|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2006) 1 ΑΑΔ 83
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική ΄Εφεση Αρ. 11443)
1 Φεβρουαρίου, 2006
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ/στές]
ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΑΝΗΛΙΚΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
ΚΑΙ ΠΛΗΣΙΕΣΤΕΡΟΥ ΦΙΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΗ ΤΗΣ,
ΑΝΤΩΝΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ,
Εφεσείουσα,
ν.
ΡΟΔΟΥΛΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ,
Εφεσίβλητης.
________________________
Δ. Κούτρας, μαζί με Δ. Χριστοδούλου, για την Εφεσείουσα.
Θ. Ιωαννίδης, για την Εφεσίβλητη.
________________________
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει η Δικαστής Ε. Παπαδοπούλου.
________________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Η εφεσείουσα, στις 5/7/1991, ηλικίας τότε τεσσάρων χρόνων, ήταν επιβάτης στο όχημα Αρ. Εγγραφής AAD 649, το οποίο οδηγούσε η εφεσίβλητη. Ατυχώς, το όχημα παρεξέκλινε της πορείας του, με αποτέλεσμα η εφεσείουσα να τραυματιστεί σοβαρά. Για τον τραυματισμό της αυτό καταχωρήθηκε στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, στις 22/1/1993, μέσω του πατέρα της, ως του πλησιέστερου συγγενή και φίλου, η Αγωγή Αρ. 588/93. Η αγωγή επιδόθηκε στην εφεσίβλητη στις 2/2/1993, ολοκληρώθηκε, όμως, το 2002 και, στις 27/6/2002, εκδόθηκε απόφαση.
Πρωτόδικα, την ευθύνη για το δυστύχημα ανέλαβε η εφεσίβλητη. Συμφωνήθηκαν, επίσης, οι ειδικές αποζημιώσεις στο ποσό των £890,00. Εκδικάστηκε μόνο το κεφάλαιο των γενικών αποζημιώσεων, για το οποίο κατέθεσαν, από την πλευρά της εφεσείουσας, εννέα μάρτυρες, επτά εκ των οποίων ήταν γιατροί, ενώ για την εφεσίβλητη κατέθεσε μόνο η οδοντίατρος, η οποία εξέτασε την εφεσείουσα στις 9/2/1994 και εξέδωσε σχετικό πιστοποιητικό - Τεκμήριο 14.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχθηκε τη μαρτυρία των ιατρών που κατέθεσαν για την εφεσείουσα, πλην ενός ψυχίατρου, ο οποίος την εξέτασε δέκα χρόνια μετά το δυστύχημα. Για τις ψυχολογικές επιπτώσεις, προτίμησε, για λόγους που επεξηγούνται στην απόφαση, τη μαρτυρία του ψυχίατρου Γ. Μαληκίδη.
Στην πρωτόδικη απόφαση, καταγράφονται με λεπτομέρεια οι διαπιστώσεις των γιατρών που εξέτασαν την εφεσείουσα και τα όσα αυτή υπέστη. Συνοψίζονται δε από το πρωτόδικο Δικαστήριο ως ακολούθως:-
«... η τελευταία συνεπεία του δυστυχήματος υπό εξέταση υπέστη:
(α) κάταγμα αριστερής κλείδας.
(β) (ι) ουλή μήκους 1εκ και πλάτους 2 χιλ. στη δεξιά μετωπιαία χώρα και ανάλογη μικρότερη ουλή στην αριστερή μετωπιαία, ατροφικές και εμβυθισμένες.
(ιι) ουλή κάτω χείλους μήκους 6εκ ερυθρή, που φέρεται οριζόντια προς το ερυθρό των χειλέων με υπέγερση των τραυματικών χειλέων κυρίως στο άνω μέρος.
(ιιι) ουλή μήκους 9εκ στο πηγούνι, λεπτή και ερυθρή.
(ιν) ουλή δεξιάς πλάγιας τραχηλικής χώρας μήκους 10εκ και πλάτους 0.5εκ από επέμβαση μετά τον τραυματισμό της.
(γ) παρουσίασε σπαστικό ρεβόκρανο και φοβερή δυσκαμψία του αυχένα χωρίς παθολογικά νευρολογικά σημεία.
(δ) Υπέστη κάταγμα του αυχένος με ατλαντοινιακό εξάρθρημα της αρθρώσεως μετά τον πρώτο αυχενικό σπόνδυλο. Το κρανίο υπέστη τραυματισμό και λόγω της βλάβης των αρθρώσεων η αυχενική μοίρα μετακινήθηκε από τη φυσιολογική της θέση που κατέχει με την κεφαλή. Αυτό ήταν μετατραυματικά πολύ επικίνδυνο σε περίπτωση βλάβης των νευρικών στοιχείων. Η ενάγουσα ήτο κάτω από συνεχή πόνο. ΄Εγινε προσπάθεια ανατάξεως ατλαντοινιακού εξαρθρήματος με κρανιακή έλξη η οποία όμως απέτυχε. Παρέμεινε στο νοσοκομείο μέχρι 26.8.91 και ακολούθως στάληκε εις Αγγλία διά χειρουργική ανάταξη και σπονδυλοδεσία. Παρέμεινε σε ειδικό αυχενικό κηδεμόνα από 26/8/1991 μέχρι που αφαιρέθη το Φεβρουάριο του 1992. Η χρήση του κηδεμόνα προκάλεσε εις την ενάγουσα πάρα πολλές δυσκολίες και ταλαιπωρία εις την καθημερινή της ζωή.
(ε) απώλεια επτά νεογνώ οδόντων (τεσσάρων κάτω) οι οποίοι αφαιρέθησαν καθότι υπέστησαν ανεπανόρθωτη βλάβη.
(στ) Ακόμη ένα δόντι το οποίο δεν είχε φυτρώσει κατά τον ουσιώδη χρόνο ανευρέθη εις τη μύτη και επαναφυτεύθη με εγχείρηση. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το δόντι αυτό να καταστραφεί και να χαθεί.
(ζ) Δεν έχουν ακόμη ανατείλει ο κεντρικός και πλάγιος τομέας άνω αριστερά. Εις το χώρο αυτό τοποθετήθηκε από το Μ.Ε.5 ένα μηχάνημα με δύο δόντια προκειμένου ο χώρος να παραμείνει ανοικτός διά εμφύτευση δύο νέων όταν η ενάγουσα γίνει 17-18 ετών.
(η) η ανάπτυξη των οδόντων έχει επηρεασθεί από τα κτυπήματα που υπέστη κατά το δυστύχημα χωρίς να υποστεί κάταγμα όπως επηρεάστηκαν επίσης τα κέντρα της γνάθου από το κτύπημα αυτό.
(θ) Λόγω του προβλήματος των δύο άνω τομέων το φαγητό της είναι ημιμασημένο με πρόβλημα εις τη γενικότερη υγεία.
(ι) Από το δυστύχημα και εντεύθεν παρουσιάζει νυκτερινή ενούρηση.
(κ) Ελαφρά διάσειση με ανάπτυξη ελαφράς μεταδιασειστικής συνδρομής η οποία υπεχώρησε. Ο τραυματισμός της και η θεραπεία που ακολούθησε είχαν σημασία εις την ψυχολογία και ολοκλήρωση της προσωπικότητάς της.
(λ) Οι ουλές εις το πρόσωπο της ενάγουσας προκαλούν εις αυτή πίεση και ψυχολογική αναστάτωση και προβλήματα με τους συμμαθητές της οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις την κοροϊδεύουν.
(μ) Η πλαστική χειρουργική επέμβαση διά εξάλειψη των ουλών εις το πρόσωπο της είναι αδύνατη και γι' αυτό ένας βαθμός δυσμορφίας θα παραμείνει ως μόνιμη βλάβη. Κατά την εφηβεία της θα νοιώθει αίσθημα κατωτερότητας λόγω της δυσμορφίας αυτής.
Περαιτέρω είναι αναγκαίο όπως η ενάγουσα σε ηλικία 16 ετών προβεί σε πλαστική χειρουργική επέμβαση διά διόρθωση των ουλών ως άνω με κόστος £1,500.- και σε ηλικία 17-18 θα χρειαστεί να υποστεί εμφύτευση τριών οδόντων Χ £1,400 = £4,200.»
Στη συνέχεια, το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού αναφέρθηκε στις αρχές που διέπουν την επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων, με παραπομπή σε σχετικές αποφάσεις, κατέληξε στην επιδίκαση ποσού £30.700,00, ως γενικές αποζημιώσεις - £25.000,00 αφορούν πόνο και ταλαιπωρία και £5.700,00 μελλοντική πλαστική εγχείρηση και εμφύτευση δοντιών.
Με την έφεση, αμφισβητείται η επάρκεια του πιο πάνω ποσού. Υποστηρίζει η εφεσείουσα ότι το επιδικασθέν ποσό είναι έκδηλα ανεπαρκές, ενόψει των σοβαρών τραυματισμών της και των συνακόλουθών τους. Δεν έχουν, υπέβαλε, αποτιμηθεί από το πρωτόδικο Δικαστήριο κατά δίκαιο τρόπο τα όσα αυτή υπέστη. Ενώ, ανέφερε ο συνήγορος, το πρωτόδικο Δικαστήριο αναγνωρίζει ότι η εφεσείουσα ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα από την τρυφερή ηλικία των τεσσάρων χρόνων και ακόμα ταλαιπωρείται - υπεβλήθη σε διορθωτική επέμβαση στη γνάθο στις 7/7/2004 - εντούτοις το ποσό που επεδίκασε, με κανένα τρόπο, δεν ανταποκρίνεται στον πόνο, τις ταλαιπωρίες και τις μόνιμες βλάβες της. Η απόφαση στην υπόθεση Φραγκούδη ν. Αυξεντίου (1990) 1 Α.Α.Δ. 648, από την οποία καθοδηγήθηκε, εκδόθηκε το 1990 και το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να προβεί στις αναγκαίες αναπροσαρμογές, σε σχέση με τα ποσά.
Αντίθετη είναι η θέση του συνηγόρου της εφεσίβλητης, ο οποίος εισηγήθηκε ότι, με το επιδικασθέν ποσό, αποτιμήθηκε κατά δίκαιο τρόπο ο πόνος και η ταλαιπωρία της εφεσείουσας, χωρίς να παραβλεφθεί η αυξητική τάση της νομολογίας σε σχέση με τις αποζημιώσεις, στόχος των οποίων είναι να αποδοθεί δικαιοσύνη στην απώλεια και στη ζημιά του διαδίκου που τραυματίστηκε, χωρίς να εναποτίθεται υπέρμετρο βάρος στους ώμους του αδικοπραγούντα - (βλ. Paraskevaides (Overseas) Ltd. v. Christofis (1982) 1 C.L.R. 789, 793). Αναφέρθηκε, επίσης, στο γεγονός ότι το επιδικασθέν ποσό, λαμβανομένων υπόψη και των τόκων, έχει σχεδόν διπλασιασθεί.
Είναι καλά γνωστό ότι το Εφετείο δεν επεμβαίνει στα ευρήματα του πρωτόδικου δικαστηρίου όσον αφορά τις αποζημιώσεις, εκτός αν πεισθεί είτε ότι το πρωτόδικο δικαστήριο ενήργησε με βάση λανθασμένες νομικές αρχές, είτε ότι το ποσό των αποζημιώσεων είναι τόσο έκδηλα υπερβολικό ή τόσο έκδηλα ανεπαρκές, ώστε να καθίσταται λανθασμένος ο υπολογισμός των αποζημιώσεων, τις οποίες δικαιούται ο ενάγων - (βλ. Φοινικαρίδης & άλλη ν. Γεωργίου & άλλων (1991) 1 Α.Α.Δ. 475 και Κωνσταντίνου ν. Σταύρου (Αρ. 2) (1995) 1 Α.Α.Δ. 453).
Δε θα επαναλάβουμε τις αρχές που καθοδηγούν τα δικαστήρια κατά τον καθορισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων. Παραπέμπουμε γι' αυτές στην απόφαση του Εφετείου στη Χαριλάου ν. Νικολάου (2003) 1 Α.Α.Δ. 1460.
Είχαμε την ευκαιρία να δούμε και εμείς την εφεσείουσα και να σχηματίσουμε προσωπική αντίληψη των όσων περιέγραψαν οι διάφοροι γιατροί. Ομολογούμε ότι, παρά το γεγονός της μεσολάβησης, από την ημέρα της δίκης πρωτόδικα μέχρι την ενώπιόν μας διαδικασία, διορθωτικής επέμβασης στο πρόσωπό της, η δυσμορφία σ' αυτό από τις ουλές παραμένει και δεν είναι αμελητέα, όπως παραμένει και το πρόβλημα στην περιοχή της γνάθου. Καθώς οι γιατροί εξήγησαν και έγινε δεκτό πρωτόδικα, δε θα υπάρξει πλήρης αποκατάσταση. Η εφεσείουσα, λοιπόν, πρόσθετα με όλα όσα υπέστη, στερείται και της ελπίδας για δυνατότητα μελλοντικής βελτίωσης των ουλών στο πρόσωπό της. Με τον τραυματισμό της, αναγκάστηκε, από την τρυφερή ηλικία των τεσσάρων χρόνων, να γεύεται τον πόνο, την ταλαιπωρία και την απόρριψη από το σχολικό περιβάλλον της, χωρίς ελπίδα ότι τα δύσκολα που βίωσε θα περάσουν και θα ξεχαστούν. ΄Οπως και το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφέρει:-
«Ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα και ακόμη ταλαιπωρείται και δυσκολεύεται στην καθημερινή της ζωή όπως π.χ. στο φαγητό λόγω ελλείψεως των δύο οδόντων δεν μπορεί να φάει κανονικά και μισοτρώει το φαγητό της. Το ότι δεν μπορεί να φάει κανονικά της προκαλείται περαιτέρω πρόβλημα υγείας και νοιώθει ντροπή όταν είναι αναγκασμένη να φάει μπροστά σε άλλους.
Από την πρώτη τάξη δημοτικού μέχρι την έκτη δεν είχε φίλες λόγω της εμφάνισης της που απωθούσε τα άλλα παιδιά και εις το Γυμνάσιο αντιμετωπίζει την ειρωνεία των άλλων συμμαθητών της με αποτέλεσμα η ίδια να επιδιώκει την απομόνωση της και περιορισμένη κοινωνική ζωή. Δεν μπορεί να κάνει ελεύθερα γυμναστική, όπως τούμπες. ΄Εχει νυκτερινή ενούρηση, δεν πάει σε ξενοδοχεία και φιλικές οικίες ώστε να μην γίνει γνωστό το πρόβλημα της. ... Περαιτέρω θα διακατέχεται από αίσθημα κατωτερότητας.»
΄Εχοντας υπόψη όλα όσα υπέστη η εφεσείουσα, βρίσκουμε ότι το ποσό των £25.000,00 είναι έκδηλα ανεπαρκές, ώστε να δικαιολογείται επέμβασή μας.
Σ' ό,τι αφορά το ζήτημα το οποίο έθιξε ο συνήγορος της εφεσίβλητης - ότι, δηλαδή, με τους τόκους το ποσό των αποζημιώσεων έχει διπλασιασθεί - σημειώνουμε ότι δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι αυτό κατείχετο και αξιοποιείτο από την εφεσίβλητη.
Κρίνουμε ότι το ποσό των £40.000,00, ως γενικές αποζημιώσεις, είναι δίκαιο και εύλογο για την εφεσείουσα. Στο ποσό αυτό προστίθεται το ποσό των £5.700,00 για μελλοντικές εγχειρήσεις, όπως είναι και το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ως και το ποσό των £890,00, που οι συνήγοροι συμφώνησαν ως ειδικές αποζημιώσεις - σύνολο £46.590,00, για το οποίο και εκδίδεται απόφαση.
Η πρωτόδικη απόφαση σε σχέση με τον τόκο διατηρείται, αντικαθισταμένου, βεβαίως, του ποσού των £25.000,00 με το ποσό των £40.000,00.
Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
Ρ. Γαβριηλίδης, Δ.
Ε. Παπαδοπούλου, Δ.
/ΜΠ