συνεργείο συντήρησης υποσταθμών. Μονιμοποιήθηκε εφτά μήνες μετά το δυστύχημα, αφού πέρασε προφορικές εξετάσεις, όμως δεν έχει προοπτική εξέλιξης γιατί δεν μπορεί να γίνει τεχνίτης γραμμών. Αποδίδει την αδυναμία του να αναρριχηθεί σε πάσσαλο, τόσο στον τραυματισμό του στο πόδι, όσο και στην κατάσταση του σπονδύλου του.
Επειδή δεν υπήρξε ανάλογος ισχυρισμός στην έκθεση απαίτησης, ο δικηγόρος του εφεσείοντα δεν εισηγήθηκε πως χρήζει επιδίκασης ξεχωριστού ποσού υπό μορφή απώλειας μελλοντικών απολαβών. Υποστήριξε, όμως, πως η απώλεια της προοπτικής του να προαχθεί σε τεχνίτη γραμμών θα πρέπει να ληφθεί υπ΄ όψιν στον καθορισμό των γενικών αποζημιώσεων.
Το δικαστήριο κατέληξε ότι λόγω του ότι δεν τέθηκαν ενώπιόν του συγκεκριμένα δεδομένα, κατά πόσο δηλαδή τέτοια ανέλιξη είναι αναμενόμενη για όλους τους εργάτες της Α.Η.Κ. ή ποιο ποσοστό από αυτούς εξελίσσεται σε τεχνίτες γραμμών, υπό τις περιστάσεις η επιδίκαση οποιουδήποτε συγκεκριμένου ποσού για το σκοπό αυτό θα ήταν αυθαίρετη.
Το δικαστήριο απέρριψε επίσης ισχυρισμούς του εφεσείοντα ότι πριν το επίδικο δυστύχημα ασχολείτο και με γεωργικές εργασίες και συγκεκριμένα με 11 περίπου δεκάρια αμπελώνα τα οποία σταδιακά, μετά το δυστύχημα, αφού δεν μπορούσε να περιποιηθεί, αναγκάστηκε να τα εκριζώσει. Ισχυρίστηκε ακόμα ότι βοηθούσε αφιλοκερδώς τον πεθερό του σε κτήμα. Το δικαστήριο έκρινε ότι δεν μπορούσε να επιδικάσει οποιοδήποτε ποσό σχετικά, αφού ο εφεσείων δεν είχε οποιοδήποτε εισόδημα από την ενασχόλησή του με τη γεωργία.
Με την παρούσα έφεση ο εφεσείων υποστηρίζει ότι το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων ύψους €25.000, είναι ανεπαρκές και υπέρμετρα χαμηλό. Ισχυρίζεται ότι το πρωτόδικο δικαστήριο δεν έλαβε σωστά υπ΄ όψιν τα τραύματά του και την επήρεια που αναπόφευκτα έχουν στη ζωή του και ειδικότερα στην επαγγελματική του σταδιοδρομία. Δεν έλαβε επίσης υπ΄ όψιν τη στέρηση των απολαύσεων της ζωής και ειδικότερα το ότι δεν μπορεί να τρέχει ή να ασχοληθεί με τον αθλητισμό ή το παιγνίδι με τα παιδιά του. Τονίζει την πιθανότητα ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας, αλλά κυρίως την απώλεια της ικανότητάς του να διεκδικήσει θέση προαγωγής στη θέση τεχνίτη γραμμών, λόγω της αδυναμίας του να αναρριχάται σε πασσάλους και πύργους της Α.Η.Κ. Λόγω ανεπαρκούς μαρτυρίας, το δικαστήριο ορθά δεν επιδίκασε οποιοδήποτε ποσό ως απώλεια μελλοντικών αποζημιώσεων. Δεν υπήρχε μαρτυρία ούτε για τις πιθανότητες ανέλιξης του εφεσείοντα, αλλά ούτε και τις απολαβές του στη θέση τεχνίτη γραμμών που δυνατόν να καταλάμβανε. Όμως, το δικαστήριο όφειλε να λάβει υπ΄ όψιν τη στέρηση της δυνατότητας διεκδίκησης θέσης προαγωγής και συνεπώς απώλειας χρημάτων όχι ως απώλεια μελλοντικών αποζημιώσεων αλλά κατά την επιδίκαση των γενικών αποζημιώσεων.
Ο εφεσείοντας τονίζει ακόμα ότι το δικαστήριο δεν έλαβε υπ΄ όψιν τα τραύματά του στην οσφυϊκή μοίρα και αυχένα, αφού κατέληξε ότι δεν προήλθαν όλα από το δυστύχημα.
Ορισμένα από τα παράπονα του εφεσείοντα στερούνται ουσιαστικού ερείσματος. Δεν είναι ορθό ότι το δικαστήριο δεν έλαβε υπ΄ όψιν τα προβλήματα που συνεπάγονται τα τραύματα τα οποία υπέστη, όπως για παράδειγμα τη δυσκολία του στη γρήγορη βάδιση, την ανάβαση σε ανηφορικό δρόμο, το βαθύ κάθισμα κλπ. Το δικαστήριο φαίνεται να έλαβε υπ΄ όψιν και την απώλεια των απολαύσεων της ζωής, αφού σαφώς αναφέρει τις δυσκολίες που ο εφεσείων θα αντιμετωπίζει στη ζωή του ως προς τις διάφορες δραστηριότητές του.
Είναι όμως ορθό ότι το δικαστήριο δεν φαίνεται να έδωσε την πρέπουσα σημασία στην αδυναμία του εφεσείοντα να διεκδικήσει στο μέλλον θέση προαγωγής. Είναι αλήθεια ότι λόγω παράλειψης σχετικής αναφοράς στην έκθεση απαίτησης δεν ήταν δυνατός ο με ακρίβεια υπολογισμός της πιθανής απώλειας μελλοντικών εισοδημάτων, όμως, παρά ταύτα, δεν μπορεί να αγνοηθεί από τη μια η δυσκολία με την οποία ο εφεσείων ασκεί τα καθήκοντά του λόγω της ανικανότητάς του να αναρριχάται σε πασσάλους, αλλά και από την άλλη η έλλειψη δυνατότητας διεκδίκησης στο μέλλον ανώτερης θέσης.
Συναφής είναι και η κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ως προς τη μη δυνατότητα πλέον του εφεσείοντα να ασχοληθεί με γεωργικές εργασίες. Έστω κι΄ αν φαίνεται ότι ο εφεσείων δεν προσποριζόταν οποιοδήποτε εισόδημα από αυτές, είναι φανερό ότι είχε υποστεί κάποια οικονομική απώλεια αφού, όπως ο ίδιος κατέθεσε, αναγκάστηκε να εκριζώσει τα αμπέλια του αφού δεν μπορούσε να τα συντηρήσει, ενώ δεν μπορεί να παραγνωριστεί και το γεγονός ότι απώλεσε τη δυνατότητα να βοηθά, έστω και αφιλοκερδώς, τον πεθερό του και τον πατέρα του σε συγκεκριμένες γεωργικές εργασίες.
Είναι επίσης ορθό ότι το δικαστήριο αγνόησε ή υποβίβασε τη σημασία των τραυμάτων του στη σπονδυλική στήλη. Ακόμα κι΄ αν θεωρηθεί ότι η κατάσταση προϋπήρχε, εν τούτοις είναι φανερό ότι υπήρξε σαφής επιδείνωση της προηγουμένως ασυμπτωματικής του κατάστασης. Είναι γνωστή η αρχή ότι ο αδικοπραγών ευθύνεται για το θύμα του στην κατάσταση που εκείνο βρίσκεται (Symeonidou v. Michaelides (1969) 1 C.L.R. 394).
΄Εχει καθιερωθεί από τη νομολογία πως το Εφετείο δεν επεμβαίνει στη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου δικαστηρίου να καθορίζει το ύψος των αποζημιώσεων που επιδικάζει, εκτός αν η αποζημίωση που δόθηκε βασίστηκε σε λανθασμένες νομικές αρχές, είναι τόσο έκδηλα υπερβολική ή τόσο έκδηλα ανεπαρκής (Ioannou v. Howard (1966) 1 C.L.R. 45, General Press Agency v. Christofides (1981) 1 C.L.R. 190, Saveriades & Others v. Georgiades & Others (1982) 1 C.L.R. 574, Α. Μερακλής & άλλος ν. Ταλιώτη (1997) 1(Β) Α.Α.Δ. 1148, Νεοκλέους ν. Worley (2001) 1 Α.Α.Δ. 652).
Πιστεύουμε ότι, λαμβανομένων υπ΄ όψιν όλων των περιστάσεων της υπόθεσης και ειδικότερα το νεαρό της ηλικίας του εφεσείοντα, το εύρος των τραυμάτων του, την επίδραση που το δυστύχημα είχε στη ζωή του, την απώλεια των πιθανοτήτων ανέλιξής του, αλλά και την απώλεια ή περιορισμό των δραστηριοτήτων του, το ποσό που του επιδικάστηκε είναι έκδηλα χαμηλό και θα πρέπει να αυξηθεί στις €35.000.
Συμφωνούμε με τον ευπαίδευτο συνήγορο του εφεσίβλητου ότι η υπόθεση Παναγιώτου ν. Φραγκέσκου κ.α. (1999) 1 Α.Α.Δ. 687, την οποία ο εφεσείων χρησιμοποίησε για να δείξει την ανεπάρκεια των επιδικασθεισών αποζημιώσεων, είναι σοβαρότερη της παρούσας υπόθεσης. Όμως δεν θα πρέπει να μας διαφύγει και το γεγονός ότι η πιο πάνω υπόθεση έχει εκδικαστεί δεκατρία τουλάχιστον χρόνια προηγουμένως.
Η έφεση επιτρέπεται και η πρωτόδικη απόφαση τροποποιείται ανάλογα, με έξοδα εναντίον του εφεσίβλητου, πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
ΦΡ. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.
Ε. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.
Κ. ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ.
/ΜΔ