ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

και

INTERAMERICAN PROPERTY AND CASUALTY INS. CO.,

------------------------------

Για τους Εφεσείοντες: κ. Λ. Κληρίδης.

Για τους Εφεσιβλήτους: κ. Α. Χαβιαράς εκ μέρους

του κ. Λ. Παπαφιλίππου.

----------------------------------< /P>

από το Δικαστή Τ. Ηλιάδη.

-----------------------------

Η εφεσείουσα προσβάλλει την εγκυρότητα της πρωτόδικης απόφασης γιατί σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της,

Επιπρόσθετα η εφεσείουσα ισχυρίζεται ότι το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η εφεσείουσα δεν δικαιούται αποζημιώσεων γιατί υπερασφάλισε τα εμπορεύματα είναι λανθασμένο και ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάσισε ότι η εφεσείουσα παραβίασε το άρθρο 18 του ασφαλιστικού συμβολαίου που προνοεί ότι "ο ασφαλισμένος θα πρέπει να ενεργεί με εύλογον σπουδήν εν πάσαν υπό τον έλεγχον του περίστασιν", λόγω της παρατεταμένης παραμονής και μετακίνησης του εμπορευματοκιβωτίου σε διάφορους αποθηκευτικούς χώρους.

Η ακροαματική διαδικασία άρχισε και συμπληρώθηκε στις 8/7/94 ενώπιον των Δικαστών κκ. Φρίξου Νικολαΐδη και Μάριου Γεωργίου και η απόφαση επιφυλάχθηκε. Ο Δικαστής Νικολαΐδης προάχθηκε στη θέση Δικαστή Ανωτάτου Δικαστηρίου στις 2/11/94. Η απόφαση εκδόθηκε από το Δικαστή Μ. Γεωργίου στις 25/10/95. Στο τέλος της απόφασης υπάρχει η πιο κάτω σημείωση:

Είναι η θέση της εφεσείουσας ότι η απόφαση είναι νομικά άκυρη λόγω κακής σύνθεσης του Δικαστηρίου αφού εκδόθηκε από ένα μόνο Δικαστή, ενώ θα έπρεπε να εκδοθεί από δύο Δικαστές και η σημείωση ότι η σχετική απόφαση ήταν το αποτέλεσμα διαβουλεύσεων του κ. Γεωργίου με τον κ. Νικολαΐδη δεν μπορεί να θεραπεύσει την κακή σύνθεση του Δικαστηρίου.

Το ίδιο θέμα εξετάστηκε στην υπόθεση Αγνή Σάββα Κυριάκου ν. Κυριακού Μάτα (1982) 1 C.L.R. 932 όπου η ακροαματική διαδικασία συμπληρώθηκε ενώπιον των Δικαστών Δ. Δημητριάδη και Σ. Νικήτα στις 3/6/78. Η απόφαση επιφυλάχθηκε και στις 19/6/78 ο Δικαστής Δημητριάδης προάχθηκε στη θέση του Δικαστή Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η απόφαση δόθηκε από το Δικαστή Νικήτα στις 5/2/80. Σε ισχυρισμό που προβλήθηκε για κακή σύνθεση του πρωτόδικου Δικαστηρίου το Ανώτατο Δικαστήριο, αφού έκαμε μια σύντομη αναφορά στη σχετική Αγγλική Νομολογία, αποφάνθηκε ότι η απόφαση είχε εκδοθεί νόμιμα.

Η εφεσείουσα ισχυρίζεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο άνκαι απέρριψε την αγωγή γιατί υπήρχε εξυπακουόμενη παράβαση του Ελλαδικού Νόμου 936/79, έπρεπε να εξετάσει και αποφασίσει για όλα τα επίδικα θέματα και όχι να τα εξετάσει "συνοπτικά" και να εκφράσει απόψεις υπό μορφή obiter dicta.

Οπως έχει τονιστεί στην Καννάουρου ν. Σταδιώτη (1990) 1 Α.Α.Δ. 35, σ. 39,

(i) Ανάλυση της μαρτυρίας υπό το φως των επίδικων θεμάτων.

(ii) Διατύπωση συγκεκριμένων ευρημάτων.

(iii) Σαφή δικαστική απόφαση.

Η τεχνική έκφραση ratio decidendi ξεχωρίζει πάντα από την έκφραση obiter dicta. Στην πρώτη περίπτωση η έκφραση ratio decidendi εννοεί το λόγο, το σκεπτικό της απόφασης και τον κανόνα ή την αρχή πάνω στην οποία βασίζεται μια απόφαση, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η έκφραση obiter dicta υποδηλεί λεχθέντα από ένα Δικαστή που είναι περιφερειακά σε σχέση με τα επίδικα θέματα, που δεν συνιστούν μέρος της αιτιολογίας της απόφασης. Οπως αναφέρει ο Sir Rupert Cross στο βιβλίο "Precedent in English Law" (3rd Edition, 1977, σ. 76),

Λέξεις δε ή εκφράσεις από ανώτερα δικαστήρια που εκφέρονται ως obiter dicta θεωρούνται ως πειστικές (persuasive) για κατώτερα δικαστήρια όταν εξετάζουν ένα παρόμοιο γεγονός. Η δεσμευτικότητα φράσεων που έχουν λεχθεί περιφερειακά έχει αμφισβητηθεί. (Ιδε Lord Denning's "The Closing Chapter" σ. 48 και Michael Zander's "The Law-making process" 4th Edition, p. 262).

Στην παρούσα υπόθεση είναι ορθό ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού απέρριψε την αγωγή γιατί διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση των προνοιών του Ελλαδικού Νόμου 936/79, προχώρησε να αναφέρει ότι,

Ακολούθως το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβηκε σε μια καταγραφή των επίδικων θεμάτων που συμπεριλαμβάνει τους ισχυρισμούς ότι η εφεσείουσα παρέβηκε τους όρους 16, 17 και 18 του ασφαλιστικού συμβολαίου και επίσης ότι προέβηκε σε υπερασφάλιση των επίδικων εμπορευμάτων. Τα πιο πάνω θέματα εξετάστηκαν από το πρωτόδικο Δικαστήριο που προχώρησε να παραθέσει τόσο τα γεγονότα όσο και τη νομική πλευρά για το κάθε ένα θέμα ξεχωριστά.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν παρέλειψε να εξετάσει τα επίδικα θέματα που είχαν προβληθεί. Τα επίδικα θέματα εξετάστηκαν. Είναι όμως ορθό ότι η απόφαση δεν περιέχει καθαρά τα ευρήματα του Δικαστηρίου πάνω σε όλα τα επίδικα θέματα, αφού χρησιμοποιούνται εκφράσεις όπως "είναι η πεποίθηση μας" και "είμαστε της άποψης ....." Η πιο πάνω τακτική υποβαθμίζει την υποχρέωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου να αξιολογήσει την προσαχθείσα μαρτυρία και μέσα στα νομικά πλαίσια που εφαρμόζονται να καταλήξει σε συγκεκριμένα αναμφισβήτητα ευρήματα. Ομως παρά την πιο πάνω παράλειψη, η σχετική κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου υποδηλεί ότι το Δικαστήριο είχε καταλήξει, έστω και έμμεσα, σε απορριπτικά ευρήματα και ότι οι σχετικές αναφορές δεν μπορούν να θεωρηθούν ως obiter dicta.

Η εφεσείουσα ισχυρίζεται ότι η εφαρμογή του ασφαλιστικού συμβολαίου δεν παραβιάζει τις πρόνοιες του Ελληνικού Νόμου 936/79 αφού,

(i) Η απόφαση του Ελληνα Υπουργού Εμπορίου της 6/3/91 (αρ. 1255) βρίσκεται εκτός των πλαισίων του άρθρου 1 του Νόμου 936/79 (ultra vires) και

(ii) Δεν φέρει την υπογραφή του αρμόδιου Υπουργού Εμπορίου.

Η εφεσίβλητη εισηγείται ότι τόσο το κείμενο του Νόμου όσο και το κείμενο του Διατάγματος κατατέθηκαν χωρίς ένσταση και επιπρόσθετα ότι δόθηκε επιπρόσθετη επεξηγηματική μαρτυρία από Ελληνα δικηγόρο ως προς την ισχύ των πιο πάνω.

Στην παρούσα περίπτωση μάρτυρας της εφεσίβλητης που εξασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αθήνα από το 1980, κατέθεσε φωτοαντίγραφο του Νόμου 936/79, το άρθρο 1 του οποίου προνοεί ότι,

Σύμφωνα με την πιο πάνω διάταξη στις 6/3/91 ο Υπουργός Εμπορίου αποφάσισε ότι,

Η πιο πάνω δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και φέρεται ότι έχει υπογραφεί από τον Αναπληρωτή Υπουργό Εμπορίου Σωτ. Χατζηγάκη.

Ο κατάλογος των απαγορευμένων εμπορευμάτων (μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται και υπολογιστές και/ή λογισμικοί υπολογιστές) δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυβέρνησης (αρ. 341). Το σχετικό διάταγμα φέρεται ότι έχει υπογραφεί από την Αναπληρωτή Υπουργό Αννα Ψαρούδα - Μπενάκη. Σε περίπτωση παραβίασης των πιο πάνω διατάξεων η παράνομη πράξη επισύρει ποινές φυλάκισης, προστίμου και κατάσχεσης των εμπορευμάτων.

Τόσο το περιεχόμενο του Νόμου 936/79 όσο και εκείνο του Υπουργικού Διατάγματος κατατέθηκαν χωρίς ένσταση. Η ισχύς των πιο πάνω δεν αμφισβητήθηκε από την εφεσείουσα και δεν έχει παρουσιαστεί οποιαδήποτε άλλη μαρτυρία για να αντικρούσει τη μαρτυρία του εμπειρογνώμονα της εφεσίβλητης. Η εφεσείουσα δεν μπορεί να αμφισβητήσει σε αυτό το στάδιο το περιεχόμενο εγγράφων που κατατέθηκαν πρωτόδικα χωρίς ένσταση με τον ισχυρισμό ότι το σχετικό διάταγμα εκπίπτει από τα νομικά πλαίσια που διαγράφουν οι σχετικές νομοθετικές πρόνοιες. Ενας τέτοιος ισχυρισμός θα έπρεπε να υποβληθεί στο δικηγόρο - μάρτυρα που κατέθεσε εκ μέρους της εφεσίβλητης, που θα μπορούσε να παρουσιάσει τη νομική θέση που εφαρμόζεται στην Ελλάδα.

Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω μπορεί να λεχθεί ότι το αρμόδιο διάταγμα της 6/3/91 μπορεί να έχει υπογραφεί από τον Αναπληρωτή Υπουργό Εμπορίου αλλά φαίνεται από τον τίτλο και την εισαγωγή του διατάγματος ότι τούτο έγινε με την έγκριση και συγκατάθεση του Υπουργού Εμπορίου. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τη σχετική διόρθωση του διατάγματος που έγινε για να συμπεριλάβει τους υπολογιστές και το Λογισμικό Υπολογιστών, που φαίνεται ότι έχει γίνει από το Υπουργείο Εμπορίου.

Η εισήγηση της εφεσείουσας ότι η απαγόρευση περιορίζεται σε αγαθά που εισάγονται και εξάγονται και δεν καλύπτει εμπορεύματα σε διαμετακόμιση (in transit), δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Και τούτο γιατί εμπορεύματα σε διαμετακόμιση καλύπτονται ρητά από το σχετικό κανονισμό που θεσπίστηκε σύμφωνα με την πιο πάνω νομοθετική διάταξη.

Στην παρούσα περίπτωση το κύριο ερώτημα ήταν κατά πόσο η εκτέλεση του συμβολαίου συνεπαγόταν παραβίαση της Ελληνικής νομοθεσίας. Η απόρριψη της αγωγής από το πρωτόδικο Δικαστήριο λόγω παρανομίας δεν καθιστούσε την εξέταση και των υπόλοιπων θεμάτων ως επιτακτική, άνκαι σύμφωνα με την καθιερωμένη νομολογία το πρωτόδικο Δικαστήριο επιλαμβάνεται όλων των επίδικων θεμάτων, αφού μια τέτοια ενέργεια μπορεί να οδηγήσει σε μια τελεσίδικη διαδικασία σε περίπτωση ανατροπής της πρωτόδικης απόφασης. Τα επίδικα θέματα καθορίζονται από τα δικόγραφα, την αξιολόγηση της μαρτυρίας και τα ευρήματα που εξάγονται από αυτά. Η ειδική εξέταση κάθε εισήγησης που προβάλλεται εξαρτάται από την επίδραση που μπορεί να έχει με τα επίδικα θέματα. (Ιδε Νίκος Οδυσσέα ν. Αστυνομίας, Ποινική Εφεση 6682 της 18/10/99).

Εχοντας υπόψη τα πιο πάνω δεν θεωρούμε σκόπιμο να ασχοληθούμε με τους υπόλοιπους λόγους έφεσης. Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα σε βάρος της εφεσείουσας.

Δ.

Δ.

Δ.

/ΔΓ