CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2001) 1 ΑΑΔ 1263

Ντίνου Μιχαηλίδη, από τη Λεμεσό

ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ.: Στις 20.3.1999 ο εφεσείων (εναγόμενος/καθ΄ου η αίτηση), που είχε πρόσφατα παραιτηθεί από Υπουργός Εσωτερικών, ήταν φιλοξενούμενος στην εκπομπή «Πρόσωπο με Πρόσωπο» που μεταδόθηκε, μεταξύ των ωρών 12.00 και 2.00μ.μ., από το Τρίτο Πρόγραμμα του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου. Στη διάρκεια της εκπομπής ο εφεσείων ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι ο εφεσίβλητος (ενάγων/αιτητής):

Ο πρώτος λόγος έφεσης που προβάλλεται είναι ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι είχε εξουσία να εκδώσει το επίδικο διάταγμα μονομερώς αφ΄ ης στιγμής, στη νομική βάση της αίτησης, δεν γινόταν επίκληση του άρθρου 9 του Κεφ. 6 και της Δ.48 θ.8(1)(ss). Ο λόγος αυτός δεν ευσταθεί. Η αίτηση στηριζόταν στο άρθρο 32 του περί Δικαστηρίων Νόμου και τη Δ.48 θθ.1 και 2. Με την επίκλησή τους ικανοποιήθηκε πλήρως η δικονομική επιταγή της Δ.48 θ.1 για περίληψη στη νομική βάση της αίτησης τόσο του ουσιαστικού και δικαιοδοτικού όσο και του δικονομικού πλαισίου που προσέδιδε στο Δικαστήριο την εξουσία να εκδώσει το επίδικο διάταγμα. Αφ΄ ης στιγμής, από το περιεχόμενο της ένορκης δήλωσης που συνόδευε την αίτηση, το στοιχείο του επείγοντος ήταν σαφές, το Δικαστήριο είχε την εξουσία να εκδώσει το αιτούμενο διάταγμα μονομερώς, και δη στηριζόμενο στο άρθρο 9 του Κεφ. 6, έστω και αν δεν γινόταν, όπως και δεν γινόταν, επίκλησή του στην αίτηση. Στην In re Hadjisoteriou (1986) 1 ΑΑΔ 429 αποφασίστηκε ρητά ότι η παράλειψη αναφοράς του άρθρου 9 του Κεφ. 6 στη νομική βάση μονομερούς αίτησης δεν συνιστά ουσιαστική δικονομική παρατυπία συνεπαγόμενη ακυρότητα της διαδικασίας. Η θέση αυτή δεν διαφοροποιήθηκε με την Πολιτική Έφεση 10337, Bank for Foreign Trade of Russian Federation "Vneshtorgbank" v. ICC Chemicals (UK) Ltd, 13.10.1999, την οποία επικαλέσθηκε η δικηγόρος του εφεσείοντα για να εισηγηθεί ότι ανέτρεψε σιωπηρά την In re Hadjisoteriou. Εκεί απλώς αποφασίστηκε ότι η Δ.64 εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει συμμόρφωση προς τους Θεσμούς, και μόνο στην έκταση που η ίδια καθορίζει, και ότι η παράλειψη αναφοράς συγκεκριμένων άρθρων της νομοθεσίας, όπως του άρθρου 9 του Κεφ. 6, σε αίτηση βάσει της Δ.48 δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά μη συμμόρφωση προς τους Θεσμούς. Συνιστά παράλειψη στήριξης της αίτησης, που κατά τα λοιπά συμμορφώνεται προς τους Θεσμούς, σε συγκεκριμένο άρθρο της νομοθεσίας. Δεν αποφασίστηκε ότι η παράλειψη αναφοράς του άρθρου 9 του Κεφ. 6 στη νομική βάση μονομερούς αίτησης συνεπάγεται ακυρότητα της διαδικασίας ή καθιστά το τυχόν εκδοθέν διάταγμα ακυρωτέο.

Όσον αφορά την εισήγηση ότι, στη νομική βάση της αίτησης, θάπρεπε να περιληφθεί και η Δ.48 θ.8(1)(ss), σύμφωνα με την οποία αιτήσεις μπορούν να γίνουν μονομερώς «σε κάθε άλλη περίπτωση στην οποία αναφέρεται ρητά ότι η αίτηση μπορεί να γίνει μονομερώς», παρατηρούμε ότι αυτή δεν είναι ορθή. Η Δ.48 θ.8(1)(ss) δεν θάπρεπε να περιληφθεί στη νομική βάση της αίτησης. Και τούτο διότι, ορθά ερμηνευόμενη, η Δ.48 θ.8(1)(ss) αναφέρεται σε άλλες περιπτώσεις όπου, στους Θεσμούς Πολιτικής Δικονομίας (και όχι σε άλλους Θεσμούς ή σε νομοθεσία, όπως είναι το άρθρο 9 του Κεφ. 6) προβλέπεται ρητά ότι η συγκεκριμένη αίτηση, στη βάση του συγκεκριμένου Θεσμού Πολιτικής Δικονομίας, μπορεί να γίνει μονομερώς.

Άλλος λόγος έφεσης που προβάλλεται είναι ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι η μη αποκάλυψη και μη αναφορά από τον εφεσίβλητο των προηγούμενων αναφορών του εφεσείοντα, για μερικά από τα επίδικα θέματα, δεν ήταν ουσιαστικής μορφής ώστε να το οδηγήσει στη διακοπή της διαδικασίας και, επίσης, εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη την παράλειψη αποκάλυψης από τον εφεσίβλητο, με την ένορκο δήλωση που υποστήριζε την αίτησή του, σωρείας δικών του κατηγοριών κατά του εφεσείοντα. Ούτε αυτός ο λόγος ευσταθεί. Ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο, στα πλαίσια της διακριτικής του ευχέρειας, έκρινε ότι η παράλειψη αποκάλυψης από τον εφεσίβλητο των προηγούμενων αναφορών του εφεσείοντα για μερικά από τα επίδικα θέματα δεν ήταν ουσιαστικής σημασίας, αφού εύλογα θεώρησε ότι οι οποιεσδήποτε τέτοιες αναφορές του εφεσείοντα ήταν ουσιωδώς διαφορετικές από τις επίδικες και, εν πάση περιπτώσει, δεν ήταν τέτοιας μορφής έτσι ώστε η μη αποκάλυψή τους να ήταν καθοριστική για την έκδοση του διατάγματος στο στάδιο της μονομερούς αίτησης. Εν πάση περιπτώσει, για τρία τουλάχιστον από τα θέματα της αίτησης, δηλαδή την ισχυριζόμενη δήλωση «παρά ο Μακάριος, καλύτερα οι Τούρκοι», την εξασφάλιση περιουσίας στο Μονιάτη και την καταδίκη του εφεσιβλήτου, από Ελληνικό Δικαστήριο, για φορολογικά θέματα, ο ίδιος ο εφεσείων παραδέχθηκε, κατά την αντεξέτασή του, ότι τα έθιξε για πρώτη φορά στη συνέντευξη που αποτέλεσε το έναυσμα για την καταχώρηση της αγωγής στα πλαίσια της οποίας υποβλήθηκε η αίτηση.

Προβάλλεται, επίσης, ως λόγος έφεσης ότι η παράθεση της μαρτυρίας από το Δικαστήριο είναι σε πολλά σημεία ανακριβής και ελλιπής, σε βαθμό που τα συμπεράσματά του, στο βαθμό που βασίζονται στη μαρτυρίας όπως αυτή παρατέθηκε από το Δικαστήριο, να καθίστανται ακροσφαλή. Προς υποστήριξη αυτού του λόγου έφεσης, η δικηγόρος του εφεσείοντος αναφέρεται σε τρεις περιπτώσεις όπου, κατά την εκτίμησή της, το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέθεσε εσφαλμένα την ενώπιόν του μαρτυρία με αποτέλεσμα, κατά την εισήγησή της, να καταλήξει σε ακροσφαλή συμπεράσματα. Δεν προσδιορίζει όμως, με την απαραίτητη σαφήνεια, ποια είναι, κατά την εισήγησή της, τα ακροσφαλή αυτά συμπεράσματα. Χωρίς αυτό τον προσδιορισμό δεν μας παρέχεται η δυνατότητα, ως Εφετείο, να εξετάσουμε το βάσιμο αυτού του λόγου έφεσης εφόσον, για να επέμβουμε πάνω στη βάση ότι το Α ή Β συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου είναι ακροσφαλές στη βάση της ενώπιόν του μαρτυρίας, και μάλιστα από το σύνολό της, θα πρέπει να μας έχει πρώτα υποδειχθεί, με εύλογη σαφήνεια, ποιο είναι αυτό το συμπέρασμα.

Άλλος λόγος έφεσης που προβάλλεται είναι ότι «εσφαλμένα προέβη το Δικαστήριο σε ευρήματα αξιοπιστίας και/ή σε αξιολόγηση μαρτυρίας και/ή διέγνωσε την ουσία της υπόθεσης και/ή προδίκασε την έκβαση της αγωγής», και τούτο γιατί «ευρήματα κακοπιστίας δεν είναι ευχερές ή παραδεκτό να γίνονται στο στάδιο της εκδίκασης προσωρινών διαταγμάτων γιατί συνιστούν χωρίς άλλο αξιολόγηση μαρτυρίας και/ή ευρήματα αξιοπιστίας και/ή διαγιγνώσκουν την ουσία της υπόθεσης και/ή προδικάζουν την έκβαση της αγωγής& το γεγονός ότι το Δικαστήριο πρόσθετε κάθε φορά φράσεις όπως «εκ πρώτης όψεως» ή «χωρίς ν΄ αποφαίνομαι επί της ουσίας» και άλλες παρόμοιες, δεν μπορεί ν΄ αναιρέσει το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το Δικαστήριο στην πραγματικότητα αποφάνθηκε επί της ουσίας και προέβη σε ευρήματα επί της ουσίας.». Ούτε αυτός ο λόγος ευσταθεί. Το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε υποχρέωση ν΄ αποφασίσει κατά πόσο συνέτρεχαν ή όχι οι προϋποθέσεις του άρθρου 32 του περί Δικαστηρίων Νόμου, ήτοι (α) ότι υπήρχε ή όχι σοβαρό ζήτημα για εκδίκαση, (β) ότι υπήρχε ή όχι ορατό ενδεχόμενο επιτυχίας της αγωγής και (γ) ότι θα ήταν ή όχι δύσκολο ή αδύνατο να απονεμηθεί πλήρης δικαιοσύνη σε μεταγενέστερο στάδιο χωρίς την έκδοση του διατάγματος. Για να μπορέσει να αποφασίσει κατά πόσο υπήρχε σοβαρό ζήτημα προς εκδίκαση και, ιδιαίτερα, κατά πόσο υπήρχε ορατό ενδεχόμενο επιτυχίας της αγωγής του εφεσίβλητου, το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν είχε άλλη εκλογή παρά να προχωρήσει σε διαπιστώσεις κατά πόσο υπήρχε, μεταξύ άλλων, ορατό ενδεχόμενο ύπαρξης κακοπιστίας εκ μέρους του εφεσείοντος. Αυτό έπραξε και τίποτε περισσότερο.

Άλλοι λόγοι έφεσης που προβάλλονται, και που είναι συναφείς, είναι ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εξέτασε την προβληθείσα υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη του άρθρου 21(1)(α) του Κεφ. 148, σε σχέση με τη δήλωση του εφεσείοντος για τη χρησιμοποίηση της φράσης «παρά ο Μακάριος, καλύτερα οι Τούρκοι» από τον εφεσίβλητο, αλλά εξέτασε την εν λόγω δήλωση μόνο μέσα στα πλαίσια της υπεράσπισης του εντίμου σχολίου και, επίσης, εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εξέτασε την υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη του άρθρου 21(1)(α) του Κεφ. 48 σε σχέση με τη δήλωση του εφεσείοντος για εξασφάλιση περιουσίας στο Μονιάτη από τον εφεσίβλητο. Και αυτοί οι λόγοι είναι αβάσιμοι. Διότι, για να είχε τη δυνατότητα επιτυχίας η υπεράσπιση, είτε του εντίμου σχολίου είτε του προνομίου υπό επιφύλαξη, έπρεπε, απαραίτητα, να είχε διαφανεί ότι οι επίδικες δηλώσεις έγιναν με καλή πίστη εκ μέρους του εφεσείοντος.

Όσον αφορά την εισήγηση ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα δεν εξέτασε την υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη σε σχέση με τη δήλωση του εφεσείοντος για εξασφάλιση περιουσίας στο Μονιάτη από τον εφεσίβλητο, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής: Ο εφεσείων είπε, κατά τη συνέντευξή του, «Δεν έχω ασχοληθεί με όσα έχω ακούσει για τον κ. Πουργουρίδη ούτε πως απέκτησε για παράδειγμα τις τόσες μετοχές εκεί που τις απόκτησε στο Μονιάτη από κάποιο πτωχεύσαντα πελάτη του, του οποίου ήταν δικηγόρος, και βρέθησαν στα χέρια του από την Έφορο Διαχείρισης της περιουσίας αυτού του ανθρώπου, βρέθηκαν στα χέρια του, δεν το ερεύνησα ακόμα. Ας το ερευνήσει το αρμόδιο σώμα.». Κατά τη μαρτυρία του, ο εφεσείων αποκάλυψε ότι, στην πραγματικότητα, είχε μιλήσει με τον Έφορο Εταιρειών για το όλο ζήτημα, με αποτέλεσμα το πρωτόδικο Δικαστήριο να θεωρήσει την παράλειψη αποκάλυψης της συνομιλίας αυτής, όπως, επίσης, και την απουσία παράθεσης όλων των σχετικών γεγονότων στη συνέντευξη, ως στοιχείο που υποδηλούσε την ύπαρξη εκ πρώτης όψεως κακοπιστίας εκ μέρους του ώστε να μην μπορεί να επιτύχει, όχι μόνο η υπεράσπιση του εντίμου σχολίου, αλλά και η υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη. Όπως στην περίπτωση της δήλωσης «παρά ο Μακάριος, καλύτερα οι Τούρκοι», έτσι και εδώ, το γεγονός ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν αναφέρει ρητά ότι εξετάζει την υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη, και δεν την δέχεται, δε σημαίνει και ότι την αγνόησε, αφ΄ ης στιγμής απέρριψε το στοιχείο της καλής πίστης εκ μέρους του εφεσείοντος.

Άλλος λόγος έφεσης είναι ότι «εσφαλμένα έκρινε το Δικαστήριο στα πλαίσια της τρίτης προϋπόθεσης του άρθρου 32 ότι ο Εφεσείων κατέφυγε σε δυσφημιστικά δημοσιεύματα ή σε ανακριβή πληροφόρηση που θίγει τον Εφεσίβλητο για την προσωπική του υπόληψη» για το λόγο ότι «το εύρημα αυτό είναι εύρημα ουσίας και δεν έχει θέση σε ενδιάμεση απόφαση για προσωρινό διάταγμα.». Και αυτός ο λόγος είναι αβάσιμος. Στα πλαίσια της διερεύνησης του ισοζυγίου της ευχέρειας, ήτοι του κατά πόσο η διατήρηση του διατάγματος σε ισχύ θα προκαλούσε μεγαλύτερη ζημιά παρά η ακύρωσή του, ζητήματος που ήταν απόλυτα σχετικό, το πρωτόδικο Δικαστήριο, προς αιτιολόγηση της κατάληξής του για οριστικοποίηση του διατάγματος, εξέφρασε την ακόλουθη, ορθή, προσέγγιση:

Προβάλλεται, επίσης, ο ακόλουθος λόγος έφεσης: «Εσφαλμένα απέφυγε το Δικαστήριο ν΄ ασχοληθεί με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που αναφέρθηκαν στην αγόρευση για τον Εφεσείοντα, οι οποίες δίδουν τέτοια ερμηνεία που να καθίσταται φανερό ότι στην προκείμενη περίπτωση δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις 2 και 3 του άρθρου 32.» Και τούτο γιατί «η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου την οποία το Δικαστήριο αγνόησε, καθορίζει ότι αξίζουν προστασίας και οι δηλώσεις που προσβάλλουν, σοκάρουν και ενοχλούν, νοουμένου ότι παρέχεται μια αντικειμενικά κατανοητή επεξήγηση γι΄ αυτές και ότι οι πολιτικοί πρέπει να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ανοχή στην κριτική από τους μη πολιτικούς και ότι η απόδειξη της αλήθειας της δήλωσης δεν πρέπει ν΄ απαιτείται και ούτε είναι σχετική. Αν λάμβανε υπόψη αυτή τη νομολογία το Δικαστήριο δε θα οριστικοποιούσε το προσωρινό διάταγμα, ιδίως λαμβανομένης υπόψη της σημασίας που δίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην προστασία της ελευθερίας του λόγου και της (εσφαλμένης) κρίσης του Δικαστηρίου ότι η υπόληψη τρίτων είναι σημαντικότερη απ΄ αυτήν.». Και αυτός ο λόγος είναι αβάσιμος. Στο περίγραμμα αγόρευσης της δικηγόρου του εφεσείοντος γίνεται εκτενής αναφορά στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε σχέση με υποθέσεις όπου μη πολιτικά πρόσωπα, όπως δημοσιογράφοι ή απλοί πολίτες, επιτέθηκαν με δριμύτητα και σχολίασαν προσβλητικά και με σκληρότητα πολιτικού περιεχομένου απόψεις και ενέργειες πολιτικών προσώπων. Στην προκείμενη περίπτωση, πολιτικός, όπως ο εφεσείων, κακόπιστα εκ πρώτης όψεως, με αναφορά σε αναληθή γεγονότα, επιτέθηκε με δριμύτητα σε άλλο πολιτικό πρόσωπο, τον εφεσίβλητο, θίγοντας καίρια, όχι μόνο το ήθος, αλλά και την προσωπική και επαγγελματική του υπόληψη. Στη βάση των ενώπιόν του στοιχείων, όπως τα αξιολόγησε, εύλογα το πρωτόδικο Δικαστήριο οριστικοποίησε το προσωρινό διάταγμα. Και εύλογα παρέλειψε να ασχοληθεί με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που του αναφέρθηκε εφόσον αυτή, με τα ενώπιόν του δεδομένα, δεν ήταν ιδιαίτερα υποβοηθητική.

Άλλος λόγος έφεσης είναι ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι είχε ικανοποιηθεί η τρίτη προϋπόθεση του άρθρου 32, υπό την έννοια ότι εσφαλμένα θεώρησε ότι το ισοζύγιο της ευχέρειας βάρυνε υπέρ της διατήρησης του διατάγματος σε ισχύ παρά στην ακύρωσή του. Και τούτο διότι ο εφεσίβλητος είχε απεριόριστη πρόσβαση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και θα μπορούσε να απαντήσει στις κατηγορίες του εφεσείοντος και, συνεπώς, δεν έμενε χωρίς προστασία, ενώ, αντίθετα, ο εφεσείων, συνεπεία του διατάγματος, δεν θα μπορούσε να απαντήσει στις κατηγορίες του εφεσιβλήτου ο οποίος θα μπορούσε να τον δυσφημεί πλέον ανεμπόδιστα, εφόσον, μάλιστα, όπως δήλωσε στο Δικαστήριο, σκόπευε να συνεχίσει να κατηγορεί τον εφεσείοντα. Ούτε αυτός ο λόγος ευσταθεί. Το διάταγμα δεν απαγόρευσε στον εφεσείοντα να απαντά στις κατηγορίες που ήδη διατύπωσε ή θα διατύπωνε εναντίον του ο εφεσίβλητος. Το διάταγμα απαγόρευσε στον εφεσείοντα να επαναλάβει συγκεκριμένους ισχυρισμούς εναντίον του εφεσιβλήτου, εντελώς άσχετους με τις κατηγορίες του εφεσιβλήτου εναντίον του εφεσείοντος.

Δ.