G P Michaelides Sons Ltd. ν. Transmarcom N V κ.α. (2000) 1 ΑΑΔ 863

Η καθής η αίτηση (ενάγουσα) είναι τοπική εταιρεία. Ενάγει την αιτήτρια (εναγόμενη αρ. 1), αλλοδαπή εταιρεία που εδρεύει στο Βέλγιο και το πλοίο Giorgia (εναγόμενο αρ. 2) για το ποσό των £960. Αξιώνει το ποσό αυτό για πληθώρα λόγων. Και κυρίως για παράβαση σύμβασης μεταφοράς εμπορευμάτων που φορτώθηκαν στην Αμβέρσα με προορισμό τη Λεμεσό. Ήταν σκόνη πλυσίματος ειδικού τύπου και άλατα Somat, που φαίνεται πως συσκευάστηκαν σε χαρτονένια κουτιά, τα οποία τοποθετήθηκαν σε εμπορευματοκιβώτιο. Η αμέλεια της εναγομένης καθώς και η ιδιοποίηση (conversion) μέρους του φορτίου συγκαταλέγονται στις αιτίες της αγωγής. Η ενάγουσα ισχυρίζεται πως ήταν ιδιοκτήτρια των εμπορευμάτων αυτών ή δικαιούχος ή κάτοχος της φορτωτικής αρ. 970537 ημερ. 13/6/97, που εκδόθηκε σχετικά με τη φόρτωση στο πλοίο Giorgia των εμπορευμάτων.

Στις 16/6/98 επέτρεψα, ύστερα από σχετικό αίτημα της ενάγουσας, επίδοση της ειδοποίησης του κλητηρίου εντάλματος στην εναγόμενη, που πραγματοποιήθηκε στις 3/7/98. Η παρούσα είναι αίτηση της εναγόμενης για παραμερισμό του κλητηρίου. Διαζευκτικά ή επικουρικά επιδιώκεται ακύρωση του διατάγματος που εξουσιοδότησε την επίδοση ημερ. 16/6/98.

Η κύρια εισήγηση της αιτήτριας είναι ότι η αίτηση της αυτή πρέπει να γίνει δεκτή για τους εξής δύο ευρύτερους λόγους. Τα διάδικα μέρη έχουν με τη συμφωνία τους, δηλαδή, τη φορτωτική, συμφωνήσει να παραπέμψουν τις μέλλουσες διαφορές τους στα Βελγικά δικαστήρια. Περαιτέρω υποβάλλει ότι η κατάληξη πρέπει να είναι η ίδια και στην περίπτωση εφαρμογής της αρχής forum conveniens. Η φορτωτική περιέχει πράγματι ρήτρα δικαιοδοσίας. Βρίσκεται στην κύρια όψη του εγγράφου και έχει ως εξής:

"Τhe contract evidenced by or contained in this bill is governed by the law of Belgium and any claim or dispute arising hereunder or in connection herewith shall be determined by the Courts in Antwerp, Belgium and no other Court."

Θα μπορούσε να εξεταστεί τώρα ένα προκαταρκτικό δικονομικό σημείο που έθεσε η ενάγουσα: ότι η υπό κρίση αίτηση δεν πρέπει να εξεταστεί γιατί δεν περιέχει τη νομική βάση στην οποία εδράζεται. Αυτό όμως δεν είναι σωστό, όπως προκύπτει και από ένα πρόχειρο βλέμμα στο σώμα της αίτησης. Αναφέρεται αριθμός κανονισμών του περί Κυπριακού Ναυτοδικείου Διαδικαστικού Κανονισμού. Όμως ούτε τέτοια αναφορά είναι απαραίτητη. Ο εν λόγω Κανονισμός δεν περιέχει πρόνοια αντίστοιχη με εκείνη του περί Πολιτικής Δικονομίας Διαδικαστικού Κανονισμού Δ.48, όπως υπέδειξε ο Στυλιανίδης Δ., όπως ήταν τότε, στην υπόθεση George P. Zachariades and Another v. George Economides & Others (1989) 1 C.L.R. 437. Θα πρόσθετα πως η δικονομία του ναυτοδικείου είναι για ευνόητους λόγους ελαστικότερη. Παράδειγμα ο χαλαρός τρόπος που διέπει την υποβολή αιτήσεων. Μπορεί να γίνουν και προφορικά (βλ. Καν. 203).

Η μαρτυρία ενώπιον μου αποτελείται από ένορκες δηλώσεις. Η κρινόμενη αίτηση υποστηρίζεται από ένορκη δήλωση στην οποία προέβη κάποιος κ. Γεώργιος Ευστρατίου. Παρόλο που το περιεχόμενο της αριθμεί 22 τόσες σελίδες ο προμνησθείς δεν μας πληροφορεί για την ακριβή ιδιότητα του. Τη σχέση του με την υπόθεση, χωρίς να προσδιορίζει την ιδιότητα, την περιγράφει στην παράγρ. 1 της βεβαίωσης του:

"Προβαίνω στην παρούσα Ένορκη Δήλωση εκ μέρους της Transmarcom N.V. του Βελγίου από τους οποίους το Δικηγορικό Γραφείο Χρύση Δημητριάδη & Σία, έλαβε εντολή, και η οποία βασίζεται σε έγγραφα και πληροφορίες που παρασχέθησαν από μέρους τους σε μένα. Τα γεγονότα για τα οποία έχω προσωπική γνώση είναι αληθή. Τα γεγονότα για τα οποία δεν έχω προσωπική γνώση πιστεύω ότι είναι αληθή."

Η ένσταση της ενάγουσας βασίζεται στην ένορκη δήλωση του κ. Βάσου Ζαμπά υπαλλήλου της Atlantic Insurance Co. Ltd., δηλαδή, της ασφαλιστικής εταιρείας που ασφάλισε το φορτίο. Ο μάρτυς υιοθετεί την αρχική ένορκη δήλωση με βάση την οποία δόθηκε άδεια επίδοσης στο Βέλγιο. Η δήλωση αυτή έγινε από την κα Ιωάννα Κωνσταντίνου, υπάλληλο της ενάγουσας, που αναφέρεται στο πραγματικό υπόβαθρο της υπόθεσης.

Υπάρχει ένσταση εκ μέρους της ενάγουσας αναφορικά με την εγκυρότητα της δήλωσης του κ. Ευστρατίου. Επικαλείται την απόφαση στην υπόθεση Π.Ε. 9750 Louis Vuitton ν. Δερμοσάκ Λτδ. κ.α. (1992) 1 (Β) Α.Α.Δ. 1453, για να υποβάλει ότι η μαρτυρία αυτή είναι, σχεδόν όλη, εξ ακοής^. και ότι ο ομνύσας δεν ήταν εξουσιοδοτημένος να κάμει τη δήλωση. Το θέμα δε θα με απασχολήσει ιδιαίτερα. Δεν του αποδίδω μεγάλη σημασία. Η μισή μαρτυρία του αναφέρεται βασικά στους όρους της φορτωτικής (αντίγραφο της οποίας κατέθεσε και η ενάγουσα) και καταγίνεται με τη νομική ερμηνεία τους. Με την υπόλοιπη επιχειρεί να αντικρούσει ένα προς ένα τους λόγους που παραθέτει η κα. Κωνσταντίνου για εξουδετέρωση της ρήτρας επιλογής του βελγικού forum. Όμως και η μαρτυρία του κ. Ζαμπά βρίθει νομικών συλλογισμών (σε μικρότερο βαθμό), που δεν είναι της αρμοδιότητας μάρτυρα. Για τους σκοπούς της απόφασης μου θα χρησιμοποιήσω τους ισχυρισμούς γεγονότων ή τα γεγονότα που λίγο ή πολύ είναι παραδεκτά και που διαγράφονται από τη μαρτυρία που έχω. Χωρίς να παραγνωρίζω οτιδήποτε υπάρχει στις αγορεύσεις.

Οι δικηγόροι και των δύο πλευρών παρουσίασαν τα επιχειρήματα τους με βάση και πλαίσιο την αγγλική νομολογία. Η κα. Ιωάννου αναφέρθηκε στις υποθέσεις Mackender Hill and White v. Feldia A.G etc. (1966) 2 Lloyd's Rep. 449 (επιφυλάχθηκε η δικαιοδοσία αποκλειστικά σε βελγικό δικαστήριο), Τhe Chaparral (1962) 2 Lloyd's Rep. 158, 163 και 164, Abdu Ali Altobeiqui v. M/V Nada κ.α. (1985) 1 C.L.R. 543, Mitsui & Co. Ltd. & Another v. Rockwell Marine Ltd. & Another (1989) 1 C.L.R. 112 και Trendtex Trading Corporation & Another v. Credit Suisse (1980) 3 All E.R. 721. Στις υποθέσεις αυτές το δικαστήριο έκρινε ισχυρή τη ρήτρα επιλογής αποκλειστικού φόρουμ που όριζε σαν τέτοιο συγκεκριμένο αλλοδαπό δικαστήριο. Βασικό επιχείρημα είναι ότι πρέπει να γίνεται σεβαστή και να τυγχάνει εφαρμογής μια τέτοια συμφωνία των μερών.

Ο δικηγόρος της εναγόμενης βασίστηκε στις υποθέσεις The Fehmarn (1958) 1 All E.R. 333, 335, Jadranska Slobodna Plovidba ν. Photos Photiades & Co. (1965) 1 C.L.R. 58 και The Eleftheria (1969) 2 All E.R. 641. Το σκεπτικό της τελευταίας έχει υιοθετηθεί σε αρκετές κυπριακές αποφάσεις. Η συνισταμένη των επιχειρημάτων της ενάγουσας είναι πως η υπόθεση είναι εκδικαστέα εδώ παρά την ύπαρξη διεθνούς δικαιοδοσίας, που ορίζει το βελγικό δικαστήριο ως κριτή των διαφορών.

Η παραχώρηση άδειας για επίδοση στην αλλοδαπή ήταν πάντα θέμα διακριτικής εξουσίας. Η ενάσκηση της συνοδεύεται από ιδιαίτερη προσοχή γιατί συνδέεται με τη διεθνή αβρότητα που πρέπει να επικρατεί στις διεθνείς σχέσεις και ανάμεσα στα δικαστήρια διαφόρων χωρών. Η έγνοια αυτή κυριαρχεί τη σκέψη του Λόρδου Δικαστή Scott στην υπόθεση George Monro, Ltd. v. American Cyanamid and Chemical Corporation (1944) KB 432, 437:

"...... Service out of the jurisdiction at the instance of our courts is necessarily prima facie an interference with the exclusive jurisdiction of the sovereignty of the foreign country where service is to be effected. I have known many continental lawyers of different nations in the past criticize very strongly our law about service out of the jurisdiction. As a matter of international comity it seems to me important to make sure that no such service shall be allowed unless it is clearly within both the letter and the spirit of Or. XI......"

Παράλληλα τα δικαστήρια δε δέχθηκαν να στερηθούν της δικαιοδοσίας τους με συμφωνία των μερών. Διαμορφώθηκε έτσι η αντίληψη ότι η ρήτρα επιλογής δεν έχει απόλυτη ισχύ. Τα δικαστήρια όμως κατανοούν τις νόμιμες προσδοκίες διαδίκων για εκτέλεση της ρήτρας εφόσον έχει συνομολογηθεί ελεύθερα. Κατά κανόνα λοιπόν εφαρμόζεται η ρήτρα, εκτός αν ο ενάγων αποδείξει ότι υφίστανται ισχυροί λόγοι που καθιστούν την παραγκώνιση της δικαιολογημένη: Trendtex v. Credit Suisse, ανωτέρω. Την ευρύτερη προσέγγιση της νομολογίας μεταδίδει η σύνοψη της υπόθεσης The Fehmarn, ανωτέρω:

"(α) a stipulation that all disputes should be judged by the tribunals of a foreign country, although a matter to which the English court will pay much regard and to which it will normally give effect, is subject to the overriding principle that no one by his private stipulation can oust the English courts of their jurisdiction in a matter properly belonging to them."

Η απόφαση στο προκείμενο εναπόκειται στη διακριτική εξουσία του δικαστηρίου, αφού λάβει υπόψη του όλες τις περιστάσεις της υπόθεσης. Ασκεί επίδραση μεταξύ άλλων ο τόπος διάρρηξης της συμφωνίας, πού υπάρχει η μαρτυρία και πού επομένως θα είναι ευκολότερη και λιγότερο δαπανηρή η εκδίκαση της αγωγής, κατά πόσο το αλλοδαπό δίκαιο, αν είναι εφαρμοστέο, διέφερε ή διαφέρει σημαντικά από το ημεδαπό ή αν στο ξένο forum λειτουργούν τα εχέγγυα της χρηστής δίκης.

Στην υπόθεση Fehmarn, πιο πάνω, ο Λόρδος Δικαστής Denning περιλαμβάνει μεταξύ των παραγόντων αυτών και το ότι το πλοίο που εκτέλεσε τη μεταφορά επισκέπτεται τη χώρα όπου ασκήθηκε η αγωγή:

"..... I would ask myself therefore: is this dispute a matter which properly belongs to the courts of this country? Here are English importers, the cargo-owners, who, when they take delivery of the goods in England, find them contaminated. The goods are surveyed by surveyors on both sides, with the result that the English cargo-owners make a claim against the German shipowners. The vessel is a frequent visitor to this country. In order to be sure that their claim, if substantiated, is paid by the shipowners, the English cargo-owners are entitled by the procedure of our Courts of Admirarty to arrest the ship whenever she comes here in order to have security for their claim."

Με άλλα λόγια το δικαστήριο συσταθμίζει τους παράγοντες για την εξεύρεση του πιο κατάλληλου forum ανάμεσα στο τοπικό και το ξένο δικαστήριο. Η διαδικασία είναι ανάλογη με εκείνη που γίνεται στο πλαίσιο εφαρμογής της αρχής του forum non conveniens.

Η ενάγουσα κατέθεσε, σε επίρρωση του ισχυρισμού της ότι πρόκειται για συμφωνία παραβιασθείσα στην Κύπρο, πιστοποιητικό των Τελωνειακών Αρχών της Δημοκρατίας, αναφορικά με τη ζημία που υπέστη το φορτίο. Η κατάσταση του φορτίου διαπιστώθηκε κατά την άφιξη του εναγόμενου πλοίου στη Λεμεσό. Η μαρτυρία αυτή καθώς και άλλες που μπορεί να σχετίζονται με την έκταση της ζημίας είναι προσιτή στο κυπριακό ναυτοδικείο.

Αντιπαρατέθηκε ότι η εναγόμενη παρέλαβε ένα σφραγισμένο εμπορευματοκιβώτιο χωρίς να γνωρίζει την κατάσταση του περιεχομένου του. Η μαρτυρία γιαυτό προέρχεται από το φορτωτή, την εταιρεία Henkel, που εδρεύει στη Γερμανία. Μιλά η εναγόμενη και για μαρτυρία που είναι στο Βέλγιο χωρίς να δίνει λεπτομέρειες. Η ενάγουσα υπέμνησε πως υπάρχει όρος στη φορτωτική σύμφωνα με τον οποίο τα εμπορεύματα ήταν, όταν παραλήφθηκαν "in apparent good order and condition". Η εναγόμενη αναφέρθηκε σε άλλους όρους που κατά την άποψη της αναιρούν τη δήλωση αυτή.

Ωστόσο έχει σημασία ο τόπος εκτέλεσης της συμφωνίας, που είναι η Κύπρος. Είναι παράγων ο οποίος συνηγορεί υπέρ ανάληψης δικαιοδοσίας. Δεν είναι ο μόνος λόγος ότι η πλειοψηφία των μαρτύρων κατοικούν εδώ, όπου είναι εγγεγραμμένη και έχει τον κύκλο των δραστηριοτήτων της η ενάγουσα. Επισημαίνεται πρόσθετα ότι οι μάρτυρες από τη Γερμανία θα πρέπει να ταξιδέψουν εν πάση περιπτώσει είτε η υπόθεση εκδικαστεί στην Κύπρο είτε στο Βέλγιο. Η δαπάνη της δίκης (μεταφορικά, διαμονή στην Αμβέρσα κ.λ.π.), αν η ενάγουσα ασκούσε αγωγή στο Βέλγιο θα ήταν ασύμφορη και απαγορευτική. Ενόψει της ασημαντότητας της αξίωσης, η οποία δεν ξεπερνά τις £1.000.

Δεν είναι επίσης άσχετο ότι το εναγόμενο πλοίο, κατά τους ισχυρισμούς της ενάγουσας που δεν αμφισβητήθηκαν, όπως και άλλα πλοία της εναγομένης, καταπλέουν συχνά στην Κύπρο. Έτσι εκτός από εξασφάλιση για την απαίτηση, θα ήταν πρόσφορο μάρτυρες της εναγoμένης που ίσως αναμίχθηκαν στη φόρτωση του επίδικου φορτίου να δώσουν εδώ τη μαρτυρία τους.

Επισημαίνω ακόμη πως δεν υπάρχει μαρτυρία περί διαφοράς ή ουσιώδους διαφοράς μεταξύ αλλοδαπού και ημεδαπού δικαίου. Ελλείψει τέτοιας μαρτυρίας τα δύο δίκαια θεωρείται πως ταυτίζονται επί του σχετικού θέματος: Αίτηση για Αναθεώρηση αρ. 51/98 Zeeland Navigation Company Limited v. Banque Worms ημερ. 18/5/00 και Dicey & Morris "The Conflict of laws" 12η έκδοση, σελ. 238.

Επιζητείται ακύρωση του διατάγματος επίδοσης και για ένα άλλο λόγο. Αυτή η πτυχή της υπόθεσης συνδέεται με την υποχρέωση αποκάλυψης κάθε ουσιαστικού στοιχείου από τον αιτούμενο από το δικαστήριο θεραπεία χωρίς ειδοποίηση, όπως ακριβώς συμβαίνει σε αίτημα για επίδοση ειδοποίησης κλητηρίου εκτός δικαιοδοσίας: Στυλιανού ν. Στυλιανού, (1992) 1 Α.Α.Δ. 583, Γρηγορίου ν. Χριστοφόρου (1995) 1 Α.Α.Δ. 248, Π.Ε. 8351 Cobelfret Ro-Ro Services N.V. v. Cyprus Potato Marketing Board, ημερ. 18/7/96 και Αίτηση για Αναθεώρηση 157/90 Demstar Ltd. v. Zim Israel Navigation Co. Ltd. κ.α. ημερ. 30/5/96.

Είναι συγκεκριμένα ο ισχυρισμός της εναγομένης ότι η ενάγουσα παραπλάνησε το δικαστήριο γιατί η κα. Κωνσταντίνου απέκρυψε (αυτή η λέξη χρησιμοποιείται) από το Δικαστήριο ότι η αγωγή έπρεπε να κινηθεί στο κατάλληλο δικαστήριο μέσα σε 9 μήνες από την παράδοση των αγαθών. Διαφορετικά ο μεταφορέας απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη (όρος 4).

Δεν υπήρχε απόκρυψη. Η φορτωτική τέθηκε ευθύς εξαρχής ενώπιον μου. Πέραν τούτου φαίνεται πως ο όρος που επικαλείται η εναγόμενη δεν ισχύει. Και αυτό γιατί η φορτωτική αυτή υπόκειται στον Υπέρτατο Όρο αρ. 6 (paramount clause), που ενσωματώνει στη φορτωτική τους Κανόνες της Χάγης. Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς, ο χρόνος παραγραφής είναι ένας χρόνος από την άφιξη των εμπορευμάτων. Φαίνεται δε ότι η αγωγή καταχωρήθηκε προ της εκπνοής της προθεσμίας αυτής. Ο όρος στον οποίο βασίστηκε η εναγόμενη περιέχει και τα εξής (σε μετάφραση):

"Σε περίπτωση που η περίοδος αυτή (δηλαδή 9 μήνες) βρεθεί να είναι αντίθετη με οποιαδήποτε συνθήκη ή νόμο υποχρεωτικά εφαρμοστέο, τότε η περίοδος που καθορίζεται από την εν λόγω συνθήκη ή τον εν λόγω νόμο είναι εκείνη που θα εφαρμόζεται ........"

Όμως ο κ. Γεώργιος Ευστρατίου δεν μπήκε στον κόπο να αναφερθεί στο μέρος αυτό του όρου που επιστράτευσε για να υποστηρίξει την παραγραφή της απαίτησης έτσι ώστε να μην παραποιείται η εικόνα. Το επιχείρημα απορρίπτεται ως αβάσιμο.

Συνοψίζοντας, προκύπτει από το υλικό που έχω ενώπιον μου - που περιλαμβάνει και εκείνο στο οποίο δεν κάμνω ρητή αναφορά, αλλά έχω υπόψη - ότι η Κύπρος είναι (α) ο τόπος εκτέλεσης της συμφωνίας^. (β) ο τόπος κατοικίας των περισσότερων μαρτύρων^. και (γ) ο τόπος όπου βρίσκονται τα περισσότερα μαρτυρικά στοιχεία και όπου συνέβησαν τα περισσότερα γεγονότα που αποτελούν το υπόβαθρο της υπόθεσης. Για τους λόγους αυτούς και τους λόγους που ανέφερα πιο πάνω, η υπόθεση έχει το στενότερο σύνδεσμο με την Κύπρο παρά με το Βέλγιο.

Έχουν καταδειχθεί επαρκείς λόγοι που δικαιολογούν τη συνέχιση της διαδικασίας στην Κύπρο. Γιαυτό και απορρίπτω την αίτηση της εναγομένης. Με έξοδα σε βάρος της.

Σ. Νικήτας, Δ.

/Κασ

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο