CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2001) 1 ΑΑΔ 1442

Απάντων κληρονόμων του αποβιώσαντος Κώστα Τσίμον ο οποίος απεβίωσε μετά τον θάνατο του Γεώργιου Τσίμον

Ο δεύτερος στόχος αφορούσε στον "καθορισμό του ύψους των κληροδοτημάτων και/ή κληρονομικών μεριδίων εκάστου των κληροδόχων και των κληρονόμων του αποβιώσαντος". Αυτό, νοουμένου ότι οι πρωταρχικές αμφισβητήσεις τους σε σχέση με τα πιο πάνω κληροδοτήματα θα φαίνονταν πως δεν ευσταθούσαν. Οπότε έθεταν θέμα, για λόγους που εξηγούν, μείωσης εκείνων των κληροδοτημάτων αλλά και άλλου υπέρ της περιουσίας της Αγνής Τσίμον, συζύγου του Γεωργίου Τσίμον, που απεβίωσε στις 16.6.95.

Άλλες δυο από τις ενστάσεις των εφεσιβλήτων δεν κρίθηκε ότι χρειαζόταν να εξεταστούν. Η μια, σε σχέση με τη δυνατότητα προώθησης της αίτησης ενόψει της διαχείρισης 265/92. Η δεύτερη, σε σχέση με την καθόλου νομιμοποίηση των αιτητών. Αυτό, ενόψει της κατάληξης στην οποία άχθηκε το πρωτόδικο δικαστήριο σε σχέση με την εισήγηση πως το αίτημα που απέμεινε, ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία. Θεωρήθηκε ότι αυτό το αίτημα εδραζόταν στη Δ.55 θ.1 των Θεσμών περί Πολιτικής Δικονομίας και κρίθηκε πως έλειπε βασική προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα πρωτογενούς αίτησης που υποβάλλεται κατ΄επίκλησή της. ΄Ηταν όρος για τη χρησιμοποίηση αυτής της δικονομικής διάταξης η ύπαρξη θέματος ερμηνείας της διαθήκης και, σε σχέση με τη θεραπεία που είχε απομείνει, δεν εγειρόταν τέτοιο θέμα. ΄Οπως εξηγήθηκε, ο "προσδιορισμός των κληρονομικών μεριδίων δεν έχει και δεν μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο της ερμηνείας της διαθήκης του Γεωργίου Τσίμον". Ιδιαίτερα, όπως προστίθεται, "μετά την οριστική αποδοχή από πλευράς κληρονόμων της Agnes Τσίμον, της ύπαρξης σχολικών επιτροπών Κυρήνειας και Καραβά, καθ΄ων η αίτηση 6 - 9". Επομένως, η πρωτογενής αίτηση απορρίφθηκε.

Οι εφεσείοντες δεν αμφισβήτησαν τελικά την ορθότητα της προσέγγισης του πρωτόδικου δικαστηρίου σε σχέση με την εμβέλεια της Δ.55 θ1. Δέχτηκαν, δηλαδή, πως η υποβολή πρωτογενούς αίτησης δυνάμει της πρέπει κατ΄ανάγκην να αποβλέπει στην επίλυση θέματος ερμηνείας εγγράφου ή διαθήκης. Δέχονται επίσης πως το αίτημα για καθορισμό μεριδίων, πράγματι δεν διέρχεται μέσα από τέτοια ερμηνεία. Ό,τι καταλογίζουν είναι λάθος αναφορικά με το ποιά ήταν στην πραγματικότητα η νομική του βάση. Αναφέρεται η Δ.55 θ.1 στην πρωτογενή αίτηση αλλά αυτό επειδή, κατά την καταχώρισή της, υπήρχαν και τα άλλα αιτήματα για δηλώσεις σε σχέση με τα κληροδοτήματα στη διαθήκη. Αυτά εγκαταλείφθηκαν και πλέον η Δ.55 θ.1 δεν διαδραμάτιζε ρόλο. Το αίτημα που απέμεινε εδραζόταν όχι σε αυτή αλλά στο άρθρο 53(1)(α)(β)(γ) του περί Διαχειρίσεως Περιουσιών Νόμου, Κεφ. 189. Κατά την εισήγησή τους, την οποία ανέπτυξαν και πρωτοδίκως, αυτό το άρθρο, με τον παράτιτλο "επίλυση ορισμένων θεμάτων με εναρκτήρια κλήση (οriginating summons)", τους νομιμοποιούσε από κάθε άποψη στη διεκδίκηση και στην εξασφάλιση της θεραπείας που απέμεινε.

Η Δ.35 θ.2 των Θεσμών περί Πολιτικής Δικονομίας καθορίζει τις προθεσμίες για την άσκηση έφεσης. Αν εφεσιβάλλεται ενδιάμεσο διάταγμα (interlocutory order) ή διάταγμα τελικό (final) ή ενδιάμεσο, σε διαδικασία που δεν αποτελεί αγωγή, η προθεσμία είναι 14 μέρες. Στις άλλες περιπτώσεις είναι 6 βδομάδες. Δεν αμφισβητείται πως η πρωτογενής αίτηση ταξινομείται ως αγωγή με την έννοια των Θεσμών. (Βλ. συναφώς Παπαχρυσοστόμου ν. Σιδερά (1992) 1 ΑΑΔ 379). Και το ερώτημα είναι αν η πρωτόδικη απόφαση είναι ενδιάμεση ή τελική. Η έφεση ασκήθηκε στις 36 μέρες και δέχονται και οι εφεσείοντες πως αν θεωρηθεί ότι στρέφεται κατά ενδιάμεσης και όχι τελικής απόφασης, πρέπει να απορριφθεί ως εκπρόθεσμη.

Η ομοιότητα του δικονομικού συστήματος και η αντιστοιχία των όρων οδήγησε στην επίκληση της αγγλικής νομολογίας σε σχέση με τις δυο έννοιες. Θέμα που και στην Αγγλία προσλαμβάνει σημασία σε σχέση με τις δυνατότητες άσκησης έφεσης. Δεν είναι ανάγκη να παρακαλουθήσουμε τους προβληματισμούς που επί μεγάλο χρονικό διάστημα διατυπώθηκαν σε σχέση με το ορθό, ως θέμα αρχής, κριτήριο της διάκρισης. Υπήρξαν παλινδρομήσεις, το πρόβλημα χαρακτηρίστηκε δύσκολο, αποφεύχθηκε ο εξαντλητικός ορισμός των εννοιών και η άποψη που επικράτησε στο τέλος στηρίκτηκε και στην πρακτική που παλαιόθεν ακολουθείτο. (Αnnual Practice 1958, Τόμος 1, σελ. 1666 κ.επ). Στο τέλος θεσπίστηκε ειδικός κανονισμός που καθορίζει πότε διάταγμα θεωρείται ως τελικό ή ενδιάμεσο. Πέραν τούτου, ανεξάρτητα δηλαδή από τους ορισμούς, κατονομάζονται περιπτώσεις αποφάσεων ή διαταγμάτων που θα θεωρούνται τελικά ή ενδιάμεσα σε κάθε περίπτωση, για τους σκοπούς έφεσης. Στο Supreme Court Practice του 1999 Τόμος 1, σελ. 1009 κ.επ. εκτιμάται πως η νέα ρύθμιση (Ο.59 r.1A) ουσιαστικά θεσμοθετεί την προηγούμενη νομολογία αλλά δε θα επεκταθούμε σε αυτά. Δεν έχουμε εμείς τέτοια ειδική δικονομική ρύθμιση και θα περιοριστούμε στη σύνοψη της αγγλικής νομολογίας όπως είχε διαμορφωθεί μέχρι τότε. Αναφέρθηκε με αποδοχή σ΄αυτή το Ανώτατο Δικαστήριο πρώτα στην υπόθεση Theodora Ioannidou ν. Charilaos Dikeos and Another (1970) 1 CLR 241 και μετά στην Αναφορικά με την εταιρεία Τhe Cyprus Asbestos Mines Co Ltd v. Συκοπετρίτης Λτδ (1989) 1 ΑΑΔ (Ε) 832. Ειδικά, στις υποθέσεις Ιn Re Page, Hill v. Fladgate (1910) 1 Ch. 489 και Hunt v. Allied Bakeries Ltd (1956) 3 All ER 513 στις οποίες η έγκριση αίτησης για παραμερισμό του κλητηρίου εντάλματος ως επιπόλαιου και ενοχλητικού ή ως μη αποκαλύπτοντος εύλογη αιτία αγωγής, κρίθηκε ως ενδιάμεση. Είχε υιοθετηθεί σ΄αυτές η προσέγγιση που τοποθετούσε το βάρος στη φύση της αίτησης που οδήγησε στην απόφαση (application approach). Σε αντιδιαστολή προς εκείνη κατά την οποία το σημαντικό είναι η φύση του ίδιου του διατάγματος που εφεσιβάλλεται (οrder approach). Βρίσκουμε μια περιεκτική απόδοση της κατάστασης στην White v. Brunton (1984) 2 All ER 606. Mε αναφορά στην προηγούμενη νομολογία εξηγείται πως, όπως διαμορφώθηκαν τα πράγματα, εκείνο που μετρά είναι όχι αυτή καθ΄ εαυτή η φύση του διατάγματος που εκδόθηκε αλλά η αίτηση ή η διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας εκδόθηκε. Για το συζητούμενο σκοπό, τελικό είναι το διάταγμα που εκδίδεται στο πλαίσιο αίτησης ή διαδικασίας που θα απέληγε σε τελική επίλυση του επίδικου θέματος, όποιος από τους διαδίκους και αν κέρδιζε. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:

Στην προκείμενη περίπτωση, το θέμα δεν ήταν αν η πρωτογενής αίτηση είχε εύλογη αιτία. Σε τέτοια περίπτωση η καταφατική απάντηση διατηρεί τη διαδικασία για να ακολουθήσει, μετά από πλήρη ακρόαση, η τελική απόφαση αν στοιχειοθετείται δικαίωμα στην επιδιωκόμενη θεραπεία. Είχε αμφισβητηθεί η ύπαρξη νομικού ερείσματος που θα επέτρεπε τη χορήγηση της θεραπείας στο πλαίσιο τέτοιας πρωτογενούς αίτησης και προκρίθηκε η σε πρώτο στάδιο εκδίκασή του. 'Οποια και αν θα ήταν η απόφαση αυτή θα ήταν τελική επ' αυτού του σημείου. Θα διαπιστωνόταν ύπαρξη ή ανυπαρξία νομικού ερείσματος. Το θέμα ανήκε στην τελική ακρόαση και απλώς κρίθηκε ορθή, μετά από αίτηση που υποβλήθηκε δυνάμει της Δ.27 των Θεσμών περί Πολιτικής Δικονομίας, ο διαχωρισμός του, για πρακτικούς λόγους. Αν δεν υποβαλλόταν η αίτηση και δεν αξιοποιείτο ο μηχανισμός της Δ.27, το θέμα θα εξεταζόταν, ως βασικό επίδικο θέμα, στο τέλος και η απόφαση που θα εκδιδόταν τότε δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικής φύσης, όποιος από τους διαδίκους και αν κέρδιζε. Καταλήγουμε πως για τους σκοπούς της Δ.35 θ.2 η προσβαλλόμενη απόφαση είναι τελική και πως η έφεση είναι εμπρόθεσμη.

Η ουσία

Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν αναφέρθηκε στο άρθρο 53 του Κεφ. 159 και δεν εξέτασε τη δυνατότητα επιτυχίας δυνάμει του αιτήματος στο οποίο περιορίστηκαν οι εφεσείοντες. Οι εφεσίβλητοι όμως εισηγούνται πως το σκεπτικό με το οποίο απορρίφθηκε η πρωτογενής αίτηση καλύπτει υποχρεωτικά, όσο και αν αυτό δεν αρθρώθηκε ρητά, και την περίπτωση να εντασσόταν το αίτημα στις θεραπείες που θα ήταν δυνατό να δοθούν στο πλαίσιο αυτού του άρθρου. Με την ακόλουθη επιχειρηματολογία: Ενώ το άρθρο 53(1) αναγνωρίζει τη δυνατότητα αναζήτησης θεραπείας με εναρκτήρια κλήση, μια από τις οποίες μπορεί να είναι η επίλυση οποιουδήποτε ζητήματος που επηρεάζει τα δικαιώματα ή τα συμφέροντα προσώπου που αξιώνει ότι είναι, μεταξύ άλλων, κληροδόχος ή εκ του νόμου κληρονόμος, το άρθρο 53(2) καθιστά εφαρμόσιμη ολόκληρη τη Δ.55 των Θεσμών περί Πολιτικής Δικονομίας. Προβλέπει ότι οι Διαδικαστικοί Κανονισμοί που ισχύουν εκάστοτε, οι οποίοι αφορούν εναρκτήριες κλήσεις, εφαρμόζονται σε κάθε διαδικασία δυνάμει του, και αυτό, κατά την εισήγηση, σημαίνει ότι εισάγεται και σε σχέση με τις θεραπείες του άρθρου 53 η προϋπόθεση της Δ.55 που είναι η σχετική δικονομική διάταξη, να εγείρεται ζήτημα ερμηνείας εγγράφου ή διαθήκης. Και αφού δεν εγειρόταν τέτοιο ζήτημα ήταν, ούτως ή άλλως, καταδικασμένη σε αποτυχία η αίτηση.

Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε. Η ουσιαστική φύση των θεραπειών του άρθρου 53 καθορίζεται από αυτό και η παραπομπή στους Διαδικαστικούς Κανονισμούς αποβλέπει στην κάλυψη του θέματος από την καθαρά δικονομική σκοπιά. Θα αυτοαναιρείτο το άρθρο αν είχε την έννοια που του αποδίδουν οι εφεσίβλητοι. Εκείνο που σαφώς προκύπτει είναι πως οι θεραπείες που αναφέρει μπορούν να δοθούν στο πλαίσιο εναρκτήριας κλήσης, για την οποία θα ισχύουν οι ιδιαίτερες δικονομικές διατάξεις. Και σημειώνουμε πως η Δ.55 θ. 2 και 3 περιλαμβάνει πρόνοιες αναφορικά με την επίδοση της εναρκτήριας κλήσης και τη στήριξή της με μαρτυρία, όπως θα ζητούσε το Δικαστήριο.