ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

και 9 του περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις)

Νόμου, 1964 (Ν 33/64) όπως τροποποιήθηκε

και

Αναφορικά με την Αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας

για άδεια για να καταχωρήσει αίτηση για ένταλμα της φύσης

CERTIORARI

και

Αναφορικά με το διάταγμα που εκδόθηκε από το Κακουργιοδικείο

Λευκωσίας κατά πλειοψηφία (Χ" Χαμπής, Π.Ε.Δ. και Γιασεμής, Ε.Π.)

στην Ποινική Υπόθεση 36434/97 στις 19.3.98.

___________________

Για τον Εφεσείοντα: Κ. Ταλαρίδης με Μ. Πική.

Για τους Εφεσίβλητους: Μ. Μαλαχτού-Παμπαλλή (κα.), Δικηγόρος της

Δημοκρατίας Α΄ με Μ. Σωτηρίου (κα.), Ασκούμενη

Δικηγόρο εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα.

_____________________

____________________

Η Κατηγορούσα Αρχή έφερε ένσταση στο πιο πάνω αίτημα. Μετά από ακροαματική διαδικασία η πλειοψηφία του Κακουργιοδικείου με απόφαση της, ημερ. 19.3.98, έκρινε νομικά βάσιμη την αίτηση και εξέδωσε τα ακόλουθα διατάγματα ("τα επίδικα διατάγματα"):

"1. ΄Οπως η Δημοκρατία παραδώσει στους δικηγόρους του κατηγορουμένου

φωτοαντίγραφα των ακόλουθων εγγράφων:

(α) Των σχετιζομένων με τις επιστημονικές εξετάσεις με αριθμούς

1, 7, 8, 27, 29, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 54, 55 και 56 στον ανακριτικό

φάκελο.

(β) Του καταχωρηθέντος παραπόνου στο βιβλίο παραπόνων της

Αστυνομίας, με αριθμό 9 στον ανακριτικό φάκελο.

(γ) Των επιστολών του δικηγόρου της παραπονούμενης προς τις

εισαγγελικές και αστυνομικές αρχές, με αριθμούς 16, 20, 70

και 76 στον ανακριτικό φάκελο, καθώς και της επιστολής του

Αρχηγού της Αστυνομίας προς το δικηγόρο της παραπονούμενης,

έγγραφο χωρίς αρίθμηση στον ανακριτικό φάκελο.

(δ) Οιωνδήποτε άλλων περιεχομένων στον ανακριτικό φάκελο

εγγράφων κρινομένων σχετικών.

2. ΄Οπως η Δημοκρατία επιτρέψει εκ μέρους του κατηγορουμένου:

(α) Την επιστημονική εξέταση του slip και των κολπικών επιχρισμάτων

της παραπονούμενης, εφόσον

(ι) Τα εν λόγω τεκμήρια συνεχίζουν να υπάρχουν.

(ιι) Η εξέταση των τεκμηρίων θα γίνει ενόσω αυτά συνεχίσουν

να ευρίσκονται στην κατοχή της Δημοκρατίας και στην

παρουσία εκπροσώπων της.

(ιιι) Τα τεκμήρια δεν θα επηρεασθούν.

(β) Την επισκόπηση και λήψη φωτογραφιών οιωνδήποτε άλλων

τεκμηρίων κρινομένων σχετικών, υπό τους ιδίους όρους που

έχουμε αναφέρει ανωτέρω."

Η παρούσα έφεση στρέφεται κατά της πρωτόδικης απόφασης με την οποία έχουν ακυρωθεί τα επίδικα διατάγματα.

Με τον πρώτο λόγο της έφεσης αμφισβητείται η δικαιοδοσία του πρωτόδικου δικαστηρίου. Υποστηρίχθηκε πως το πρωτόδικο δικαστήριο έσφαλε προβαίνοντας στην θέωρηση θεμάτων τα οποία ανάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία του εκδικάζοντος την υπόθεση Δικαστηρίου. Αναθεωρόντας την απόφαση του Κακουργιοδικείου το πρωτόδικο δικαστήριο υπερέβη και εξετράπη από τα όρια της δικαιοδοσίας του.

Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι του εφεσείοντα εισηγήθηκαν πως θέματα που ανάγονται στην διεξαγωγή της δίκης, περιλαμβανομένης της αποκάλυψης στοιχείων που βρίσκονται στην κατοχή της κατηγορούσας αρχής, ανάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία του εκδικάζοντος την υπόθεση Δικαστηρίου. Το προνομιακό ένταλμα Certiorari περιορίζεται στον έλεγχο της νομιμότητας της διαδικασίας και όχι στην ορθότητα της δικαστικής απόφασης που λαμβάνεται στα πλαίσια της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου.

Υποστήριξαν περαιτέρω ότι η διαδικασία έκδοσης προνομιακών ενταλμάτων δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ακύρωση αποφάσεων που αφορούν καθαρά διαδικαστικά θέματα και που δεν επηρεάζουν τα δικαιώματα των ενδιαφερομένων στην ουσία της υπόθεσης. Δυνατότητα έκδοσης προνομιακού εντάλματος Certiorari υπάρχει μόνο όπου θίγονται δικαιώματα ή υπάρχει κίνδυνος να θιγούν (Βλ. Γενικός Εισαγγελέας (Αρ. 3) (1993) 1 ΑΑΔ 442, Σπύρος Καρατζαφέρης (1993) 1 Α.Α.Δ. 607 και Ανδρέας Κωνσταντινίδης (1995) 1 Α.Α.Δ. 847). Η έκδοση των επίδικων διαταγμάτων ήταν καθαρά διαδικαστικό θέμα του εκδικάζοντος την υπόθεση δικαστηρίου και συνεπώς δεν μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο έκδοσης προνομιακού εντάλματος. Επίσης, αντίθετα με την πιο πάνω αρχή, η έκδοση προνομιακού εντάλματος στην προκείμενη περίπτωση όχι μόνο δεν αποσκοπούσε στην διασφάλιση δικαιωμάτων αλλά θίγει την αρχή της ισότητας των όπλων, το συνταγματικό δικαίωμα του κατηγορουμένου να έχει όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις για την υπεράσπιση της υπόθεσης του σύμφωνα με το άρθρο 12.5(β) του Συντάγματος και γενικά το συνταγματικό του δικαίωμα να τύχει δίκαιης δίκης σύμφωνα με το άρθρο 30.2.

Ο πιο πάνω λόγος της έφεσης θα εξεταστεί σε συνάρτηση με τους λόγους για τους οποίους ο εφεσίβλητος επεδίωξε την έκδοση του εντάλματος Certiorari.

΄Ηταν η θέση του εφεσίβλητου ότι το Κακουργιοδικείο εκδίδοντας το επίδικο διάταγμα υπερέβη την εξουσία και/ή δικαιοδοσία του καθότι -

(ι) δεν είχε οποιαδήποτε εξουσία να εκδόσει διάταγμα αυτής της φύσης ιδιαίτερα στην απουσία οιουδήποτε νομοθετικού και δικονομικού

πλαισίου,

(ιι) η Κατηγορούσα Αρχή δεν έχει νομική υποχρέωση να προβεί στις ενέργειες

τις οποίες κατονομάζονται στο εν λόγω διάταγμα και, κατ΄ ακολουθία, το

οιονδήποτε άλλο πρόσωπο να προβεί σε ενέργειες σε σχέση με τις οποίες

αυτό δεν υπέχει οιανδήποτε νομική υποχρέωση,

(ιιι) δεν υπάρχει οποιαδήποτε εξουσιοδότηση είτε στο Σύνταγμα είτε στο Νόμο

για έκδοση του σχετικού διατάγματος ούτε και υπήρχε δυνατότητα προώθησης της αίτησης της Υπεράσπισης με βάση οποιοδήποτε

δικονομικό κανόνα.

Η νομολογία μας σε πλήρη ταύτιση με την αντίστοιχη αγγλική νομολογία έχει πάγια υιοθετήσει τη θέση ότι το ένταλμα Certiorari παρέχει τη δυνατότητα για άσκηση ελέγχου από ανώτερο προς κατώτερο δικαστήριο με προοπτική την επέμβαση είτε όπου το κατώτερο δικαστήριο ενήργησε εκτός της δικαιοδοσίας του ή την υπερέβη είτε όπου προκύπτει στην όψη του πρακτικού προφανές νομικό λάθος έστω και αν αυτό δεν άπτεται της δικαιοδοσίας (Τζεννάρο Περέλλα (1995) 1 Α.Α.Δ. 692, Halsbury's Laws of England, 3rd ed., Vol. 11, παραγ. 268, σελ. 142, Supreme Court Practice, 1988, σελ. 794).

Λαμβανομένων υπόψη των λόγων για τους οποίους έχει επιδιωχθεί η έκδοση εντάλματος Certiorari και της εμβέλειας του εντάλματος κρίνουμε πως ορθά το πρωτόδικο δικαστήριο ανέλαβε δικαιοδοσία.

Με τους υπόλοιπους λόγους της έφεσης υποστηρίζεται το σκεπτικό της απόφασης του Κακουργιοδικείου και βάλλεται εκείνο της εκκαλούμενης - πρωτόδικης απόφασης. Υποστηρίχθηκε ότι το πρωτόδικο δικαστήριο εσφαλμένα αποφάσισε ότι στην απουσία ειδικής νομοθετικής πρόνοιας στον περί Ποινικής Δικονομίας Νόμο, Κεφ. 155, το Σύνταγμα και ο Νόμος δεν παρείχαν στο Κακουργιοδικείο εξουσία να εκδόσει τα επίδικα διατάγματα. Το Κακουργιοδικείο - συνεχίζει η εισήγηση - είχε εξουσία να εκδόσει τα επίδικα διατάγματα βάσει θεμελιακής αρχής του κοινοδικαίου, και βάσει των άρθρων 12.5(β), 30.2 και 35 του Συντάγματος και των άρθρων 6.1 και 6.3(β) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Θεμελιωδών Ελευθεριών ("η Σύμβαση").

Σύμφωνα με το Κακουργιοδικείο η προδικαστική αποκάλυψη είναι σημαντική γιατί "αποσκοπεί ακριβώς στην κατά το δυνατό εκ των προτέρων αποφυγή κακοδικίας, που η εμπειρία του κοινοδικαίου επιβεβαιώνει ότι δυστυχώς μπορεί άλλως να συμβεί ακόμα και χωρίς πρόθεση ή και πρότερη συνειδητοποίηση, παρά στην εκ των υστέρων διόρθωση της όταν αυτή διαπιστώνεται επ΄ εφέσει όταν πλέον είναι πολύ αργά και όταν ούτε μια νέα δίκη ούτε ο παραμερισμός της καταδίκης μπορούν να θεωρηθούν σαν ιδανικές λύσεις."

Το νομικό μας σύστημα - κατέληξε το Κακουργιοδικείο - εδραζόμενο τόσο στο θεμελιακό χαρακτήρα του Συντάγματος όσο και στην σοφία και την κοινή λογική του κοινοδικαίου, παρέχει τη δυνατότητα στα Δικαστήρια, στα πλαίσια του συνταγματικού τους ρόλου αλλά και των συμφυών εξουσιών τους, να διασφαλίσουν, μέσω της προδικαστικής αποκάλυψης, ότι ο κίνδυνος κακοδικίας περιορίζεται στο ελάχιστο δυνατό, παρά να αναμένουν μέχρις ότου εκδηλωθεί η κακοδικία για να την αναγνωρίσουν, αφού κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε ουσιαστικά με αποφυγή της ευθύνης τους στον κρίσιμο χρόνο αλλά και συνέργεια στην κακοδικία.

΄Οπως προκύπτει από την απόφαση του το Κακουγιοδικείο έκρινε ότι είχε εξουσία να εκδώσει τα επίδικα διατάγματα βάσει των πιο κάτω κεφαλαίων:

(1) Των αρχών του κοινοδικαίου.

(2) Των άρθρων 12.5(β), 30.2 και 35 του Συντάγματος και των άρθρων

6.1 και 6.3(β) της Σύμβασης.

(3) Των συμφυών εξουσιών του.

Τυγχάνει λοιπόν εξεταστέο κατά πόσο το Κακουργιοδικείο είχε δικαιοδοσία ή εξουσία να εκδώσει τα επίδικα διατάγματα με βάσει οποιοδήποτε από τα πιο πάνω κεφάλαια.

Στην R.C.K. Sports Ltd (Αρ. 4) (1993) 1 Α.Α.Δ. 618, 623, έχει επιχειρηθεί ερμηνεία του όρου "δικαιοδοσία":

΄Εχει, ωστόσο, λεχθεί ότι το Κακουργιοδικείο είχε εξουσία να εκδώσει τα επίδικα διατάγματα κατ΄ επίκληση της συμφυούς εξουσίας του. Τυγχάνει, επομένως, εξεταστέο το κατά πόσο οι συμφυείς εξουσίες παρέχουν έρεισμα στην έκδοση των επίδικων διαταγμάτων.

΄Ηταν δεκτό ότι οι δικονομικοί θεσμοί δεν παρείχαν έρεισμα στο αίτημα. Ο συνήγορος του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας αναγνώρισε, επίσης, ότι η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου σε σχέση με το επανάνοιγμα επιφυλαχθείσας απόφασης δεν παρείχε ευθέως έρεισμα στο αίτημα. Εισηγήθηκε, όμως, πως δικαιολογείται η επέκταση της δυνατότητας επανανοίγματος υπόθεσης, στην οποία η απόφαση επιφυλάχθηκε, εφ΄ όσον πρόκειται για τη σύμφυτη εξουσία του δικαστηρίου. Εγείρονται - όπως το έθεσε - σπουδαία πολιτειακά ζητήματα για τα οποία ο Γενικός Εισαγγελέας επιθυμεί να αναπτύξει πρόσθετη επιχειρηματολογία. Πρόκειται για θέμα δικονομικής υφής για το οποίο δεν μπορεί να ισχύουν αυστηροί κανόνες.

Ιδού πως αντιμετωπίσθηκε το αίτημα από το Ανώτατο Δικαστήριο (απόφαση Πική, Π.):

Στην κρινόμενη περίπτωση, όπως έχει ήδη υποδειχθεί, οι δικονομικοί κανόνες για την άσκηση των εξουσιών του Κακουργιοδικείου προδιαγράφονται από το Κεφ. 155. Η τήρηση τους ενέχει μεγάλη σημασία για την απρόσκοπτη απονομή της ποινικής δικαιοσύνης. Η σπουδαιότητα του θέματος - διασφάλιση του δικαιώματος του εφεσείοντα να τύχει δίκαιης δίκης - δεν μπορεί να μεταβάλει τους κανόνες της αντιδικίας. Η εξουσία του Κακουργιοδικείου να ρυθμίζει τη διαδικασία ενώπιον του πρέπει να ασκείται με βάση τους δικονομικούς κανόνες. Οι συμφυείς εξουσίες του - όπως και στην υπόθεση Μαυρογένη - δεν αποτελούν μέσο και δεν παρέχουν ευχέρεια απόκλισης ή παράκαμψης των δικονομικών κανόνων. Η αποστολή του Κακουργιοδικείου και η αποτελεσματική άσκηση των εξουσιών του εκλπηρώνονται πλήρως με την εξουσία που διαθέτει να απαλλάξει και αθωώσει τον κατηγορούμενο αν στο τέλος της δίκης φανεί ότι η μη αποκάλυψη σχετικού μαρτυρικού υλικού από την Κατηγορούσα Αρχή είχε καταστήσει τη δίκη μη δίκαιη. Επομένως με την αθώωση και απαλλαγή του κατηγορουμένου διασφαλίζεται τόσο η λειτουργικότητα του δικαστηρίου όσο και η εκπλήρωση της αποστολής του. Δεν υπάρχει, επομένως, πεδίο παράκαμψης των δικονομικών κανόνων και επίκλησης των συμφυών εξουσιών του δικαστηρίου. Η προληπτική - όπως την απεκάλεσε το Κακουργιοδικείο - άσκηση των εξουσιών του Κακουργιοδικείου για διασφάλιση των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου για δίκαιη δίκη δεν θα έχει οποιοδήποτε πρακτικό όφελος για τον κατηγορούμενο.

Πρέπει να πούμε ευθύς εξ αρχής ότι συμφωνούμε με τις θέσεις που διατύπωσε το Κακουργιοδικείο σε σχέση με το δικαίωμα του κατηγορουμένου για προδικαστική αποκάλυψη. Ωστόσο το ζήτημα που προκύπτει για εξέταση είναι κατά πόσο το Κακουργιοδικείο είχε εξουσία να εκδώσει τα επίδικα διατάγματα στην απουσία της σχετικής δικονομικής ή νομοθετικής εξουσιοδότησης.

Στο σημείο αυτό παρεμβάλλουμε ότι η δική μας νομολογία δεν διαφέρει σε τίποτε από την αγγλική επί του προκειμένου νομολογία. Η υποχρέωση της Κατηγορούσας Αρχής για αποκάλυψη μαρτυρικού υλικού προς την υπεράσπιση

Στην πρώτη υπόθεση τονίσθηκε η υποχρέωση της Κατηγορούσας Αρχής να θέσει υπόψη της υπεράσπισης την κατάθεση που είχε δώσει ο εφεσείων στην Αστυνομία εκτός αν π.χ. υπάρχει πρόθεση να την χρησιμοποιήσουν σε μεταγενέστερο στάδιο της δίκης και έχουν λόγο να την κρατήσουν μέχρι σε εκείνο το στάδιο. Κρίθηκε ότι η σχετική παράλειψη της Κατηγορούσας Αρχής δεν επηρέαζε την καταδίκη του εφεσείοντα.

Η δικαστική επιτροπή της Βουλής των Λόρδων εξέτασε το επίδικο θέμα με το να θέσει τα πιο κάτω ερωτήματα:

Στο πρώτο ερώτημα δόθηκε καταφατική απάντηση.

Στο δεύτερο ερώτημα δόθηκε αρνητική απάντηση η οποία οδήγησε και στην απόρριψη της έφεσης. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα από τις σελίδες 777-778:

Μετά από εκτεταμένη αναφορά στο μη αποκαλυφθέν υλικό κρίθηκε ότι επρόκειτο για σχετικό υλικό το οποίο έπρεπε να είχε αποκαλυφθεί. Η μη αποκάλυψη του ισοδυναμούσε με ουσιώδη παρατυπία η οποία από μόνη της οδήγησε στην ακύρωση της καταδίκης.

΄Εχουμε ήδη επισημάνει ότι δεν έχει τεθεί ενώπιον μας οποιαδήποτε απόφαση του κοινοδικαίου στην οποία είχαν εκδοθεί διατάγματα παρόμοια με τα επίδικα, και ότι οι σχετικές αποφάσεις είναι δηλωτικές ή αναγνωριστικές της υποχρέωσης της Κατηγορούσας Αρχής για αποκάλυψη μαρτυρικού υλικού. Εκτός από την πιο πάνω επισήμανση θεωρούμε ότι από την Αγγλική Νομολογία προκύπτουν, με ρητό και άμεσο τρόπο, οι πιο κάτω προτάσεις:

(1) Η υποχρέωση της Κατηγορούσας Αρχής για αποκάλυψη δεν επεκτείνεται

(2) Η σχετική υποχρέωση της Κατηγορούσας Αρχής για αποκάλυψη εγείρεται

μόνο σε σχέση με μαρτυρία η οποία είναι σχετική και με μαρτυρία η οποία

Η δεύτερη πρόταση εγείρει το ακόλουθο ζήτημα:

Στο προδικαστικό στάδιο της δίκης το δικαστήριο έχει στη διάθεση του μόνο εκείνο το μέρος του μαρτυρικού υλικού που η Κατηγορούσα Αρχή θέλησε να θέσει υπόψη του κατά την προανάκριση. Δεν είναι, επομένως, σε θέση να κρίνει ποιά μαρτυρία είναι σχετική ή άσχετη. Η σχετικότητα είναι ζήτημα που αποφασίζεται στη διάρκεια της δίκης.

Εγείρεται, όμως, και ένα άλλο πολύ σοβαρό ζήτημα αρχής το οποίο έχει σχέση με την σωστή και δίκαιη διεξαγωγή της ποινικής δίκης.

Το κατά πόσο ένα κομμάτι μαρτυρίας είναι σχετικό ή ουσιώδες είναι ζήτημα που αποφασίζεται στη διάρκεια της δίκης και στο στάδιο που επιχειρείται η παρουσίαση του. Στην κρινόμενη περίπτωση το Κακουργιοδικείο έχει ήδη επιληφθεί της σχετικότητας της μαρτυρίας (βλ. σελ. 35-37 της απόφασης του) η οποία καλύπτεται από τα επίδικα διατάγματα και έχει αποφανθεί καταφατικά. ΄Εχει με άλλα λόγια προδεσμεύσει και προδικάσει την κρίση του πάνω στην σχετικότητα της μαρτυρίας σε εκείνο το προκαταρκτικό στάδιο της διαδικασίας. ΄Εχει αποφανθεί προκαταβολικά επί της σχετικότητας της μαρτυρίας. Εγείρεται λοιπόν το εξής θέμα:

Αν στο στάδιο της δίκης ένα από τα μέρη επιχειρήσει να παρουσιάσει οποιοδήποτε από τα έγγραφα ή αντικείμενα τα οποία καλύπτονται από τα επίδικα διατάγματα και το άλλο μέρος προβάλει ένσταση - όπως έχει το δικαίωμα να το πράξει δυνάμει των κανόνων της απόδειξης - ότι το σχετικό έγγραφο είναι άσχετο με τα επίδικα θέματα ποιάς αντιμετώπισης θα τύχει η ένσταση από το Κακουργιοδικείο εφόσο προκαταβολικά έχει ήδη δεσμευθεί πάνω στο κρίσιμο ερώτημα της σχετικότητας; Η οποιαδήποτε τοποθέτηση του επί της ενστάσεως θα είναι τρωτή.

Το ανεπιθύμητο της εμπλοκής του Κακουργιοδικείου στην κρίση θεμάτων τα οποία θα πρέπει να κριθούν στα πλαίσια της δίκης έχει επισημανθεί και σχολιαστεί και στην εκκαλούμενη απόφαση. Επικροτούμε τα σχετικά σχόλια.

Περαιτέρω: Από την αγγλική Νομολογία προκύπτει έμμεσα αλλά σαφώς και η εξής πρόταση:

Η υποχρέωση για αποκάλυψη και η έκταση της αποκάλυψης βαρύνει την κατηγορούσα αρχή. Το δε δικαστήριο, είτε στην πρωτόδικη διαδικασία, ή στην κατ΄ έφεση διαδικασία, εξετάζει κατά πόσο η υποχρέωση έχει εκπληρωθεί και αν όχι κατά πόσο αποτελεί ουσιώδη παρατυπία ικανή να οδηγήσει σε παραμερισμό της καταδίκης.

Η χορήγηση των επίδικων διαταγμάτων και ιδιαίτερα το διάταγμα για την παράδοση τεκμηρίων είναι δυνατό να οδηγήσει και σε άλλες επιπλοκές επιζήμιες στη σωστή απονομή της ποινικής δικαιοσύνης. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα:

Λόγω της παράδοσης των αντικειμένων στην υπεράσπιση προκύπτουν δύο καίρια ζητήματα:

(1) Για να αντιμετωπιστεί το εμφανές κενό στον προσδιορισμό της ταυτότητας των αντικειμένων θα πρέπει η Κατηγορούσα Αρχή να

(2) Αν η υπεράσπιση στη διάρκεια της επιστημονικής εξέτασης, άθελα έστω,

κατέστρεψε το αντικείμενο ή αλλοίωσε τη μορφή του εγείρεται

πρόβλημα προσδιορισμού της ταυτότητας του αντικειμένου από τους

μάρτυρες οι οποίοι ήλθαν σε επαφή με το αντικείμενο και ήταν σε θέση να το αναγνωρίσουν πριν από την καταστροφή ή αλλοίωση του.

΄Ενα τέτοιο ενδεχόμενο - καταστροφής ή αλλοίωσης ενός αντικειμένου σχετικού με την απόδειξη της υπόθεσης της Κατηγορούσας Αρχής - θα έχει σαρωτικές επιπτώσεις πάνω στην υπόθεση της Κατηγορούσας Αρχής, και ενώ τα επίδικα διατάγματα στόχευαν στο να καταστήσουν την δίκη δίκαιη θα φέρουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.

Πρωταρχικός σκοπός του άρθρου 6 (3) (β) της Σύμβασης είναι η επίτευξη ισότητας όπλων ανάμεσα στην Κατηγορούσα Αρχή και την υπεράσπιση (Βλ. Jespers, 8403 (Belgium) Report 27, D.R. 61 και Law of the European Convention on Human Rights των Harris, O' Boyle και Warbrick, σελ. 255).

Ωστόσο με τα επίδικα διατάγματα δεν επιτυγχάνεται η ισότητα των όπλων, η οποία αποτελεί εγγενές στοιχείο της δίκαιης δίκης. Εφόσο με την παράδοση αντικειμένων και την τυχόν αλλοίωση τους η Κατηγορούσα Αρχή παροπλίζεται αποδεικτικού υλικού ή στερείται της δυνατότητας να παρουσιάσει την καλύτερη δυνατή μαρτυρία πλήττεται καίρια η αρχή της ισότητας των όπλων.

Τί άλλο παρά παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων θα επιφέρει ο παροπλισμός αποδεικτικού υλικού ή η στέρηση της Κατηγορούσας Αρχής από τη δυνατότητα να παρουσιάσει την καλύτερη δυνατή μαρτυρία που είχε - πριν την έκδοση των επίδικων διαταγμάτων - στη διάθεση της;

Οι κανονισμοί αυτοί προβλέπουν για υποχρέωση της Κατηγορούσας Αρχής να εφοδιάσει τον κατηγορούμενο, κατόπιν αιτήματος του, με αντίγραφα των εγγράφων που περιέχουν πληροφορίες για τα γεγονότα ή θέματα τα οποία προτίθεται να παρουσιάσει σαν μαρτυρία (βλ. Καν. 4). Αν το δικαστήριο κρίνει ότι το σχετικό αίτημα δεν έχει ικανοποιηθεί θα αναβάλλει την διαδικασία μέχρι τη συμμόρφωση της Κατηγορούσας Αρχής εκτός αν ικανοποιηθεί ότι η υπόθεση του κατηγορουμένου δεν θα επηρεασθεί δυσμενώς από τη μη συμμόρφωση της Κατηγορούσας Αρχής (βλ. Καν. 7).

Στον Archbold 1995, παρα. 4-287, υποδεικνύεται ότι το δικαστήριο δεν έχει εξουσία να διατάξει όπως τα έγγραφα δοθούν εκ των προτέρων (Βλ. και R. v. Dunmow Justices ex. p. Nash, The Times, May 17, 1993). Στην ίδια παράγραφο αναφέρεται:

Τα διδάγματα που προκύπτουν από τα κρατούντα στην Αγγλία είναι τα πιο κάτω:

(1) Οι κανόνες του κοινοδικαίου θεωρήθηκαν ανεπαρκείς για τη

διασφάλιση του δικαιώματος για προδικαστική αποκάλυψη.

(2) Ακόμη και μετά τη θέσπιση των Κανονισμών του 1985 τα δικαστήρια

στην Αγγλία και παρά τους κανόνες του κοινοδικαίου δεν είχαν εξουσία

να εκδώσουν τα διατάγματα όπως τα επίδικα (Βλ. Archbold, πιο πάνω,

(3) Ακόμη και με το Νόμο του 1996 και παρά την πείρα και τους κανόνες του

κοινοδικαίου δεν έχει θεσπισθεί νομοθεσία για πλήρη και προκαταβολική αποκάλυψη όλου του υλικού. ΄Εχει νομοθετηθεί η σταδιακή αποκάλυψη.

(4) Η πιο σημαντική όμως καινοτομία αφορά στην υποχρέωση του κατη-

γορουμένου να αποκαλύψει την υπεράσπιση του, επιτυγχανόμενης

έτσι της πλήρους κατίσχυσης της αρχής της ισότητας των όπλων.

Η θέσπιση λοιπόν ειδικής Νομοθετικής Διάταξης και Κανονισμών για τη ρύθμιση του ζητήματος της προδικαστικής αποκάλυψης μαρτυρικού υλικού ενισχύει περαιτέρω την άποψη ότι οι Κανόνες του Κοινοδικαίου δεν είναι ικανοί να θεμελιώσουν δικαιοδοσία ή εξουσία για την έκδοση των επίδικων διαταγμάτων.

Στην Χαραλαμπίδη ν. Μελωδία (πιο πάνω) την Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου απασχόλησε αίτηση για συνέχιση της ακρόασης Πολιτικής Αγωγής από το ένα από τα δύο μέλη του Πλήρους Επαρχιακού Δικαστηρίου, το οποίο άρχισε την ακρόαση, λόγω του διορισμού του Πρόεδρου του Πλήρους Επαρχιακού Δικαστηρίου στη θέση Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η αίτηση βασιζόταν - όπως και στην κρινόμενη περίπτωση - στα άρθρα 30 και 35 του Συντάγματος καθώς και στο άρθρο 6 της Σύμβασης. Βασιζόταν επίσης,

(α) στα άρθρα 155.2 και 163 του Συντάγματος,

(β) στα άρθρα 31 και 63 του περί Δικαστηρίων Νόμου 1960 (Ν 14/60, όπως

έχει τροποποιηθεί),

(γ) στις πρόνοιες της Δ.48 θ.1-12 των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας,

(δ) στις εγγενείς εξουσίες του Δικαστηρίου.

Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου (βλ. απόφαση Πική, Π.) απέρριψε την αίτηση. ΄Εκρινε ότι: "Καμιά από τις συνταγματικές ή νομοθετικές διατάξεις στις οποίες βασίζεται η αίτηση δεν παρέχει εξουσία στο Ανώτατο Δικαστήριο για την έκδοση του διατάγματος το οποίο επιδιώκεται. ΄Οπως προκύπτει από τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Γενικός Εισαγγελέας ν. Αρτεμίου & ΄Αλλου (1991) 2 Α.Α.Δ. 150 και Ορφανίδης κ.α. ν. Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 44, δεν παρέχεται εξουσία για τη χορήγηση θεραπείας μέσω εναρκτήριας πρωτογενούς αίτησης ή οποιουδήποτε άλλου διαβήματος έξω από τα όρια της δικαιοδοσίας και των εξουσιών του Δικαστηρίου. Οι 'εγγενείς εξουσίες του Δικαστηρίου', τις οποίες επικαλείται ο αιτητής, δεν διευρύνουν τη δικαιοδοσία ή τις εξουσίες του Δικαστηρίου, ούτε έχουν ως λόγο την επέκτασή τους. Οι σύμφυτες εξουσίες του Δικαστηρίου είναι εκείνες που εξυπακούονται από τη φύση της λειτουργίας του - Δικαστήριο της δικαιοσύνης - χάριν της αποτελεσματικής άσκησης των δικαιοδοσιών του και της αποτροπής της κατάχρησης των ενώπιον του διαδικασιών.".

Στην Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ν. Αρτεμίου κ.α. (1991) 2 Α.Α.Δ. 150 ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας επικαλούμενος την πρακτική του Δικαστηρίου, τις συμφυείς εξουσίες του, τα άρθρα 28, 30, 35, 152, 153, 155, 163 και 179 του Συντάγματος και τις διατάξεις των Περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) Νόμων του 1964 έως 1988 ζήτησε την έκδοση διαταγμάτων της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου για εκδίκαση των ποινικών εφέσεων υπ΄αριθμό 5292 και 5176 υπό της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου ή τουλάχιστον από επτά από τους δεκατρείς Δικαστές.

Κρίθηκε ότι σύμφωνα με το Νόμο δεν χωρεί Πρωτογενής Εναρκτήρια Αίτηση ή και οποιοδήποτε άλλο ένδικο μέτρο για την έκδοση του αιτούμενου διατάγματος. Κρίθηκε επίσης (βλ. απόφαση Πική, Δ. - όπως ήταν τότε - με την οποία συμφώνησαν οι Δικαστές Κούρρης, Νικήτας, Αρτεμίδης, Αρτέμης και Κωνσταντινίδης) ότι οι αιτήσεις του Γενικού Εισαγγελέα "αποβλέπουν στην άσκηση δικαιοδοσίας η οποία δεν υφίσταται και στερούνται, για τους λόγους που έχουν εκτεθεί, ερείσματος".

Στην Χαραλαμπίδης (πιο πάνω) το Ανώτατο Δικαστήριο επεσήμανε ότι το άρθρο 30 του Συντάγματος και το άρθρο 6 της Σύμβασης διασφαλίζουν το δικαίωμα για διαπίστωση των αστικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων εντός ευλόγου χρόνου. Ωστόσο αυτή η διασφάλιση δεν στάθηκε ικανή να οδηγήσει στη χορήγηση της αιτούμενης θεραπείας. Ομοίως και στην παρούσα υπόθεση η διασφάλιση του δικαιώματος για δίκαιη δίκη από το άρθρο 12.5(β) και 30 του Συντάγματος και από το άρθρο 6 της Σύμβασης δεν είναι ικανή να οδηγήσει στη χορήγηση της επίδικης θεραπείας εφόσο δεν παρέχεται τέτοια εξουσία από το Νόμο ο οποίος καθορίζει το σχετικό δικονομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή της ποινικής δίκης ή από οποιοδήποτε άλλο Νόμο. Η χορήγηση των επίδικων διαταγμάτων θα ισοδυναμούσε, όπως και στην Αρτεμίου (πιο πάνω) με την άσκηση δικαιοδοσίας η οποία δεν υφίσταται.

"Ούτε ο αιτητής ούτε ο δικηγόρος του ήταν σε θέση να δώσουν στην Επιτροπή την παραμικρή μαρτυρία ότι ο συγκεκριμένος φάκελος περιλάμβανε υλικό του οποίου το περιεχόμενο δυνατόν να ήταν αναγκαίο για την ετοιμασία της υπεράσπισης ('whose content might have been necessary for the preparation of the defence')". Κρίθηκε, μετά από εξέταση και του υπόλοιπου υλικού που δεν είχε αποκαλυφθεί, ότι δεν είχε σημειωθεί παραβίαση του άρθρου 6(1) και (3) (β) της Σύμβασης.

Για του πιο κάτω λόγους δίνουμε αρνητική απάντηση στο ερώτημα:

(1) τα επίδικα θέματα της δίκης, και

(2) η γραμμή της υπεράσπισης.

Το δεύτερο δεδομένο ήταν εντελώς άγνωστο κατά το κρίσιμο στάδιο.

Αυτή η θέση βρίσκεται σε πλήρη ταύτιση με την δική μας νομολογία (Βλ. Δημοκρατία ν. Alan Ford κ.α. (Αρ. 2) (1995) 2 Α.Α.Δ. 232, 244: "Η τήρηση των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται - από το άρθρο 30.3 του Συντάγματος και το άρθρο 6 (3) της Σύμβασης - αποτιμάται στο πλαίσιο του συνόλου της δίκης, γιατί μόνο σ΄ εκείνο το πλαίσιο μπορεί να διαπιστωθεί αν η δίκη υπήρξε δίκαιη - (βλ. Can Case (Series A, Vol. 96) και Case of Barbera (Series A, Vol. 146))".

Η υπόθεση Ηρακλέους (πιο πάνω) δεν προωθεί καθόλου τις θέσεις της υπεράσπισης γιατί το μόνο ερώτημα που τέθηκε σε εκείνη την υπόθεση και το οποίο έχει ως εξής, δεν έχει σχέση με τα επίδικα θέματα της παρούσας έφεσης:

΄Εχουμε περαιτέρω - αντίθετα με τη θέση του Κακουργιοδικείου - την άποψη ότι η υπόθεση Τουβλοποιεία Γίγας Λτδ ν. Ουστά (Αρ. 1) (1994) 1 Α.Α.Δ. 109 δεν παρέχει έρεισμα για τη χορήγηση των επίδικων διαταγμάτων. Στην περίπτωση εκείνη, αντίθετα με ότι συμβαίνει στην κρινόμενη περίπτωση, ο συγκεκριμένος διάδικος θα έμενε εντελώς χωρίς θεραπεία αν δεν μεσολαβούσε η επέμβαση του Δικαστηρίου. Στην παρούσα υπόθεση δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο. Ο κατηγορούμενος μπορεί να αθωωθεί από το Κακουργιοδικείο στο τέλος της δίκης ή από το Εφετείο κατ΄ έφεση αν διαπιστωθεί ότι λόγω παράβασης του δικαιώματος του για αποκάλυψη μαρτυρικού υλικού από την Κατηγορούσα Αρχή η δίκη του είχε καταστεί μη δίκαιη.

΄Εχουν προβληθεί ακόμη δύο λόγοι έφεσης:

(1) ΄Οτι η απόφαση του Δικαστηρίου ότι ο περί Ποινικής Δικονομίας Νόμος,

Κεφ. 155, δεν παρείχε στο Κακουργιοδικείο εξουσία για την έκδοση των

επίδικων διαταγμάτων είναι εσφαλμένη γιατί το δικαστήριο είχε εξουσία

να εκδόσει τα επίδικα διατάγματα στα πλαίσια ρύθμισης της ενώπιον του

διαδικασίας βάσει του άρθρου 175 του Κεφ. 155. Το άρθρο 175 του Κεφ.

155 προνοεί ότι σε κάθε δίκη, "το δικαστήριο έχει εξουσία να ρυθμίζει

κατά την ελεύθερη του κρίση την πορεία της διαδικασίας με οποιοδήποτε

τρόπο ο οποίος ήθελε φανεί επιθυμητός ο οποίος δεν είναι ασυμβίβαστος

με τις πρόνοιες του Νόμου αυτού". Καμιά νομοθετική πρόνοια του Κεφ.

155 δεν είναι ασυμβίβαστη με την έκδοση των επίδικων διαταγμάτων.

(2) ΄Οτι το πρωτόδικο δικαστήριο λανθασμένα έκρινε ότι το Κακουργιοδικείο

δεν είχε δικαιοδοσία να διατάξει συμμόρφωση με τις πρόνοιες του άρθρου

γιατί σύμφωνα με τη γενική αρχή του δικαίου ubi jus, ibi remedium (όπου

υπάρχει δικαίωμα, υπάρχει θεραπεία) το δικαστήριο έχει δικαίωμα να

αποδώσει θεραπεία σε περιπτώσεις όπου δημιουργείται δικαίωμα. Το

άρθρο 7(1) του Κεφ. 155 κατοχυρώνει το δικαίωμα του κατηγορουμένου

να "εφοδιαστεί με αντίγραφο των καταθέσεων και εγγράφων που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της διερεύνησης της υπόθεσης αναφορικά

με το υπό εκδίκαση ποινικό αδίκημα", δίνοντας στο δικαστήριο εξουσία

να αποδώσει θεραπεία σύμφωνα με την προαναφερθείσα αρχή δικαίου.

΄Εχουμε την άποψη, αντίθετα με την εισήγηση των ευπαίδευτων συνηγόρων του εφεσείοντα, ότι το άρθρο 175 του Κεφ. 155 δεν παρέχει εξουσιοδότηση για την έκδοση των επίδικων διαταγμάτων. ΄Εχοντας υπόψη το λεκτικό του άρθρου 175 κρίνουμε πως στοχεύει κυρίως στη ρύθμιση θεμάτων που σχετίζονται με τη σειρά με την οποία το κάθε μέρος της διαδικασίας θα διαδραματίσει το ρόλο του. Το επίδικο θέμα στην κρινόμενη περίπτωση είναι θέμα δικαιοδοσίας έκδοσης διαταγμάτων και δεν έχει σχέση με την πορεία της διαδικασίας. Το δικαστήριο λειτουργεί με βάσει εξουσία που του παρέχεται από το Νόμο ή τους Δικονομικούς Κανονισμούς. Η εξουσία για ρύθμιση της διαδικασίας δεν παρέχει εξουσιοδότηση για έκδοση των επίδικων διαταγμάτων.

Διαφωνούμε και με την πιο πάνω θέση της υπεράσπισης η οποία προβάλλεται με τον πιο πάνω λόγο (2). ΄Οπως έχουμε ήδη υποδείξει (βλ. σελ. 19) περίπου παρόμοια διάταξη στην Αγγλία δεν στάθηκε ικανή να οδηγήσει στην έκδοση διατάγματος προς την Κατηγορούσα Αρχή. Περαιτέρω η Κατηγορούσα Αρχή διατείνεται ότι έχει συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του άρθρου 7 και το Κακουργιοδικείο στην απουσία νομοθετικής εξουσιοδότησης δεν είχε εξουσία στο στάδιο εκείνο της δίκης να διερευνήσει κατά πόσο είχε σημειωθεί συμμόρφωση με το άρθρο 7 του Κεφ. 155 και να προχωρήσει στην έκδοση των επίδικων διαταγμάτων.

Τελικά θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα όσα έχουν νομολογηθεί από τα δικαστήρια της Πολιτείας της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α. και από άλλα δικαστήρια της ίδιας χώρας δεν μπορούν να έχουν οποιαδήποτε δεσμευτική ή καθοδηγητική ή πειστική έστω αξία, επειδή το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης στις Η.Π.Α. είναι διαφορετικό από το δικό μας. Περαιτέρω η σχετική νομολογία έχει σαν βάθρο νομοθετικές ή δικονομικές διατάξεις διαφορετικές από τις αντίστοιχες δικές μας.

Δεν υπάρχει νομοθετική ή δικονομική εξουσιοδότηση για ενασχόληση πριν από τη δίκη με το τί αποτελεί αποκαλύψιμο, ουσιαστικό, σχετικό ή άσχετο. Η πορεία που έχει υιοθετηθεί από το Κακουργιοδικείο δεν διασφαλίζει το δικαίωμα για δίκαιη δίκη. Αντίθετα πλήττει την αρχή της ισότητας των όπλων και συμβάλλει μόνο στην καθυστέρηση παραβιάζοντας έτσι το άρθρο 30.2 του Συντάγματος.

Σε πλήρη ταύτιση με την πρωτόδικη απόφαση κρίνουμε ότι το Κακουργιοδικείο δεν είχε εξουσία να εκδώσει τα επίδικα διατάγματα.

Δ.

Δ.

Δ.

Δ.

Δ.

Δ.

Δ.

/ΕΑΠ.