|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
(2009) 1 ΑΑΔ 608
29 Mαΐου, 2009
[AΡΤΕΜΗΣ, Π., ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, Δ/στές]
ΛΟΥΚΙΑ ΑΝΔΡΕΟΥ,
Εφεσείουσα-Ενάγουσα,
v.
FAREH ALMIFALANI,
Εφεσιβλήτου-Εναγομένου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 40/2007)
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Σωματικές βλάβες ― Ανύπαντρη κοπέλα 23 ετών τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα το οποίο της άφησε εμφανείς μόνιμες και δύσμορφες ουλές στην κοιλιακή χώρα και στην έσω επιφάνεια του αριστερού γόνατος ― Πόνος και ταλαιπωρία ― Δημιουργία κοιλιακού άλγους ― Δυσκολία χρήσης ενδυμάτων όπως άλλες κοπέλες της ηλικίας της, ιδιαίτερα χρήσης μαγιώ ― Επιδικασθείσες γενικές αποζημιώσεις £25.000 ― Κρίθηκαν έκδηλα ανεπαρκείς και αυξήθηκαν κατ' έφεση στις €80.000,00.
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Σωματικές βλάβες ― Η αποζημίωση πρέπει να είναι εύλογη και δίκαιη με στόχο την αποκατάσταση του ενάγοντος σε ένα κοινωνικώς αποδεκτό επίπεδο και όχι την τιμωρία του εναγόμενου.
Απόδειξη ― Παραδοχές οι οποίες γίνονται από συνήγορο σε πολιτικές υποθέσεις ― Αποτελούν αποδεκτό γεγονός.
Απόδειξη ― Προσαγωγή μαρτυρίας χωρίς αμφισβήτηση ― Δεν οδηγεί πάντα σε πλήρη απόδειξη των αναφερομένων ― Ταυτόχρονα, η παρουσίαση της μαρτυρίας ενός μόνο μάρτυρος δεν εξυπακούει και αποδοχή της χωρίς αξιολόγηση.
Στις 27.2.2003 η εφεσείουσα ηλικίας 23 ετών, σύμφωνα με το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα το οποίο της άφησε εμφανείς μόνιμες ουλές στην κοιλιακή χώρα. Η μία από αυτές έχει μήκος 17 - 18 εκατοστά, ξεκινά από το επιγάστριο και φθάνει μέχρι το άνω υπογάστριο. Έχει πλάτος 5 χιλιοστά με υπερτροφία στο κεντρικό της μέρος και είναι χειλοειδής και δύσμορφη. Οι άλλες δύο είναι μικρές ουλές μήκους 1 εκ. με υπερτροφία. Επίσης έχει και μια άλλη ουλή στην έσω επιφάνεια του αριστερού γόνατος μήκους 6 - 6 ½ με μέγιστο πλάτος 9 χιλιοστά μέχρι 1 εκ. ερυθρή χωρίς υπερτροφία. Η εφεσείουσα έχει παραπονεθεί για κοιλιακό άλγος το οποίο αποδέχεται και ο θεράπων ιατρός της.
Η ευθύνη, όπως συμφωνήθηκε πρωτόδικα, βάρυνε τον εφεσίβλητο. Επίσης το ύψος των ειδικών αποζημιώσεων συμφωνήθηκε μεταξύ των διαδίκων. Η εφεσείουσα ήταν η μόνη μάρτυρας στην υπόθεση και η μαρτυρία της έμεινε αναντίλεκτη. Στο Δικαστήριο κατατέθηκαν ιατρικά πιστοποιητικά τα οποία έγιναν αποδεκτά Το πρωτόδικο Δικαστήριο επιδίκασε το ποσό των £25.000,00 ως γενικές αποζημιώσεις.
Η εφεσείουσα καταχώρησε έφεση υποστηρίζοντας ότι το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων ήταν ανεπαρκές για κάλυψη του πόνου και της ταλαιπωρίας που έχει υποστεί και για τη δυσκολία που συνεχίζει να υφίσταται, λόγω των τραυμάτων της.
Το Ανώτατο Δικαστήριο αφού αναφέρθηκε στην αρχή η οποία διέπει το θέμα του καθορισμού των αποζημιώσεων στη βάση της οποίας η αποζημίωση που προσφέρεται πρέπει να είναι εύλογη και δίκαιη με στόχο την αποκατάσταση του ενάγοντος σε ένα κοινωνικώς αποδεκτό επίπεδο και όχι την τιμωρία του εναγομένου, αποδέχθηκε την έφεση και αποφάνθηκε ότι:
1. Το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δεν υπήρχε ικανοποιητική μαρτυρία η οποία να συνδέει το κοιλιακό άλγος με τα τραύματα της εφεσείουσας, είναι ιδιαιτέρως αυστηρό, σε βαθμό που να επιτρέπει την παρέμβαση του Εφετείου. Το κοιλιακό άλγος, όχι μόνο δεν αποκλείεται αλλά κρίνεται ως πιθανόν από συγκεκριμένη φράση στο σχετικό ιατρικό πιστοποιητικό, ιδιαιτέρως δε, όταν η μαρτυρία της εφεσείουσας κρίθηκε αξιόπιστη από το Δικαστήριο.
2. Λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία της εφεσείουσας, το γεγονός ότι είναι ελεύθερη, τη δυσκολία την οποία αντιμετωπίζει - που η ίδια περιέγραψε στο Δικαστήριο και έγινε δεκτή - στο να ντυθεί αναλόγως, όπως άλλες κοπέλες της ηλικίας της, ιδιαιτέρως ως προς τη χρησιμοποίηση μαγιώ, σε συνδυασμό με τα συμπτώματα πόνου και δυσφορίας τα οποία εξακολουθούν να την ταλαιπωρούν, περιλαμβανομένου του κοιλιακού άλγους, το επιδικασθέν ποσό των £25.000 σαν γενικές αποζημιώσεις είναι έκδηλα ανεπαρκές και θα πρέπει να αυξηθεί και αυξάνεται στο ποσό των €80.000,00. Ο τόκος θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί αναλόγως.
Η έφεση επιτράπηκε με €2.000 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., υπέρ της εφεσείουσας.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Μουζέ v. Λαμπρή (1994) 1 Α.Α.Δ. 216,
Κουμπαρή v. Χουτρή (2001) 1 Α.Α.Δ. 921.
Έφεση.
Έφεση από την εφεσείουσα-ενάγουσα εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Σάντης, Α.Ε.Δ.), (Αγωγή Αρ. 8513/03), ημερομ. 22.12.2006.
Α. Γεωργίου για Π. Σαρρή & Σία και Ρένος Σχίζας, για την Εφεσείουσα.
Γ. Γεωργίου για Λ. Παπαφιλίππου & Σία, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα αναγνώσει ο Δικαστής Παμπαλλής.
ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, Δ.: Η εφεσείουσα ως αποτέλεσμα τροχαίου ατυχήματος που συνέβηκε στις 27.2.2003, τραυματίστηκε. Διεκδίκησε δικαστικώς αποζημιώσεις εναντίον του εφεσίβλητου, οδηγού του άλλου εμπλεκόμενου στο δυστύχημα, αυτοκινήτου.
Η ευθύνη, όπως συμφωνήθηκε πρωτόδικα, βάρυνε τον εφεσίβλητο. Επίσης το ύψος των ειδικών αποζημιώσεων ήταν αποτέλεσμα συμφωνίας μεταξύ των διαδίκων. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, επιδίκασε, ως γενικές αποζημιώσεις, το ποσό των £25.000,00, αναφέροντας:
«Αφού έλαβα υπόψη τα στοιχεία που συνέθεσαν τα τραύματα της ενάγουσας, τη φύση, έκταση και επιπτώσεις τους στο άτομό της, συμπεριλαμβανομένου του πόνου, αγωνίας, οδύνης και ταλαιπωρίας της, κατέληξα, κατ' ενάσκηση διακριτικής ευχέρειας, ότι ποσό Λ.Κ.25.000,00, θα συνιστούσε, υπό τις περιστάσεις, εύλογη και δίκαιη απονομή γενικών αποζημιώσεων».
Η εφεσείουσα δεν αισθάνεται ικανοποιημένη με το επιδικασθέν ποσό των γενικών αποζημιώσεων για κάλυψη του πόνου και της ταλαιπωρίας που έχει υποστεί, όπως επίσης και για τη δυσκολία που υφίσταται, ως συνέπεια του τραυμάτων της.
Είναι δοσμένη αρχή του αποδεικτικού μας συστήματος ότι η προσαγωγή μαρτυρίας χωρίς αμφισβήτηση δεν οδηγεί πάντοτε σε πλήρη απόδειξη των αναφερομένων. Ταυτοχρόνως, η παρουσίαση της μαρτυρίας ενός μόνο μάρτυρος δεν εξυπακούει και αποδοχή της μαρτυρίας του χωρίς αξιολόγηση. (Μουζέ v. Λαμπρή (1994) 1 Α.Α.Δ. 216.)
Όπως καταφαίνεται πιο κάτω, και οι τρεις λόγοι έφεσης, έχουν ως κοινό παρονομαστή τη μερική αποδοχή της μαρτυρίας που έδωσε η εφεσείουσα, αφού, όπως προβλήθηκε, ήταν η μόνη μάρτυρας και η μαρτυρία της έμεινε αναντίλεχτη. Παράλληλα, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η απουσία πλήρους αποδοχής από το πρωτόδικο Δικαστήριο του συνόλου του περιεχομένου των κατατεθέντων ιατρικών πιστοποιητικών.
Προβάλλεται ως λόγος έφεσης η «αντίφαση» που εξάγεται από την αποδοχή της μαρτυρίας της εφεσείουσας από τη μια και την ελλιπή αντίκριση της στην αποτίμηση των μονίμων συνεπειών από τον τραυματισμό που υπέστη. Ιδιαιτέρως σε σχέση με τις υφιστάμενες ουλές στο σώμα της εφεσείουσας. Η ανυπαρξία «βαρύνουσας μαρτυρίας» δεν δικαιολογεί τον περιορισμό των αποζημιώσεων, όταν υπήρχε η αναντίλεκτη μαρτυρία της εφεσείουσας και η έκθεση του γιατρού Συμεωνίδη, πρόβαλε ο συνήγορος κ. Α. Γεωργίου, με τον δεύτερο λόγο έφεσης.
Με άλλο λόγο έφεσης αμφισβητείται η μικρή σημασία που απέδωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο στα ψυχιατρικά και ψυχολογικά θέματα που πρόβαλε η εφεσείουσα. Η μαρτυρία της ήταν αναντίλεκτη, πρόβαλε ο ευπαίδευτος συνήγορός της, και η ιατρική μαρτυρία του γιατρού Ν. Σπανού, όπως καταγράφεται στο ιατρικό πιστοποιητικό, έγινε αποδεχτή και από τις δυο πλευρές.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος του εφεσίβλητου υποστήριξε την ορθότητα της εκδοθείσας απόφασης τονίζοντας ότι το επιδικασθέν ποσό των Λ.Κ.25.000,00, για σκοπούς ικανοποίησης της απαίτησης για γενικές αποζημιώσεις, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και «μάλλον ως γενναιόδωρο».
Το πρωτόδικο Δικαστήριο ανέφερε στη σελίδα 3 της απόφασης του ότι «η ενάγουσα μου δημιούργησε αρκετά καλή εντύπωση παρόλο που η μαρτυρία της ελέγχεται στο θέμα της κατ' ισχυρισμόν απώλειας της εργασίας.» Σε άλλο σημείο της απόφασης, τονίζεται ότι δεν επηρέασε η προαναφερθείσα εντύπωση την καλή εικόνα και ούτε δημιουργήθηκαν «οποιαδήποτε ερωτηματικά για την αξιοπιστία της».
Είναι ταυτοχρόνως αποδεκτό ότι υπάρχουν κατατεθειμένα στο Δικαστήριο ιατρικά πιστοποιητικά τα οποία έχουν γίνει αποδεχτά. Κατατέθησαν σύμφωνα με το πρακτικό του Δικαστηρίου ημερ. 6.10.2006, εκ συμφώνου για την αλήθεια του περιεχομένου τους και επίσης προσδιορίστηκε ως παραδεχτό γεγονός το περιεχόμενο τους.
Όπως τονίζεται στο σύγγραμμα Phipson on Evidence 15η έκδοση, παρα. 28-21, παραδοχές οι οποίες γίνονται από το συνήγορο σε πολιτικές υποθέσεις αποτελούν αποδεχτό γεγονός.
«.. such admissions are, in civil cases, conclusive if made for the purpose of dispensing with proof at the trial».
Σε μετάφραση:
«... τέτοιες παραδοχές, σε πολιτικές υποθέσεις, είναι αδιαμφισβήτητες αν γίνονται για σκοπούς απαλλαγής από την υποχρέωση απόδειξης τους κατά τη δίκη.»
Και σε άλλο σημείο επίσης τονίζεται το εξής:
«.. and where a case is so contucted by counsel as to lead to the inference that a certain fact is admitted by him the court or jury may treat it as proved not only for the particular issue but for all purposes and for the whole case."
Phiposn para 28-21.
Σε μετάφραση:
«.. και όταν μια υπόθεση έτυχε τέτοιου χειρισμού από το δικηγόρο ώστε να οδηγήσει στην εξαγωγή συμπεράσματος ότι ένα συγκεκριμένο γεγονός είναι αποδεχτό από αυτόν, το Δικαστήριο ή οι ένορκοι μπορούν να το θεωρήσουν ως αποδειχθέν γεγονός όχι μόνο για σκοπούς του συγκεκριμένου επίδικου θέματος αλλά για όλους τους σκοπούς και για ολόκληρη την υπόθεση».
Αναφέρεται στη σελίδα 5 της πρωτόδικης απόφασης:
«Μετά το δυστύχημα, η διάθεση της άλλαξε, κουραζόταν εύκολα και ήθελε να κοιμάται νωρίς. Η εύκολη κόπωση κι η επιθυμία για ύπνο ήσαν συμπτώματα του μετατραυματικού μεταδιασειστικού συνδρόμου, το οποίο, όμως σήμερα, δεν έχει αποδειχθεί ότι εξακολουθεί να υφίσταται. Οι περί του αντιθέτου αναφορές της ενάγουσας, στην απουσία σχετικής ιατρικής μαρτυρίας, δεν έχουν καμιά βαρύτητα. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες αναφορές της, δίκην γνωμάτευσης, σε αυστηρώς ιατρικά, ψυχιατρικά και ψυχολογικά θέματα - για τα οποία επίσης απουσιάζει σχετική βαρύνουσα μαρτυρία - όπως, για παράδειγμα, στα περί του συσχετισμού του κοιλιακού άλγους και των μετατραυματικών συμφύσεων, εξειδικευμένης διατροφής και μόνιμης αναγκαιότητας για ψυχολογική και φαρμακευτική υποστήριξη».
Αυτό αποτελεί κατά την εισήγηση του συνήγορου σφάλμα γιατί υπάρχει ικανοποιητική μαρτυρία βασισμένη στο ιατρικό πιστοποιητικό του γιατρού Συμεωνίδη. Η εφεσείουσα είχε παραπονεθεί για κοιλιακό άλγος, γεγονός το οποίο αποδέχεται και ο γιατρός. Η διαφορά εστιάζεται στο γεγονός ότι ο γιατρός Συμεωνίδης στο πιστοποιητικό του, χρησιμοποιεί τις λέξεις «πιθανώς συνεπώς προέρχεται το άλγος από τις μετατραυματικές συμφύσεις των ενδοκοιλιακών οργάνων ως αποτέλεσμα της εγχείρησης». Αυτή η απουσία θετικότητας σύνδεσης των δύο, κρίθηκε από το Δικαστήριο, ως μη ικανοποιητική μαρτυρία. Το συμπέρασμα αυτό του πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν μας βρίσκει σύμφωνους και κρίνεται ιδιαιτέρως αυστηρό, σε βαθμό που επιτρέπει την παρέμβαση μας. Το κοιλιακό άλγος για το οποίο παραπονέθηκε η εφεσείουσα, όχι μόνο δεν αποκλείεται αλλά κρίνεται ως πιθανόν από την πιο πάνω φράση που περιλαμβάνεται στο πιστοποιητικό του γιατρού Συμεωνίδη, ιδιαιτέρως όταν η μαρτυρία της κρίθηκε αξιόπιστη από το Δικαστήριο.
Η παρατήρηση του Δικαστηρίου ότι στην απουσία «άλλης» ψυχιατρικής ή ψυχολογικής γνωμάτευσης το κενό που παρατηρείται δεν μπορεί να καλυφθεί από το πιστοποιητικό του γιατρού Σπανού είναι ορθή. Εξετάζοντας το συγκεκριμένο πιστοποιητικό όντως ο γιατρός, στην τελευταία παράγραφο του πιστοποιητικού του, αναφέρει ότι η ψυχολογική κατάσταση της εφεσείουσας «θα πρέπει να ερμηνευθεί από τη γνώμη ψυχολόγου». Κάτι τέτοιο δεν έχει κατατεθεί ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου συνεπώς δεν βρίσκουμε ότι έχει έρεισμα το παράπονο αυτό της εφεσείουσας.
Το τελευταίο όμως που μας έχει απασχολήσει είναι το θέμα της ύπαρξης των συγκεκριμένων ουλών στην κοιλιακή χώρα της εφεσείουσας. Στη σελίδα 4 της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναφέρεται:
«Η ουλή έχει μήκος 17-18 εκατοστά ξεκινά από το επιγάστριο και φθάνει μέχρι το άνω υπογάστριο. Έχει πλάτος 5 χιλιαστών με υπερτροφία στο κεντρικό της μέρος. Είναι χειλοειδής και σχετικώς δύσμορφη.»
Ως προς τις άλλες δύο μικρές ουλές που παρουσιάζει στην ίδια κοιλιακή χώρα το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφέρει:
«οι ουλές έχουν μήκος 1 εκ. με υπερτροφία και μια άλλη ουλή στην έσω επιφάνεια του αριστερού γόνατος μήκους 6-6½ με μέγιστο πλάτος 9 χιλιοστά μέχρι 1 εκ. ερυθρή χωρίς υπερτροφία.»
Έχοντας υπόψη το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η εφεσείουσα είναι 23 ετών, το γεγονός ότι είναι ελεύθερη και έχοντας υπόψη τη δυσκολία που η ίδια περιέγραψε στο Δικαστήριο και έγινε δεχτή, ότι αντιμετωπίζει στο να ντυθεί αναλόγως, όπως άλλες κοπέλες της ηλικίας της, ιδιαιτέρως ως προς τη χρησιμοποίηση μαγιώ, σε συνδυασμό με τα συμπτώματα πόνου και δυσφορίας που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει, περιλαμβανομένου του κοιλιακού άλγους βρίσκουμε ότι το ποσό που έχει επιδικαστεί για σκοπούς γενικών αποζημιώσεων είναι χαμηλό. Η αποζημίωση η οποία προσφέρεται πρέπει να είναι εύλογη και δίκαιη με στόχο την αποκατάσταση ενός ενάγοντα σε ένα κοινωνικώς αποδεχτό επίπεδο και όχι την τιμωρία του εναγόμενου (Κουμπαρή v. Χουτρή (2001) 1 Α.Α.Δ. 921).
Με γνώμονα τα πιο πάνω βρίσκομε ότι το ποσό των γενικών αποζημιώσεων θα πρέπει να αυξηθεί και αυξάνεται στο ποσό των €80.000,00. Ανάλογη αναπροσαρμογή θα πρέπει να γίνει και για σκοπούς τόκου. Τα έξοδα της έφεσης ύψους €2.000 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α. επιδικάζονται υπέρ της εφεσείουσας και εναντίον του εφεσίβλητου.
Η έφεση επιτρέπεται με €2.000 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., υπέρ της εφεσείουσας.