CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(1998) 1 ΑΑΔ 1931

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ 9062

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 9067

Οι ενάγοντες στράφηκαν κατά της Δημοκρατίας. Είχαν προμηθευτεί τα φυτά από το Τμήμα Γεωργίας και ήταν η θέση τους πως δικαιούνταν αποζημιώσεις για δύο διαζευκτικές αιτίες. Κατά την πρώτη, διείπαν την περίπτωση, ως πώληση, οι διατάξεις του περί Πωλήσεως Αγαθών Νόμου Κεφ. 267. Το πρωτόδικο Δικαστήριο δέκτηκε πως έτσι ήταν και απέρριψε όσα αντέτειναν οι εναγόμενοι περί πράξης ή διοικητικής σύμβασης στο τομέα του δημοσίου δικαίου για την οποία δεν θα είχε δικαιοδοσία το Δικαστήριο. ΄Εκρινε πως ήταν πώληση διά περιγραφής, που είχε ως εξυπακουόμενο όρο, ενόψει του άρθρου 16(β) του πιο πάνω νόμου και της υπόθεσης Ηenry Kendal & Sons v. William Lillico & Sons Ltd (1968) 2 All E.R. 444, ότι τα φυτά θα ήταν εμπορεύσιμης ποιότητας. Δηλαδή ότι θα ήταν απαλλαγμένα από ασθένεια όσο και αν η ύπαρξη ασθένειας δεν θα μπορούσε εύλογα να εντοπιστεί. Απέρριψε όμως την αξίωση στην έκταση που στηρίκτηκε σ΄αυτή τη βάση γιατί δεν είχε αποδεικτεί πως τα 294 δενδρύλλια που είχαν αρχικά αγοράσει οι ενάγοντες από το Τμήμα Γεωργίας και στα οποία αφορούσε ο ισχυρισμός, ήταν προσβεβλημένα από τον ιό της σιάρκας. Δεν θεμελιώθηκε παράβαση του εξυπακουόμενου όρου και αυτή η διαπίστωση παρέσυρε το σύνολο της αξίωσης, ως προς όλα δηλαδή τα φυτά, αφού ήταν η θέση των εναγόντων πως η επέκταση της ασθένειας και στα υπόλοιπα οφειλόταν στα πρώτα 294.

Κατά τη δεύτερη αιτία αγωγής οι εναγόμενοι ήταν ένοχοι αμέλειας σε δυο διαζευκτικούς τομείς. ΄Ενα ευρύτερο, με αναφορά στην ευθύνη της Δημοκρατίας για την εμφάνιση και εξάπλωση της σιάρκας στην Κύπρο, με παράλληλη αναφορά και στα καθήκοντα που προέκυπταν από τον περί Προλήψεως και Καταπολεμήσεως των Φυτικών Ασθενειών και Εχθρών Νόμο, Κεφ. 49. Και ένα στενότερο, με αναφορά στα ιδιαίτερα καθήκοντα των εναγομένων έναντι των εναγόντων. Ενδιαφέρει μόνο η δεύτερη θεμελίωση. Την πρώτη την απέρριψε το πρωτόδικο δικαστήριο και αυτή η κρίση του δεν αμφισβητήθηκε με λόγο έφεσης. Με αναφορά στην απόφαση του Αγγλικού Εφετείου στην υπόθεση Caparo Industries PLC v. Dickman (1989) 1 All E.R. 798 εκτεταμένο απόσπασμα της οποίας παρέθεσε και στις υποθέσεις Van Oppen v. Bedford Charity Trustees (1989) 3 All E.R. 389 που την ακολούθησε και Βanque Financiere v. Westgate Insurance Co (1989) 2 All E.R. 952 κατέληξε πως το Τμήμα Γεωργίας όφειλε να είχε προειδοποιήσει τους ενάγοντες για τους κινδύνους της σιάρκας που ελλόχευαν. Η παράλειψή του να το κάμει συνιστούσε αμέλεια για την οποία ήταν υπόλογοι οι εναγόμενοι σε σχέση με τα πρώτα 294 δενδρύλλια που είχαν αγοράσει οι ενάγοντες. Δεν είχε αποδειχθεί πως η πηγή μόλυνσης των υπόλοιπων δένδρων στο αγρόκτημα των εναγόντων ήταν εκείνα τα δενδρύλλια, αφού μάλιστα ήταν άγνωστη η πηγή μόλυνσης και εκείνων.

Η κοινή δήλωση των διαδίκων κάλυψε δυο βασικά ενδεχόμενα. Αν φαινόταν ότι οι εναγόμενοι υπείχαν ευθύνη σε οποιαδήποτε βάση για την εκδήλωση της σιάρκας στα πρώτα 294 δενδρύλλια, οι ενάγοντες θα δικαιούνταν σε αποζημίωση ύψους £9.000. Και αν φαινοταν πως υπείχαν ευθύνη σε οποιαδήποτε βάση για την εκδήλωση της ασθένειας στο υπόλοιπο κτήμα, ανεξάρτητα από τον αριθμό των δένδρων στα οποία εκδηλώθηκε η ασθένεια, θα δικαιούνταν σε αποζημιώσεις £150.000. Οι διευκρινίσεις που έγιναν ως προς επιμέρους ενδεχόμενα δεν ενδιαφέρουν. Πάνω στη βάση των διαπιστώσεων του, των συμπερασμάτων του και του πρώτου σκέλους της κοινής δήλωσης, το πρωτόδικο Δικαστήριο επεδίκασε υπέρ των εναγόντων αποζημιώσεις ύψους £9.000.

Η σιάρκα περιγράφεται ως φυτική ίωση που προσβάλλει, ίσως με ορισμένες εξαιρέσεις, πυρηνόκαρπα. Μεταδίδεται με τον εμβολιασμό μολυσμένου πολλαπλασιαστικού υλικού ή με αφίδες που τρέφονται από μολυσμένο φυτό και όταν στη συνέχεια τραφούν από υγιές του μεταδίδουν τον ιό. Αυτός ο τρόπος μετάδοσης προϋποθέτει εγγύτητα των φυτών. Τρίτος τρόπος μετάδοσης στον οποίο έγινε αναφορά, με μηχανικά μέσα όπως είναι τα μολυσμένα εργαλεία, δεν συζητήθηκε ως ενδεχόμενο στην περίπτωση. Το πρωτόδικο δικαστήριο ήταν, όπως το έθεσε, απρόθυμο να διατυπώσει εύρημα ότι τα 294 δενδρύλλια έφεραν την ίωση μαζί τους. Η κατάσταση όπως την αποκάλυπτε η μαρτυρία είχε ως κυρίαρχο στοιχείο την αβεβαιότητα και ήταν παρακινδυνευμένη η κατάληξη υπέρ του ενός ή του άλλου ενδεχομένου. ΄Ηταν ανοικτή η δυνατότητα να είχαν προσβληθεί με αφίδες. Κοντά στο αγρόκτημα των εναγόντων υπήρχε άλλο και στις 8.6.1984 διαπιστώθηκε πως όλες οι χρυσομηλιές του, επίσης ποικιλίας Πρώϊμης Τυρίνθου, ηλικίας 6-8 χρόνων, ήταν προσβεβλημένες από σιάρκα. Αυτό σήμαινε πως ήταν προσβεβλημένες από πριν αφού σε δένδρα κάποιας ηλικίας, κατά την επιστημονική μαρτυρία που δέκτηκε, η εκδήλωση των συμπτωμάτων καθυστερεί. ΄Ηταν λοιπόν πιθανό να είχε μεταφερθεί, τουλάχιστον από εκείνο το κτήμα η ασθένεια, να υπήρχε στο αγρόκτημα των εναγόντων ο ιός πριν από το χρόνο που οι ενάγοντες φύτευσαν τα 294 δενδρύλια, χωρίς βέβαια να ήταν σε θέση να το γνωρίζουν. Τη δυνατότητα εκδήλωσης συμπτωμάτων μετά από τέτοια μόλυνση από την πρώτη βλαστική περίοδο των 294 δενδρυλλίων, τη βεβαίωσαν οι ειδικοί, τη μαρτυρία των οποίων δέκτηκε το πρωτόδικο Δικαστήριο. Θα αποκλειόταν η μετάδοση με αφίδες μόνο αν καταδεικνυόταν ότι τα συμπτώματα εμφανίστηκαν κατά την πρώτη έκπτυξη των φύλλων τους. Δεν υπήρχε όμως τέτοια μαρτυρία. Ο ίδιος ο διευθυντής των εναγόντων αναφέρθηκε, όπως σημειώνει το πρωτόδικο δικαστήριο, με γενικότητα στην εμφάνιση συμπτωμάτων κατά την άνοιξη του 1984 όταν του τα υπέδειξε υπάλληλος των εναγόντων. Εκείνος δε ο υπάλληλος τοποθετούσε την εμφάνιση των συμπτωμάτων κατά το Μάϊο και Ιούνιο του 1984.

Οι ενάγοντες προσβάλλουν αυτές τις εκτιμήσεις του πρωτόδικου δικαστηρίου και ορισμένες από τις διαπιστώσεις που τις στήριξαν. Αμφισβητούν πρώτα πως το γειτονικό τους κτήμα είχε πράγματι σιάρκα. Υποστηρίζουν πως οι δύο λειτουργοί που κατέθεσαν ότι το διαπίστωσαν είπαν ψέματα. Αλλά και στην αντίθετη περίπτωση, δεν ήταν ορθό πως τα δένδρα εκεί ή οποιαδήποτε άλλα στην περιοχή μπορούσε να ήταν προσβεβλημένα από τον προηγούμενο χρόνο. Και πάντως, η απόσταση των 600 μέτρων που χώριζε το αγρόκτημά τους από το άλλο κτήμα ήταν ασφαλής. Κατά την επιστημονική μαρτυρία δεν θα μπορούσε να μεταφερθεί ο ιός σε τέτοια απόσταση. Υποστήριξαν επιπλέον πως παρέλειψε να προσδώσει την οφειλόμενη βαρύτητα στο γεγονός ότι είχε διαπιστωθεί σιάρκα στην κυβερνητική έπαυλη Σαϊττά και πως το γεγονός ότι δεν διαπιστώθηκε η ύπαρξή της από το μακροσκοπικό έλεγχο κατά την παράδοση των 294 δενδρυλλίων, δεν απέκλειε τη μόλυνση. Επίσης δεν συνυπολόγισε πως βρέθηκαν προσβεβλημένα όλα τα 294 δενδρύλλια ενώ δεν ήταν φυτευμένα στο ίδιο σημείο του αγροκτήματος. Ενώ δεν συνέβη το ίδιο με άλλα δένδρα σ΄αυτό. Και, δεν προσδόθηκε η πρέπουσα βαρύτητα στο γεγονός ότι όμοια δενδρύλλια που αγόρασαν άλλοι καλλιεργητές την ίδια εποχή από την ίδια πηγή επίσης είχαν σιάρκα ενώ φυτεύθηκαν σε διάφορες απομακρυσμένες περιοχές.

Δεν μπορούμε να συμμεριστούμε αυτές τις απόψεις. Το πρωτόδικο δικαστήριο έστρεψε την προσοχή του προς κάθε κατεύθυνση και ανέλυσε κάθε πτυχή της μαρτυρίας. Και δεν πρέπει να διαφεύγει πως δεν είχε προβεί, όπως σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται να αντιλαμβάνονται οι ενάγοντες, σε θετικές διαπιστώσεις αναφορικά με την αιτία μόλυνσης των δενδρυλλίων. Εκείνο δε που παίρνουν ως δεδομένο οι ενάγοντες, πως δηλαδή η σιάρκα εκδηλώθηκε με την πρώτη έκπτυξη των φύλλων, εξετάστηκε ειδικά από το πρωτόδικο δικαστήριο. Σημειώσαμε την αναφορά του σ΄αυτά και δεν χρειάζεται να την επαναλάβουμε. Επιστημονικά ήταν δυνατό να είχαν προσβληθεί τα 294 δενδρύλλια δια μέσου αφίδων. Το πρωτόδικο δικαστήριο πίστεψε τους δυο λειτουργούς που διαπίστωσαν σιάρκα στο γειτονικό κτήμα. Υπήρχε κάποια ασυμφωνία μεταξύ τους ως προς ορισμένες λεπτομέρειες αναφορικά με την επίσκεψή τους αλλά ήταν θετικό το πρωτόδικο δικαστήριο πως ως πραγματικό γεγονός, η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε και πως κατέληξε στα συμπεράσματα που εξήγησαν οι μάρτυρες. Είναι κοινοτοπία πως την ευθύνη για την αξιολόγηση της μαρτυρίας την έχει το πρωτόδικο Δικαστήριο. Δεν διαπιστώνουμε αιτία παρέμβασης και δεν μπορούμε να ανατρέψουμε τις πιο πάνω διαπιστώσεις.

Ισχύουν τα ίδια και σε σχέση με τους άλλους δενδροκαλλιεργητές. Υπήρχαν μεταξύ τους περιπτώσεις στις οποίες η σιάρκα εκδηλώθηκε όχι με την έκπτυξη των πρώτων φύλλων αλλά σε κατοπινό στάδιο. Δεν είχε λοιπόν καταδειχθεί "μια συγκεκριμένη τάση, μονολιθικότητα, πρόσφορη για την εξαγωγή συμπεράσματος". Και εξήγησε περαιτέρω το πρωτόδικο δικαστήριο πως "θα ήταν νομίζουμε παρακινδυνευμένο να ταυτίσουμε την περίπτωση οποιουδήποτε τρίτου, με την περίπτωση των εναγόντων ιδιαίτερα όταν στην περίπτωση των εναγόντων ο χρονικός προσδιορισμός δεν καταδείχθηκε να συμπίπτει με την έκπτυξη των πρώτων φύλλων". Το πρωτόδικο δικαστήριο με πλήρη επίγνωση, όπως σημειώνει, της δυσκολίας που παρουσίαζε το ερώτημα κινήθηκε στο πλαίσιο της μαρτυρίας που προσάχθηκε όπως την αξιολόγησε. Δεν έχουμε πειστεί πως πάσχει είτε η αξιολόγηση αυτής της μαρτυρίας είτε η τελική κρίση ως προς την αιτία της προσβολής των 294 δενδρυλλίων. Οι λόγοι έφεσης που αναφέρονται σ΄αυτό το θέμα, πρέπει να απορριφθούν.

Σημειώσαμε ήδη πως το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε τους εναγομένους ένοχους αμέλειας γιατί παρέλειψαν, όπως θεώρησε ότι είχαν καθήκον κάτω από τις περιστάσεις, να τους προειδοποιήσουν για τους κινδύνους προσβολής των 294 δενδρυλλίων από σιάρκα. Εφεσιβάλλουν αυτή την πτυχή της πρωτόδικης απόφασης οι εναγόμενοι. Με προεξάρχουσα εισήγησή τους το ότι δεν ήταν εφαρμόσιμη στην περίπτωση η αρχή, όπως την ονομάζουν, τις προειδοποίησης. Αυτή ισχύει, όπως επεξηγούν, σε συμβάσεις uberrimae fidei που κατά τον Chitty on Contracts, 24η έκδοση σελ. 195 §411, στον οποίο παρέπεμψαν, μπορεί να είναι μεταξύ άλλων, συμβάσεις ασφάλισης ή απόκτησης μετοχών, όχι όμως συμβάσεις πώλησης αγαθών. Και, όπως αντελήφθησαν, αυτό ήταν που καθόρισε το αποτέλεσμα στις τρεις υποθέσεις στις οποίες παρέπεμψε το πρωτόδικο δικαστήριο. Η Van Oppen δεν ανήκε σ΄αυτές τις κατηγορίες των συμβάσεων γι΄αυτό και απορρίφθηκε η αξίωση μαθητή που ζήτησε αποζημιώσεις για τον τραυματισμό του σε παιγνίδι ράκμπυ. Eνώ στις Capparo και Βαnque Financiere εφαρμόστηκε η αρχή αφού η μία αφορούσε σε αγορά μετοχών και η άλλη σε ασφαλιστική σύμβαση.

Δεν έχει γίνει κατανοητό το θέμα. Δεν έχει καμιά σχέση με την αρχή που πραγματεύεται ο Chitty (ανωτέρω). ΄Ο,τι εξηγείται εκεί είναι η υποχρέωση πλήρους αποκάλυψης στις περιπτώσεις συμβάσεων uberimae fidei μή εκπλήρωση της οποίας καθιστά τη σύμβαση ακυρώσιμη. Αναφέρεται σ΄αυτά και η υπόθεση Banque Financiere (ανωτέρω) αλλά εντελώς ανεξάρτητα από το ξεχωριστό ζήτημα της αμέλειας που, όπως αναγνώρισε, θα μπορούσε, κάτω από τις περιστάσεις, να θεμελιωθεί όχι μόνο πάνω στη βάση ψευδούς δήλωσης αλλά και πάνω στη βάση απλής παράλειψης κάποιου να μιλήσει. Που δεν θεωρήθηκε, εν πάση περιπτώσει, ότι θεμελιώθηκε στην πιο πάνω υπόθεση. Ούτε οι άλλες υποθέσεις που αναφέρθηκαν δικαιολογούσαν τέτοια αντίληψη από τους εναγόμενους.

Το πρωτόδικο δικαστήριο, όπως σημειώσαμε, παρέθεσε εκτεταμένο απόσπασμα από την απόφαση του αγγλικού εφετείου στην υπόθεση Caparo. Διέλαθε το γεγονός ότι αυτή η απόφαση ανετράπη από την Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων (βλ. Caparo Industries Plc v. Dickman (1990) 1 All E.R. 568) πράγμα που δεν επεσήμαναν ούτε και ενώπιόν μας οι διάδικοι. Δεν ενδιαφέρει όμως αυτή καθ΄εαυτή η κατάληξη. Τα γεγονότα εκεί ήταν εντελώς διαφορετικά. Υπό συζήτηση ήταν το κατά πόσο ελεγκτές δημόσιας εταιρείας είχαν καθήκον επιμέλειας έναντι των μετόχων της σε σχέση με ζημιά που υπέστησαν επειδή στηρίχτηκαν σε ανακριβείς λογαριασμούς που ετοίμασαν. Εκείνο που κρίθηκε χρήσιμο από το πρωτόδικο δικαστήριο ήταν η σύνοψη των αρχών που επιχείρησε το εφετείο και πράγματι δια μέσου του όγκου της αγγλικής νομολογίας από την Donoghue v. Stevenson (1932) All ER Rep. 1 ως την Hedley Byrne & Co Ltd v. Heller & Partners (1963) 2 All E.R. 575 και την Αnns v. London Borough of Merton (1977) 2 All E.R. 492 προσδιόρισε όσα περιγράφηκαν ως προϋποθέσεις για τη θεμελίωση καθήκοντος επιμέλειας. Θα αναφερθούμε σ΄αυτά επιγραμματικά. Δεν αρκεί η ύπαρξη δυνατότητας εύλογης πρόβλεψης (reasonable foreseeability) πως θα επέλθει ζημιά. Απαιτείται και θεμελίωση εγγύτητας (proximity) στις σχέσεις των διαδίκων και, επιπλέον, να ικανοποιείται το Δικαστήριο πως είναι δίκαιο και εύλογο να επιβληθεί το ορισμένο καθήκον επιμέλειας.

Η δικαστική επιτροπή της Βουλής των Λόρδων δεν συμμερίστηκε ό,τι θα μπορούσε να εμφανιστεί ως στεγανοποίηση των προϋποθέσεων. ΄Οχι γιατί πίσω απο την κάθε μια δεν βρίσκονταν θεμελιωμένες αρχές του δικαίου της αμέλειας. Σύμφωνα με το Lord Bridge δεν μπορεί να αναγνωριστεί μια γενική αρχή που θα μπορούσε να αποτελέσει πρακτικό κριτήριο που θα κάλυπτε κάθε περίπτωση προς προσδιορισμό του κατά πόσο οφείλεται καθήκον επιμέλειας και αν ναι την έκτασή του (scope). ΄Εχοντας πάντα υπόψη πως δεν είναι ποτέ αρκετό να απαντηθεί αν κάποιος αφηρημένα οφείλει καθήκον επιμέλειας σε άλλο. Απαιτείται ταυτόχρονα να καθοριστεί η έκταση αυτού του καθήκοντος με αναφορά στο είδος της συγκεκριμένης ζημιάς την οποία ο πρώτος θα έπρεπε να προσέξει ώστε να μή υποστεί ο δεύτερος. Οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν, χαρακτηρίστηκαν ως βολικές ετικέττες προσαρτημένες σε διαφορετικές ειδικές καταστάσεις οι οποίες, μετά από λεπτομερή εξέταση όλων των περιστατικών, ο νόμος αναγνωρίζει στην πράξη ως δημιουργούσες καθήκον επιμέλειας ορισμένης έκτασης. Ο δε Lord Oliver, συμφωνώντας όπως και τα άλλα μέλη του Δικαστηρίου, υπέδειξε πως θα μπορούσε να εξαχθεί το συμπέρασμα πως όσα προσεγγίστηκαν ως τρεις ξεχωριστές προϋποθέσεις συνιστούσαν στην πραγματικότητα, τουλάχιστον στις πλείστες περιπτώσεις, απλές όψεις του ίδιου πράγματος. Η υπόθεση Caparo ακολουθήθηκε έκτοτε κατ΄επανάληψη και θα παραπέμπαμε στην εξήγηση της στις υποθέσεις Αncell v. Mc Dermott (1993) 4 All 355 και Μarc Rich & Co v. Bishop Rock Marine Co (1994) 3 All ER 686.

΄Εχουμε μελετήσει τα στοιχεία που βρίσκονται ενώπιόν μας. Οι ισχυρισμοί για έλλειψη μαρτυρίας ως προς την εκδήλωση και την εξάπλωση της σιάρκας πριν την πώληση των 294 δενδρυλλίων, είναι αβάσιμοι. Το πρωτόδικο Δικαστήριο αφιέρωσε στο θέμα ολόκληρη ενότητα, με λεπτομερή αναφορά στη μαρτυρία σε σχέση με την εξέλιξη της κατάστασης από το 1982 ως τον ουσιώδη χρόνο. Δεν προτιθέμεθα να επαναλάβουμε τη μαρτυρία. Κάθε λέξη από το απόσπασμα της πρωτόδικης απόφασης που παραθέσαμε είναι στηριγμένη σε μαρτυρία που προσάχθηκε, κατ΄εξοχήν από τους ίδιους τους εναγόμενους. Και είναι εσφαλμένη η εντύπωση των εναγομένων πως το πρωτόδικο δικαστήριο επηρεάστηκε από μαρτυρία σε σχέση με την εμφάνιση της σιάρκας σε άλλα κτήματα κατά τον ουσιώδη χρόνο της πώλησης των 294 δενδρυλλίων. Το πρωτόδικο δικαστήριο παρέπεμψε μόνο σε όσα ήταν γνωστά τότε και ξεχώρισε όσα αφορούσαν σε επακολουθήσασες διαπιστώσεις. ΄Ηταν γνωστά όσα σημειώνει το πρωτόδικο δικαστήριο, όπως ήταν γνωστή στο Τμήμα Γεωργίας και η μεγάλη ευαισθησία των δενδρυλλίων κατά το χρόνο της πώλησης. Ενώ πράγματι, οι εναγόμενοι ήταν τότε εντελώς ανύποπτοι. Είναι αστήρικτος εν προκειμένω ο ισχυρισμός πως δεν υπήρχε μαρτυρία ότι δεν προειδοποιήθηκαν. Το πρωτόδικο δικαστήριο περιέγραψε τη διαδικασία πώλησης που ακολουθείτο. Δεν είχαν προειδοποιηθεί οι ενάγοντες. Ο διευθυντής τους ήταν πολύ αργότερα που άκουσε για τέτοια ασθένεια που ορθά περιγράφηκε στην πρωτόδικη απόφαση ως πρωτόφαντη. ΄Ηταν δε αδύνατο να αποδοθεί στους ενάγοντες έστω δυνατότητα γνώσης κατά το χρόνο της αγοράς, όταν τότε, και κατά τη μαρτυρία των εναγομένων, δεν υπήρχαν σημεία στα νεαρά δενδρύλλια που θα μπορούσαν να στρέψουν προς τέτοια κατεύθυνση.

Δεν δικαιούνται να εγείρουν τώρα τέτοια θέματα οι ενάγοντες. Θα ήταν ακάλυπτα από την έκθεση απαίτησης και πάντως δεν θα νομιμοποιούνταν στην έγερση κατ΄ έφεση τέτοιων ζητημάτων αφού δεν τα είχαν εγείρει πρωτόδικα. (βλ. Christodoulos Nissis (No. 2) v. Republic (1967) 3 CLR 671).

Διαφαίνεται πως οι ενάγοντες θεωρούσαν ότι προέκυπτε ανάγκη εξέτασης αυτών των θεμάτων από τη κοινή δήλωση των διαδίκων. Επειδή το δεύτερο σκέλος αναφέρεται όχι μόνο στα 294 δενδρύλλια αλλά και σε ευθύνη "σε οποιαδήποτε βάση" ως προς τα υπόλοιπα. Η δήλωση δεν διεύρυνε τα επίδικα θέματα αλλά, αντίθετα, στόχευσε στον περιορισμό τους ως προς το ζήτημα του ύψους της αποζημίωσης στην οποία θα εδικαιούντο οι ενάγοντες. Εννοείται, αν θεμελίωναν βάση αγωγής, όχι αφηρημένη και γενική, αλλά από εκείνες που διατύπωσαν και προώθησαν.