CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2003) 1 ΑΑΔ 351

Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Ο εφεσείων, εξαιτίας τροχαίου δυστυχήματος που συνέβηκε στις 18.3.92, υπέστη κάταγμα του δεξιού βραχίονα, μικροεκδορές, απώλεια δύο δοντιών και κινητικότητα των υπολοίπων καθώς και σπάσιμο των κορώνων τριών μπροστινών δοντιών. Το αυτοκίνητο που οδηγούσε έπαθε ζημιές οι οποίες συμφωνήθηκαν στο ποσό των £4200. Στο στάδιο της δίκης οι εφεσίβλητοι αποδέχθηκαν πλήρη ευθύνη για το ατύχημα. H αμφισβήτηση τους επικεντρώθηκε στον προσδιορισμό του βαθμού σοβαρότητας των σωματικών βλαβών του εφεσείοντα, στο χρόνο ίασης του τραύματος στο βραχίονα καθώς και στο θέμα των γενικών/ειδικών αποζημιώσεων.

Ο χειρούργος ορθοπεδικός Η. Γεωργίου κατέθεσε εκ μέρους της υπεράσπισης. Ο εν λόγω μάρτυρας, εξέτασε τον εφεσείοντα στις 2.5.97 δηλαδή, πέντε και πλέον χρόνια μετά το δυστύχημα. Με βάση την κλινική εξέταση και τις ακτινογραφίες, διαπίστωσε πως δεν υπήρχε οποιαδήποτε λειτουργική ανικανότητα του χεριού. Επρόκειτο, όπως ανέφερε, για ένα συνηθισμένο κάταγμα, όχι συντριπτικό, και χωρίς ιδιαίτερη σοβαρότητα εφόσον δεν υπήρξε τραυματισμός άλλων ζωτικών οργάνων όπως νεύρα και αγγεία. Η βασική διαφωνία του με τον γιατρό του εφεσείοντα εντοπίζεται στην άποψη πως η δεύτερη εγχείρηση έπρεπε να είχε γίνει πολύ νωρίτερα. Από τη στιγμή που υπήρχαν ενδείξεις μη πόρωσης μέσα στο διάστημα των πρώτων πέντε μηνών από το ατύχημα, η δεύτερη εγχείρηση ήταν πλέον εκ των πραγμάτων αναπόφευκτη και συνεπώς άσκοπα αφέθηκε να παρέλθει ο χρόνος μέχρι τη διενέργεια της δεύτερης εγχείρησης. Το συγκεκριμένο τραύμα, αν αντιμετωπιζόταν σωστά, θα μπορούσε να είχε πορωθεί και να επέλθει πλήρης αποκατάσταση το αργότερο μέσα σε ένα χρόνο εκτός αν υπήρχε απρόβλεπτη επιπλοκή. Ο γιατρός Η. Γεωργίου κατέθεσε ότι ο εφεσείων σε διάστημα τεσσάρων μέχρι πέντε μηνών μετά τη δεύτερη εγχείρηση ήταν απόλυτα ικανός για εργασία.

O πρώτος λόγος έφεσης έχει δύο σκέλη. Το πρώτο, αναφέρεται στη διαπίστωση του δικαστηρίου ότι το κάταγμα στο βραχίονα ήταν όπως το περιέγραψε ο ιατρός Η. Γεωργίου. Το δεύτερο σκέλος, αφορά στο συμπέρασμα του δικάσαντος δικαστηρίου ότι η πάροδος μεγάλου χρονικού διαστήματος μεταξύ πρώτης και δεύτερης εγχείρησης «....... άφηνε έκθετη σε απόρριψη τη μαρτυρία του μάρτυρα του ενάγοντα Κυριάκου Ανδρέου γιατί αυτό το συμπέρασμα δεν υποστηρίζεται και/ή δεν δικαιολογείται και/ή είναι αντίθετο και δεν συνάδει με την προσαχθείσα μαρτυρία και/ή η αξιολόγηση της ιατρικής μαρτυρίας και των σχετικών τεκμηρίων έγινε λανθασμένα και αδικαιολόγητα ......».

Κατόπιν εξέτασης της μαρτυρίας των ιατρών διαπιστώνουμε πως υπάρχει διαφορά στη φραστική διατύπωση/περιγραφή του κατάγματος η οποία ωστόσο, δεν συνιστά ουσιώδη απόκλιση. Οι γιατροί, προσπάθησαν να περιγράψουν, ο καθένας με τα δικά του λόγια, τη φύση του τραύματος. Εχουμε τη γνώμη ότι οι περιγραφές συγκλίνουν στα ουσιώδη σημεία και η διαπίστωση του δικαστηρίου επί του θέματος συνάδει με τη σχεδόν ταυτόσημη μαρτυρία των ιατρών. Ο ακριβής χαρακτηρισμός του κατάγματος δεν ενέχει ιδιαίτερη σημασία. Η ουσία του πράγματος, ανάγεται στη διάγνωση και τη θεραπεία καθώς και στις επιπτώσεις που το τραύμα προκάλεσε στον εφεσείοντα. Η μαρτυρία των εμπειρογνωμόνων συγκλίνει στο ότι η θεραπεία του συγκεκριμένου κατάγματος μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο με εγχείρηση η οποία και έγινε. Σύγκλιση υπάρχει και στο ότι μικρό ποσοστό παρόμοιων καταγμάτων εμφανίζουν αδυναμία πόρωσης μετά την πρώτη εγχείρηση οπότε καθίσταται απαραίτητη η διενέργεια δεύτερης επέμβασης.

Στην προκείμενη περίπτωση, η διαφορά εντοπίζεται στην εκτίμηση των ιατρών αναφορικά με τον καθορισμό του εύλογου χρόνου αναμονής για την πόρωση του κατάγματος προτού κριθεί ότι καθίσταται αναγκαία η διενέργεια δεύτερης εγχείρησης. Το πρωτόδικο δικαστήριο, αξιολόγησε τη μαρτυρία των ιατρών και για τους λόγους που επαρκώς εξηγούνται στην εκκαλούμενη απόφαση, προτίμησε να στηριχθεί στη μαρτυρία του ιατρού Η. Γεωργίου. Σύμφωνα με την εν λόγω μαρτυρία, η μη πόρωση του κατάγματος μέσα στους πρώτους πέντε μήνες έπρεπε να είχε αποτελέσει ισχυρή ένδειξη αδυναμίας πόρωσης του κατάγματος και να αποφασιζόταν αμέσως, χωρίς άλλη χρονοτριβή, η διενέργεια δεύτερης επέμβασης. Ο χρόνος που αφέθηκε να περάσει μετά τους πρώτους πέντε μήνες μέχρι τη διενέργεια της δεύτερης εγχείρησης ουσιαστικά ήταν μια «άγονη» χρονική περίοδος εφόσον δεν υπήρχε με βάση την επιστήμη, σοβαρή προσδοκία πόρωσης. Ο χρόνος που πέρασε, συνέτεινε στη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης με όλα τα επακόλουθα για τα οποία ο εφεσείων αξίωσε αποζημιώσεις.

Είναι γνωστό πως ο δικαστής δεν είναι επιτρεπτό να ενεργεί ως εμπειρογνώμονας. Εξειδικευμένα επίδικα θέματα, χρήζουν μαρτυρίας εμπειρογνωμόνων την οποία, δέχεται το Δικαστήριο προκειμένου να καταλήξει, ύστερα από αξιολόγηση, στο δικό του συμπέρασμα. Συχνά, η μαρτυρία των εμπειρογνωμόνων που καταθέτουν για το ίδιο θέμα, παρουσιάζει αντιθέσεις, μικρές μέχρι και μεγάλες αποκλίσεις. Αυτό συμβαίνει και σε υποθέσεις όπως η παρούσα όπου οι μάρτυρες είναι ιατροί και κατά κανόνα η ιατρική μαρτυρία, όπως και κάθε άλλη μαρτυρία εμπειρογνωμόνων θεωρείται ως μαρτυρία ανεξάρτητη (βλ. Andreas Anastassiades v. The Republic (1977) 2 CLR 97, Kyriacos Nicola Kouppis v. The Republic (1977) 2 CLR 361). Ακολουθεί πως το καθήκον των εμπειρογνωμόνων μαρτύρων είναι να εφοδιάσουν το Δικαστήριο με τα αναγκαία επιστημονικά/ειδικά κριτήρια και στοιχεία τα οποία, αφού εκτιμηθούν, να αποβούν χρήσιμα και βοηθητικά για το Δικαστήριο προκειμένου να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα και διαπιστώσεις.

Επανερχόμενοι στην ουσία του θέματος, καταλήγουμε ότι η αποδοχή της μαρτυρίας του ιατρού Η. Γεωργίου βρίσκεται στα πλαίσια της ορθής ενάσκησης της διακριτικής εξουσίας του Δικαστηρίου. Επρόκειτο για μαρτυρία σχετική με το επίδικο θέμα του χρόνου που διάρκεσε η ανικανότητα του εφεσείοντα για εργασία και τα συναφή με αυτό θέματα του πόνου και της ταλαιπωρίας που ο εφεσείων ισχυρίστηκε ότι υπέστη. Ο ισχυρισμός του εφεσείοντα για το θέμα του χρόνου της αποθεραπείας κλπ, αντιμετωπίστηκε από τους εφεσίβλητους με γενική άρνηση στο δικόγραφο της υπεράσπισης. Εχουμε τη γνώμη πως ενόψει της φύσης του θέματος δεν χρειαζόταν οποιαδήποτε περαιτέρω εξειδίκευση της άρνησης. Ηταν πλέον καθαρά θέμα ιατρικής μαρτυρίας που οι διάδικοι είχαν καθήκον να προσκομίσουν ενώπιον του δικαστηρίου για να αποδείξουν τους εκατέρωθεν ισχυρισμούς τους όπως και έπραξαν. Εδώ όμως θεωρούμε σκόπιμο να ανοίξουμε μια παρένθεση για να επισημάνουμε πως οι εφεσίβλητοι δεν ήγειραν στην υπεράσπισή τους θέμα αμέλειας του ιατρού Κ. Ανδρέου στη θεραπεία του εφεσείοντα αλλά ούτε είχε εξειδικευθεί από πλευράς εφεσιβλήτων ότι ο σκοπός της μαρτυρίας του ιατρού Η. Γεωργίου ήταν και προς απόδειξη ιατρικής αμέλειας του ιατρού του εφεσείοντα. Γι΄ αυτό όμως το θέμα θα επανέλθουμε κατά την εξέταση του τρίτου και τέταρτου λόγου έφεσης.

Στην εκκαλούμενη απόφαση γίνεται αναφορά στη νομολογία^* η οποία διέπει το θέμα των αποζημιώσεων και καθώς φαίνεται η καθοδήγηση ήταν σωστή. Θεωρούμε και εμείς ότι το ποσό των £7000.- που το δικαστήριο επιδίκασε στον εφεσείοντα είναι δίκαιο και ικανοποιητικό. Δεν διαπιστώνουμε λόγο που να δικαιολογεί παρέμβαση μας για αύξηση του ποσού.

Ο τρίτος λόγος έφεσης αναφέρεται στη δεχτότητα της μαρτυρίας του ιατρού Η. Γεωργίου αναφορικά με το χρόνο που διέρρευσε από την πρώτη εγχείρηση του εφεσείοντα μέχρι τη δεύτερη. Ο εφεσείων, ισχυρίζεται πως η μαρτυρία δεν καλυπτόταν από τη δικογραφία, ήταν απρόβλεπτη και αιφνιδιαστική. Πέραν των όσων έχουμε ήδη αναφέρει επί του θέματος κατά τη συζήτηση του πρώτου λόγου έφεσης θα προχωρήσουμε στην εξέταση του τρίτου λόγου έφεσης σε συνάρτηση προς τον επόμενο επειδή τα θέματα των δύο λόγων συμπλέκονται. Ο τέταρτος λόγος έφεσης αναφέρεται στις ειδικές αποζημιώσεις που έχουν επιδικαστεί αναφορικά με τις ζημιές για τις οποίες υπήρξε αμφισβήτηση.

Ο πρωτόδικος δικαστής στην προσπάθεια να απαντήσει στο ερώτημα σε ποιο βαθμό η ιατρική αμέλεια μπορεί να στερήσει τον τραυματισθέντα του δικαιώματος καταβολής αποζημίωσης αναφέρθηκε στην Rothwell v. Caverswall Stone Co Ltd (1944) 2 All E.R. 350 από την οποία παρέθεσε το πιο κάτω απόσπασμα με δική του μετάφραση:

Από τα πιο πάνω, συνάγεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο προκειμένου να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η περίοδος ανικανότητας για εργασία του εφεσείοντα για σκοπούς υπολογισμού των ειδικών αποζημιώσεων ήταν 10 μήνες αντί 23 περίπου μήνες, που όντως ήταν η πραγματική διάρκεια ανικανότητας του εφεσείοντα, εφάρμοσε τη νομική αρχή novus actus interveniens. Δέχθηκε δηλαδή ότι η χρονική περίοδος των 13 μηνών ανικανότητας για εργασία που ακολούθησε τους πρώτους 10 μήνες ανικανότητας, οφειλόταν σε αμέλεια του θεράποντος ιατρού του εφεσείοντα. Διαπίστωσε ότι υπήρξε παρεμβολή εντελώς νέας αιτίας η οποία, αποφασιστικά διέκοψε την αλυσίδα της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ αίτιου και αιτιατού. Με άλλα λόγια, το πρωτόδικο Δικαστήριο, δέχθηκε ότι για την παράταση του χρόνου ανικανότητας για εργασία του εφεσείοντα παρενεβλήθη μια νέα αιτία, η αμέλεια του θεράποντα ιατρού του εφεσείοντα η οποία, ήταν άσχετη ή και εντελώς απομακρυσμένη από την αρχική αιτία και η οποία νέα αιτία, διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην παράταση του χρόνου ανικανότητας του εφεσείοντα για εργασία και συνακόλουθα συνέβαλε στη ζημιά που αυτός υπέστη.

Η νομική αρχή του novus actus interveniens συζητήθηκε στην Νικηφόρου Σπύρου (ανηλίκου) διά των γονέων και φυσικών κηδεμόνων του Αγάπιου Σπύρου και Παναγιώτας Σπύρου ν. Παντελίτσας Ανδρέου - Λανίτου και άλλων, ΠΕ 10501 και ΠΕ 10507, ημερ. 16.10.2001 (απόφαση Κωνσταντινίδη, Δ.) όπου αναφέρθηκαν τα εξής:

Τόσο από το λεκτικό της πιο πάνω διάταξης αλλά και από τα λεχθέντα στην Νικηφόρου Σπύρου (ανηλίκου) (ανωτέρω), συνάγεται ότι η επίκληση της πιο πάνω αρχής για σκοπούς υπεράσπισης προϋποθέτει προβολή του σχετικού ισχυρισμού στα δικόγραφα με την ίδια λεπτομέρεια που απαιτείται σε κάθε περίπτωση περιγραφής αμέλειας. Ανάλογη ήταν και η διαπίστωση στην Θεοφάνη Γ. Καζάκου ν. Δωρέττας Αβρααμίδου κα, ΠΕ 10316, ημερ. 29.9.2000.

Το πιο πάνω σφάλμα, που καθώς έχουμε αναφέρει, σχετίζεται άμεσα με το θέμα των ειδικών αποζημιώσεων θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει την υπόθεση πίσω στο Επαρχιακό Δικαστήριο για επανεκδίκαση. Είναι αυτονόητο πως η υπεράσπιση του novus actus interveniens αφού δεν μπορούσε να εξεταστεί πρωτόδικα για τους λόγους που εξηγήσαμε, σίγουρα δεν μπορεί να εξεταστεί ούτε κατ΄ έφεση. Θεωρούμε ωστόσο, πως οι διαπιστώσεις του πρωτόδικου Δικαστηρίου (με εξαίρεση εκείνη που αναφέρεται στο θέμα της ιατρικής αμέλειας του θεράποντα ιατρού του εφεσείοντα), μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την αναπροσαρμογή των ειδικών αποζημιώσεων με δεδομένο πλέον το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η ανικανότητα του εφεσείοντα για εργασία εξαιτίας του δυστυχήματος είχε διάρκεια 23 μηνών.

Ο πέμπτος και τελευταίος λόγος έφεσης αφορά την επιδίκαση τόκου. Το πρωτόδικο Δικαστήριο με αναφορά στη νομολογία^* που διέπει το θέμα και με βάση τα δεδομένα της υπόθεσης, επιδίκασε επί του ½ του ποσού των ειδικών αποζημιώσεων εξαιρουμένου του ποσού των £800 που αφορούσε τα έξοδα μελλοντικής εγχείρησης, τόκο 6% από 18.3.1992 δηλαδή, την ημερομηνία γένεσης του αγώγιμου δικαιώματος μέχρι 10.3.1994, ημερομηνία καταχώρησης της αγωγής και ακολούθως, τόκο 8% από 29.11.1996 μέχρι την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης. Επιδικάστηκε επίσης τόκος 6% επί των γενικών αποζημιώσεων από 18.3.1992 μέχρι 10.3.1994 και ακολούθως, τόκος 8% από 29.11.1996 μέχρι την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης. Επί ολόκληρου του ποσού υπολογίζεται νόμιμος τόκος από της έκδοσης της εκκαλούμενης απόφασης. Είναι η θέση του εφεσείοντα ότι η διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου ασκήθηκε εσφαλμένα και κατ΄ αντίθεση προς τις αρχές της νομολογίας οι οποίες διέπουν το θέμα. Ο εφεσείων ισχυρίζεται ότι το Δικαστήριο παραγνώρισε το γεγονός ότι «οι ειδικές αποζημιώσεις που επιδίκασε ήταν ξεκαθαρισμένες από την ημερομηνία καταχώρησης της αγωγής και συνεπώς τα περιστατικά της υπόθεσης δικαιολογούσαν την παραχώρηση τόκου επί ολόκληρου του ποσού των ειδικών αποζημιώσεων για την περίοδο μετά την 29.11.96».

Αναφορικά με το μισθό που ο εφεσείων πλήρωνε στον αδελφό του για την εργασία που ο τελευταίος πρόσφερε στο κρεοπωλείο περιλαμβανομένων των εισφορών κοινωνικών ασφαλίσεων που, καθώς έχουμε αναφέρει, καθορίστηκε στις £500 μηνιαίως το Δικαστήριο επιδίκασε στον εφεσείοντα £5000 για το χρονικό διάστημα των δέκα μηνών. Τηρουμένων των αναλογιών το ποσό αυτό θα πρέπει να αυξηθεί κατά £7000 έτσι ώστε να καλυφθεί ολόκληρη η χρονική περίοδος ανικανότητας για εργασία του εφεσείοντα κατά την οποία σύμφωνα με διαπίστωση του Δικαστηρίου ο αδελφός του εφεσείοντα εργάστηκε στο κρεοπωλείο. Τηρουμένων επίσης των αναλογιών το ποσό των £333 που πληρώθηκε για τα μεταφορικά των ζώων θα πρέπει να αυξηθεί κατά £467 ποσό που αντιπροσωπεύει την πραγματική ζημιά του εφεσείοντα.