CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(1998) 1 ΑΑΔ 193

Πολιτική Έφεση αρ. 9253.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ: ΠΙΚΗΣ, Π., ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, ΔΔ.

Με τη έφεση αμφισβητείται η διαπίστωση του πρωτοδίκου Δικαστηρίου ότι:

Υποστηρίχθηκε, ότι ο όρος αυτός αντίκειται στις πρόνοιες του Άρθρου 28(1), του περί Συμβάσεων Νόμου, Κεφ. 149 και προσκρούει στις συνταγματικές διατάξεις που καθιερώνουν την ανεμπόδιστη πρόσβαση στο Δικαστήριο, την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου και την ίση προστασία από τις διατάξεις του. (Άρθρα 28 και 30 του Συντάγματος.)

Ως προς το (β), ο όρος 6(α), δεν καθιερώνει τρόπο κοινοποίησης της απόρριψης απαίτησης του ασφαλιζομένου. Η απόρριψη μπορεί να γνωστοποιηθεί με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο. Ούτε θα μπορούσε να γίνει ποτέ δεχτή εισήγηση ότι γραπτή κοινοποίηση θέσης, όχι μόνο δημόσιας αρχής αλλά και ιδιώτη, σε επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας αποτελεί απαράδεχτο γλωσσικό μέσο επικοινωνίας. Επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας είναι, κατά πάντα χρόνο, παραδεχτό μέσο επικοινωνίας σε κάθε τομέα.

Η εφεσείουσα υποστήριξε αφενός, ότι ο όρος 6(α) (του ασφαλιστικού εγγράφου) είναι άκυρος βάσει των προνοιών του άρθρου 28(1) του περί Συμβάσεων Νόμου, Κεφ. 149, και αφετέρου, ότι αντίκειται στις συνταγματικές διατάξεις που κατοχυρώνουν την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη και την ίση προστασία από το Νόμο, ως θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου. (Άρθρα 30 και 28 του Συντάγματος.)

Οι εφεσίβλητοι απάντησαν ότι το άρθρο 28 δεν καλύπτει και συνεπώς δεν απαγορεύει συμβατικούς όρους που έχουν ως αντικείμενο την αποποίηση συμβατικού δικαιώματος. Η θέση αυτή επιβεβαιώνεται από την Agathangelou v. Motor Union (1984)1 C.L.R. 1, στην οποία εξετάστηκε όμοιο ζήτημα προς το υπό συζήτηση στην παρούσα υπόθεση και την οποία επικαλέστηκαν οι εφεσίβλητοι. Αποδοχή του λόγου της Agathangelou τείνει να εκθεμελιώσει το βάθρο στο οποίο στηρίζονται οι ισχυρισμοί για αντισυνταγματικότητα εφόσον όροι όπως ο όρος 6(α) δεν έχουν ως αντικείμενο τον περιορισμό του δικαιώματος προσφυγής στο Δικαστήριο αλλά, την παραίτηση από δικαίωμα, στο πλαίσιο της συναλλαγής, μεταξύ των συμβαλλομένων.

Η εφεσείουσα ανταπάντησε ότι η απόφαση στη Υiannis Fekkas v. The Electricity Authority of Cyprus (1967)1 C.L.R. 173, ενισχύει τους ισχυρισμούς της για το απαράδεχτο, κατά το Σύνταγμα, του όρου 6(α) της σύμβασης. Εξυπακούεται, από την εισήγηση της εφεσείουσας, η θέση ότι εφόσον δεν εξετάστηκε ζήτημα αντισυνταγματικότητας στην Agathangelou ο λόγος της δεν εκτείνεται στην συνταγματική υπόσταση όρων όπως ο 6(α).

Στην Agathangelou αποφασίστηκε ότι όρος ανάλογος προς τον όρο 6(α), δεν περιορίζει το δικαίωμα πρόσβασης στο Δικαστήριο. Συνιστά, όρο αμοιβαία συμφωνηθέντα συνεπαγόμενο παραίτηση από δικαίωμα. Οδηγούμενο στην απόφασή του, το Ανώτατο Δικαστήριο, άντλησε καθοδήγηση από την Ινδική νομολογία, ερμηνευτική αντίστοιχης νομοθετικής διάταξης προς το άρθρο 28(1) του Κεφ. 149, που περιέχεται στον Ινδικό περί Συμβάσεων Νόμο. Δεν έχουμε κληθεί να αποστούμε από το λόγο της Agathangelou, ούτε διαπιστώνεται η ύπαρξη των προϋποθέσεων εκείνων που θα εδικαιολογούσαν τέτοια απόφαση. (Βλ. Νικολάου κ.ά. ν. Νικολάου και άλλοι (1992)1 Α.Α.Δ. 1338^. Μαυρογένης ν. Βουλής των Αντιπροσώπων, Αίτηση Αρ. 1/95, ημερ. 26.3.1996).

Ο λόγος της Agathangelou δεν πραγματεύεται το συνταγματικό θέμα το οποίο τίθεται προς εξέταση. Προδιαγράφει όμως, η Agathangelou, και την απάντηση στο εγειρόμενο ζήτημά του κατά το Σύνταγμα παραδεκτού του όρου 6(α), εφόσον, αποφασίζει ότι το αντικείμενό του δεν είναι ο περιορισμός του δικαιώματος προσφυγής στο Δικαστήριο αλλά ο καθορισμός των εκατέρωθεν δικαιωμάτων και υποχρεώσεων βάσει της σύμβασης. Ούτε τίθεται ζήτημα ισότητας ενώπιον του νόμου ή ίσης προστασίας από τις διατάξεις του εφόσον ο όρος της συμφωνίας αποτελεί επιλογή των συμβαλλομένων αναγόμενη στην ελευθερία του συμβάλλεσθαι που κατοχυρώνεται από το Άρθρο 26.1 του Συντάγματος.

Σε πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας, Αναφορά 2/96, Προέδρου της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων, 29.1.1997, είχαμε την ευκαιρία να προβούμε σε ανασκόπηση της ελευθερίας του συμβάλλεσθαι όπως ορίζεται στο Άρθρο 26 του Συντάγματος. Η ελευθερία, όπως υποδεικνύεται, περιλαμβάνει τόσο την προσχώρηση στη σύμβαση όσο και τη διαμόρφωση του περιεχομένου της. Το δικαίωμα μπορεί να τεθεί κάτω από περιορισμούς ή δεσμεύσεις βάσει των γενικών αρχών του δικαίου των συμβάσεων. Οι αρχές αυτές ενσωματώνονται στον περί Συμβάσεων Νόμο, Κεφ. 149. Σύμφωνα με την Agathangelou (ανωτέρω), ο επίμαχος όρος 6(α) δεν προσκρούει στις πρόνοιες του άρθρου 28(1) του Κεφ. 149. Εάν ο όρος αντίκειτο προς αυτές θα ήταν παράνομος, γεγονός που θα καθιστούσε τη σύμβαση στην ολότητά της παράνομη βάσει του άρθρου 23 του Κεφ. 149, εκτός αν ήταν εφικτός ο διαχωρισμός του.

Ο όρος άπτεται του συνόλου των δικαιωμάτων που παρέχει η σύμβαση και όπως μπορεί να υποτεθεί και του ανταλλάγματος (ασφάλιστρα) για τη συνομολόγηση της συμφωνίας. Δεν θα αποφασίσουμε για το παραδεκτό πιθανού διαχωρισμού^. επισημαίνουμε μόνο ότι αν ήθελε κριθεί ότι η παρανομία πλήττει τη συμφωνία στο σύνολό της η εφεσείουσα δεν θα μπορούσε να την επικαλεσθεί προς θεμελίωση των διεκδικήσεών της.

Στη Fekkas, αποφασίστηκε ότι το άρθρο 11(2) του περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Νόμου, Κεφ. 171, με τον οποίο περιοριζόταν ο χρόνος (τρεις μήνες) έγερσης αγωγής κατά της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, για αστικά αδικήματα, ήταν αντισυνταγματικός διότι αφίστατο του γενικού μέτρου της παραγραφής που καθιερώνει ο περί Παραγραφής Νόμος, Κεφ. 15 για τα αστικά αδικήματα. Στην απουσία βάσιμου λόγου ο οποίος να δικαιολογεί τη διάφορη ρύθμιση, η οποία προβλεπόταν από το άρθρο 11(2) του Κεφ. 171, κρίθηκε ότι η διάκριση δεν μπορούσε να αντέξει στη βάσανο της ισότητας. Ο νομοθετικός περιορισμός, που έθετε το άρθρο 11(2), κρίθηκε απαράδεχτος για το λόγο ότι συνιστούσε περιορισμό του δικαιώματος πρόσβασης στο Δικαστήριο, που κατοχυρώνεται από το Άρθρο 30.1 του Συντάγματος. Το Ανώτατο Δικαστήριο συμφώνησε με την προσέγγιση στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών στην Barbler v. Connolly (113 US 27; 28 Law, ed. 923), στην οποία αποφασίστηκε ότι η κατίσχυση της αρχής της ευνομίας (due process of law) η οποία κατοχυρώνεται από τη 14η Τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος, αποκλείει, μεταξύ άλλων, και τον περιορισμό του δικαιώματος πρόσβασης στο Δικαστήριο για τη διεκδίκηση συμβατικών δικαιωμάτων. Δικαιώματα, ανάλογα προς εκείνα τα οποία κατοχυρώνει η 14η Τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος, διασφαλίζονται και στην Κύπρο από τα Άρθρα 28 και 30 του Συντάγματος.