|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1997) 1 ΑΑΔ 430
21 Απριλίου, 1997
[ΝΙΚΗΤΑΣ, ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΚΑΛΛΗΣ, Δ/στές]
AΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ,
Εφεσείων-Εναγόμενος,
v.
ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ Π. ΦΑΡΦΑΡΑ ΑΝΗΛΙΚΗΣ ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΣΙΕΣΤΕΡΟΥ ΣΥΓΓΕΝΗ ΚΑΙ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ, ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΦΑΡΦΑΡΑ,
Εφεσίβλητης-Ενάγουσας.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 9415).
Aποζημιώσεις — Γενικές αποζημιώσεις — Πρόκληση εγκαυμάτων στο πρόσωπο της ενάγουσας ηλικίας 3½ χρόνων κατά το ατύχημα από φωτιά που άναψε ο εναγόμενος — Επιδικασθείσες αποζημιώσεις ΛΚ5.000 — Η επιδίκαση έγινε χωρίς να αξιολογηθεί η ιατρική μαρτυρία — Διαταγή για επανεκδίκαση.
Αμέλεια — Ποίες οι προϋποθέσεις για θεμελίωση του αστικού αδικήματος της αμέλειας.
Aμέλεια — Eυθύνη κατόχου (occupier's liability) προς όσους βρίσκονται ή εισέρχονται παράνομα στην περιουσία του — Παιδιά — Aποτελούν ιδιαίτερη περίπτωση — Tο καθήκον επιμέλειας που οφείλεται σ' αυτά είναι μεγαλύτερο από ότι σε άλλες κατηγορίες παραβατών.
Στις 6.8.91, ο εφεσείων, ενώ προσπαθούσε να ανάψει κάρβουνα που έβαλε σε ψησταριά που τοποθέτησε στον χώρο στάθμευσης του αυτοκινήτου του στην πολυκατοικία που διέμενε, έχυσε οινόπνευμα στην ψησταριά, με αποτέλεσμα η φωτιά να δυναμώσει και να προκαλέσει εγκαύματα στην ενάγουσα η οποία έπαιζε με άλλα παιδιά στον ίδιο χώρο.
Ο εφεσείων στην μαρτυρία του, ισχυρίστηκε ότι παρότρυνε τα παιδιά να φύγουν. Η μαρτυρία του ενισχύθηκε και από τη μαρτυρία της συζύγου του και της αδελφής της.
Η μαρτυρία για την εφεσίβλητη αναφορικά με τις συνθήκες του ατυχήματος, προήλθε από τη μεγαλύτερη αδελφή της, ηλικίας 11 ετών, η οποία βρισκόταν επίσης στο ίδιο χώρο κατά τη διάρκεια του συμβάντος. Η μαρτυρία αυτή αντέκρουε τους ισχυρισμούς του εφεσείοντα. Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι ο εφεσείων ήταν αποκλειστικά υπεύθυνος για το ατύχημα και επεδίκασε το ποσό των ΛΚ5.000 ως αποζημιώσεις στην ενάγουσα για τα εγκαύματα που υπέστη.
Ο εφεσείων, ισχυρίστηκε στην έφεσή του, η οποία εστρέφετο τόσο κατά του ευρήματος αμέλειας όσο και κατά του ύψους των γενικών αποζημιώσεων, ότι ο πελάτης του έπρεπε να απαλλαγεί διότι πήρε όλα τα απαραίτητα υπό τις περιστάσεις μέτρα. Επίσης ότι η μαρτυρία της αδελφής της ενάγουσας δεν έπρεπε να γίνει πιστευτή λόγω των αντιφάσεων που περιείχε.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Όπως έχει νομολογιακά καθιερωθεί, το καθήκον επιμέλειας σε παιδιά που βρίσκονται παράνομα σε ξένη περιουσία, είναι μεγαλύτερο από ότι στις κατηγορίες ενηλίκων παραβατών.
2. Το σημαντικό στοιχείο είναι η δημιουργία μίας άκρως επικίνδυνης κατάστασης από τον εφεσείοντα, που προκάλεσε τη σωματική βλάβη, την οποία εύκολα μπορούσε να προβλέψει και αποφύγει. Το γεγονός ότι προειδοποίησε τα παιδιά είναι άνευ σημασίας.
Ο λόγος της έφεσης αναφορικά με το ύψος των αποζημιώσεων γίνεται αποδεκτός λόγω της μη αξιολόγησης από το πρωτόδικο Δικαστήριο της ιατρικής μαρτυρίας που κάλεσαν οι διάδικοι. Το πρωτόδικο Δικαστήριο περιέλαβε στις γενικές αποζημιώσεις ποσό για πλαστική εγχείρηση χωρίς η δαπάνη αυτή να τεκμηριώνεται με μαρτυρία.
Εκδίδεται διαταγή για επανεκδίκαση του μέρους της απόφασης που αφορά το ύψος των αποζημιώσεων. Το συμπέρασμα για αποκλειστική υπαιτιότητα του εφεσείοντα επικυρώνεται. Εκδίδεται διαταγή για επιδίκαση του ½ των εξόδων στον εφεσείοντα-εναγόμενο.
Η έφεση έγινε δεκτή εν μέρει.
Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
British Railways Board v. Herrington [1972] 1 All E.R. 749,
Pannett v. McGuinness & Co. Ltd. [1972] 2 Q.B. 599,
Adams v. Southern Electricity Board, Times Law Reports, dated 21/10/93,
Δημοκρατία v. Παπαζησίμου (1989) 1(Ε) 599,
Κυριακίδης v. Terekedjian (1994) 1 A.A.Δ. 504,
Σπύρου v. Χριστοδούλου (1996) 1 A.A.Δ. 1193.
Έφεση.
Έφεση από τον εναγόμενο κατά της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Πάφου (Aναστασίου, Π.E.Δ. και Σταυρινίδης, A.E.Δ.) που δόθηκε στις 9 Φεβρουαρίου, 1995 (Aρ. Aγωγής 2023/91), με την οποία επιδικάσθηκε στην ενάγουσα το ποσό των £30,- ως ειδικές αποζημιώσεις και το ποσό των £5.000 ως γενικές αποζημιώσεις για σωματικές βλάβες τις οποίες υπέστη λόγω της αμέλειας του εναγομένου.
Α. Δημητριάδης, για τον Εφεσείοντα.
Α. Κορακίδου και Ε. Κορακίδης, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΔIKAΣTHPIO: Η απόφαση θα δοθεί από το δικαστή Σ. Νικήτα.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ.: Ο εφεσείων κατοικεί σε διαμέρισμα στον πρώτο όροφο πολυκατοικίας στην Πάφο. Η πολυκατοικία διαθέτει στεγασμένο χώρο για στάθμευση 6 οχημάτων. Βρίσκεται δίπλα από το ισόγειο. Ο εφεσείων - εναγόμενος είχε υπό την κατοχή και τον έλεγχο του μέρος του χώρου αυτού ή χωριστό υπόστεγο (δεν το διευκρινίζει ακριβώς η μαρτυρία). Τον χρησιμοποιούσε για να σταθμεύει το όχημά του. Και ενίοτε για να ετοιμάζει ο ίδιος ή άλλοι ένοικοι με την άδεια του σούβλα. Στις 6/8/91 είχε καλεσμένους στο διαμέρισμά του. Γύρω στις 8.00, ενώ προσπαθούσε να ανάψει κάρβουνα, που έβαλε σε ψησταριά για τον παραπάνω σκοπό, επήλθε το ατύχημα που προκάλεσε εγκαύματα στο πρόσωπο της ανήλικης - ενάγουσας. Ήταν τότε μόλις 3 ½ ετών.
Όταν ο εφεσείων κατέβηκε στο υπόστεγο αντιλήφθηκε 6-7 μικρά παιδιά, που έπαιζαν μέσα στο δρόμο, να τον πλησιάζουν για να παρακολουθήσουν προφανώς το άναμμα της φωτιάς. Είχε χρησιμοποιήσει οινόπνευμα αλλά τα κάρβουνα δεν είχαν ανάψει καλά. Και ανέβηκε στο διαμέρισμα του για να πάρει και άλλο οινόπνευμα. Στο μεταξύ έδιωξε τα παιδιά που μαζεύτηκαν εκεί δύο ή τρεις φορές. Επανέλαβε το ίδιο όταν επέστρεψε. Τα παιδιά απομακρύνθηκαν. Τα περισσότερα προς τα δεξιά του γκαράζ και η ενάγουσα με ένα άλλο κοριτσάκι στην άλλη πλευρά σε χώρο που αποκάλεσε διάδρομο. Αφού βεβαιώθηκε πως όλοι ήταν εκτός κινδύνου (αυτή είναι η ουσία της μαρτυρίας του) έχυσε το οινόπνευμα στη ψησταριά. Η φωτιά δυνάμωσε και ξαπλώθηκε σε πλάτος μισού μέτρου οπόταν η ενάγουσα όρμησε προς τα άλλα παιδιά, πέρασε δίπλα από τη φωτιά και τραυματίστηκε. Να πώς ακριβώς περιγράφει το συμβάν ο ίδιος:
"Εκείνη τη στιγμή που φούντωσε (η φωτιά) περνούσε από δίπλα η Χριστίνα (η ενάγουσα) η οποία έτρεξε εκεί στα άλλα μωρά οπότε όταν είδα το μωρό να κλαίει άφησα την μπουκάλα η οποία δεν είχε οινόπνευμα μέσα ούτε πήρε φωτιά, την άφησα να πέσει από το δεξί μου χέρι και πήγα στο μωρό ...."
Τα προεκτεθέντα συνοψίζουν την εκδοχή του εφεσείοντα που πρόβαλε στο πρωτόδικο δικαστήριο. Τη μαρτυρία του ότι προειδοποίησε τα παιδιά την επιβεβαίωσε η σύζυγός του και η αδελφή της (Μ.Υ.3 και 2 αντίστοιχα) που είπαν ότι τον άκουσαν να τα παροτρύνει να φύγουν γιατί θα άναβε φωτιά.
Η μαρτυρία για την εφεσίβλητη, αναφορικά με τις συνθήκες του ατυχήματος, προήλθε από τη μεγαλύτερη αδελφή της Μαρία, ηλικίας 11 ετών. Είναι αμοιβαία αποδεκτόν ότι βρισκόταν μεταξύ των παιδιών που ήταν στη σκηνή σε όλη τη διάρκεια του συμβάντος. Η μάρτυς αρνήθηκε κατηγορηματικά (1) ότι ο εφεσείων ζήτησε καθόλου από τα παιδιά να φύγουν από τον τόπο του δυστυχήματος ή ότι τα προειδοποίησε για την ενέργεια του και (2) ότι η ενάγουσα τραυματίστηκε όταν απερίσκεπτα έτρεξε προς τα άλλα παιδιά περνώντας πλάϊ από τη φωτιά και αφού ο εναγόμενος της είπε τι επρόκειτο να κάμει. Ισχυρίστηκε ότι το ατύχημα έγινε μόλις ο εφεσείων έρριξε το οινόπνευμα στη φωτιά και "πετάχθηκε μεγάλη φωτιά". Αντεξεταζόμενη είπε ότι η μπουκάλα με το οινόπνευμα πήρε φωτιά και την έρριξε εκεί που έστεκαν με αποτέλεσμα να σπάσει και να πληγωθεί από τις φλόγες η αδελφή της. Και σε άλλο σημείο αντεξετάστηκε ως εξής:
"Α. Στον κ. Δημητριάδη (εφεσείοντα) ήταν η Παυλίνα και μετά η Χριστίνα.
Ε. Η Παυλίνα δεν πληγώθηκε τίποτε;
Α. Η Χριστίνα ήταν κοντά στη φωτιά. Που έριξε το μπουκάλι ήταν κοντά στα χόρτα που έριξε το μπουκάλι.
Ε. Δηλαδή η Χριστίνα πληγώθηκε όταν έριξε το μπουκάλι;
Α. Που έριξε το οινόπνευμα της ψησταριάς πετάκτηκε φωτιά και πήγε χαμέ."
Ο δικηγόρος του εφεσείοντα υπέβαλε, αναπτύσσοντας τους σχετικούς λόγους έφεσης, ότι κακά κρίθηκε ότι ο εφεσείων ευθύνεται από αμέλεια για το ατύχημα. Έπρεπε να απαλλαγεί διότι πήρε όλα τα απαραίτητα υπό τις περιστάσεις μέτρα. Η μαρτυρία της Μαρίας δεν έπρεπε να γίνει πιστευτή λόγω των αντιφάσεων που περιείχε στις οποίες ο συνήγορος ενδιέτριψε. Η κριτική του στράφηκε και προς την κατεύθυνση της ύπαρξης αιτιολογίας της εκκαλουμένης. Λέχθηκε ότι δεν αναφέρει ποία μαρτυρία ακριβώς έγινε δεκτή. Αλλά πιο σημαντικό είναι ότι το δικαστήριο που δίκασε δεν αναφέρθηκε στη μαρτυρία των Μ.Υ.2 και 3 ούτε φυσικά την αξιολόγησε. Τέλος, αμφισβητήθηκε το εύρημα του δικαστηρίου ότι τα παιδιά βρίσκονταν στο γκαράζ με την ανοχή του εφεσείοντα. Επαναλήφθηκε η εισήγηση πως ήταν παραβάτες (trespassers). Επομένως με τις προσπάθειες που κατέβαλε ο εφεσείων εκπλήρωσε τη νομική υποχρέωση του απέναντι στην παθούσα.
Διευκολύνει να παραθέσουμε στο σημείο αυτό την περικοπή από την απόφαση που περιέχει τα ευρήματα:
"Εκείνο που αμφισβητείται είναι (α) ο τρόπος με τον οποίο η φωτιά επεξετάθη και προκάλεσε τα εγκαύματα στην ενάγουσα, (β) ότι η ενάγουσα ήταν εκεί χωρίς την άδεια του (εφεσείοντα), (γ) ότι αυτός (εφεσείων) προειδοποίησε και εξεδίωξε από το χώρο την ενάγουσα και τα άλλα παιδιά (μαρτυρία των Μ.Υ.2, 3 και 4), και (δ) ότι ο κίνδυνος ήταν τόσο ορατός που κάθε λογικός παρευρισκόμενος μπορούσε να τον αντιληφθεί και να απομακρυνθεί.
Είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε όλους τους μάρτυρες που έδωσαν μαρτυρία ενώπιόν μας στο θέμα τούτο, και χωρίς να μας διαφεύγουν ορισμένες αντιφάσεις στις οποίες η Μ.Ε.2 Μαρία Φαρφαρά περιέπεσε άνευ δισταγμού δεχόμεθα τη μαρτυρία της ως αληθινή, και βρίσκουμε ότι τα πραγματικά γεγονότα συνέβηκαν όπως αυτή τα περιέγραψε, ότι δηλαδή ενώ τα παιδιά ήσαν μαζεμένα κοντά στη ψηστιέρα ο εναγόμενος έρριξε οινόπνευμα στα ήδη αναμμένα κάρβουνα για ενίσχυση της ήδη αναμμένης φωτιάς οπότε πετάχτηκαν φλόγες και έκαψαν το πρόσωπο της ενάγουσας."
Είναι ορθό ότι η απόφαση δεν προέβη σε ιδιαίτερη ανάλυση της μαρτυρίας των Μ.Υ.2 και 3, αλλά η βασική τους θέση καταγράφηκε στο παραπάνω απόσπασμα και προηγουμένως στην ίδια σελίδα της απόφασης:
"Η σύζυγος του εναγομένου και η κουνιάδα του κατέθεσαν ότι ενώ ευρίσκονταν στην κουζίνα του διαμερίσματος στον πρώτο όροφο άκουσαν τον εναγόμενο να λέει στα παιδιά να φύγουν."
Πέραν τούτου, παρόλο που δεν έχουμε αναλυτική παρουσίαση των δύο εκδοχών εντούτοις διαπιστώνεται από το παραπάνω απόσπασμα ότι η απόφαση εντοπίζει και αντιμετωπίζει τα επίδικα θέματα. Με άλλα λόγια ενυπάρχουν τα απαραίτητα συστατικά αιτιολόγησης.
Το δικαστήριο δεν παραγνώρισε τις αντιφάσεις. Δεν ήταν όμως τέτοιας μορφής που θα μπορούσαν να μετατρέψουν το χαρακτήρα της μαρτυρίας ως αξιόπιστης. Εξάλλου στα βασικά σημεία του ιστορικού ότι, λ.χ., ο εφεσείων ανέβηκε για να φέρει οινόπνευμα και πως το έρριξε στη φωτιά που πήρε διαστάσεις, η μαρτυρία της αποδείχθηκε ακριβής. Τη δέχθηκε σαν τέτοια και ο ίδιος ο εφεσείων. Στεκόμαστε εδώ για να επισημάνουμε ότι ως ένα βαθμό ο κ. Δημητριάδης έκτισε την υπόθεση του πάνω στη μαρτυρία της Μαρίας, ότι η ενάγουσα στεκόταν 2½ μέτρα από τη φωτιά κατά τον κρίσιμο χρόνο. Υποδεικνύουμε ότι η μαρτυρία αυτή δεν αφορά τον ουσιώδη χρόνο. Όπως φαίνεται καθαρά από την αντεξέταση η ενάγουσα στεκόταν σε εκείνη την απόσταση πριν ανεβεί ο εφεσείων για περισσότερο οινόπνευμα. Μετά ταύτα όμως το θέμα παρέμεινε αδιευκρίνιστο.
Για να θεμελιωθεί το αστικό αδίκημα της αμέλειας απαιτείται έλλειψη της προσήκουσας προσοχής στις περιπτώσεις που ο νόμος αναγνωρίζει ότι υπάρχει καθήκον επιμέλειας. Πρέπει ακόμη να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος με την πράξη ή παράλειψη και τη ζημία που επήλθε. Τέλος απαιτείται η δυνατότητα πρόβλεψης τουλάχιστον της ζημίας που υπέστη ο ενάγων.
Το καθήκον επιμέλειας προς όσους εισέρχονται ή βρίσκονται παράνομα σε ξένη περιουσία αποτέλεσε αντικείμενο ξεχωριστής - και μακρόχρονης - νομολογιακής μεταχείρισης και επεξεργασίας. Σημαντική για το θέμα ήταν η απόφαση της Βουλής των Λόρδων στη British Railways Board v. Herrington [1972] 1 All E.R. 749. Δεν οφείλεται καθήκον επιμέλειας σε κάθε παραβάτη. Τα παιδιά όμως αποτελούν ιδιαίτερη περίπτωση. Και αναγνωρίζεται σε αυτά μεγαλύτερο δικαίωμα απ' ότι σε άλλες κατηγορίες παραβατών. Ιδιαίτερα εκείνες των ενηλίκων.
Στην υπόθεση Pannett v. McGuinness & Co. Ltd. [1972] 2 Q.B. 599, ο ενάγων, που ήταν 5 χρονών κατά το χρόνο του δυστυχήματος, έπαθε εγκαύματα από φωτιά που άναψαν οι εναγόμενοι. Παρόλο που οι τελευταίοι κυνήγησαν τον ενάγοντα και τον εξεδίωξαν επανειλημμένα από το υποστατικό τους κρίθηκε ότι είχαν αποκλειστική υπαιτιότητα για τον τραυματισμό του. Τα λόγια του Λόρδου Denning στις σελ. 606 και 607 προσδιορίζουν την έκταση των υποχρεώσεων του εναγομένου και στην κρινόμενη περίπτωση που έχει την ίδια, ουσιαστικά, πραγματική βάση:
"The long and short of it is that you have to take into account all the circumstances of the case and see then whether the occupier ought to have done more than he did. (1) You must apply your common sense. You must take into account the gravity and likelihood of the probable injury. Ultra-hazardous activities require a man to be ultra-cautious in carrying them out. The more dangerous the activity, the more he should take steps to see that no one is injured by it. (2) You must take into account also the character of the intrusion by the trespasser. A wandering child or a straying adult stands in a different position from a poacher or a burglar. You may expect a child when you may not expect a burglar. (3) You must also have regard to the nature of the place where the trespass occurs. An electrified railway line or a warehouse being demolished may require more precautions to be taken than a private house. (4) You must also take into account the knowledge which the defendant has, or ought to have, of the likelihood of trespassers being present. The more likely they are, the more precautions may have to be taken."
Βλέπε και Adams v. Southern Electricity Board, Times Law Reports, ημερ. 21/10/93. Aρκεί να δώσουμε μόνο τη σύνοψη:
"An electricity board owed a duty of care to an intelligent teenage boy to ensure that he was effectively prevented from climbing up a pole-mounted, high voltage electrical installation."
Επίσης Δημοκρατία v. Παπαζησίμου (1989) 1 Ε 599 και Π.Ε. 8146, Μάριος Ι. Κυριακίδης v. Caro Terekedjian, ημερ. 28/6/94.
Από τις παραπάνω αποφάσεις προκύπτει ότι είναι άνευ σημασίας αν ο εναγόμενος εδώ προειδοποίησε τα παιδιά. Το σημαντικό στοιχείο είναι ότι είχε δημιουργήσει μία άκρως επικίνδυνη κατάσταση που προκάλεσε τη σωματική βλάβη, την οποία ο εφεσείων εύκολα μπορούσε να προΐδει και αποφύγει. Μπορεί κάλλιστα να επαναληφθεί και να ισχύσει η κατάληξη του πρωτόδικου δικαστή στην υπόθεση Pannett (βλέπε σελ. 600), που επικυρώθηκε από το Εφετείο:
"Τhe commissioner found that, although the infant was a trespasser, the contractors were liable for a wanton or reckless disregard for his safety when they were carrying out a dangerous operation likely to attract children who they knew would be likely to trespass."
Υπάρχει ένας ακόμη λόγος έφεσης. Προσβάλλεται το ποσό της αποζημίωσης των £5000, που επιδικάστηκε στην ενάγουσα, ως υπερβολικό. Στο προκείμενο δεν έχουμε άλλη εκλογή παρά να διατάξουμε επανεκδίκαση μόνο αναφορικά με το ζήτημα αυτό, δηλαδή, το ύψος της αποζημίωσης, διαδικασία στην οποία το Εφετείο μπορεί να προσφύγει στην κατάλληλη περίπτωση: βλέπε Π.Ε. 8807, Γεώργιος Κ. Σπύρου v. Σπύρου Χριστοδούλου, ημερ. 26/11/96. Ο λόγος γιαυτό είναι ότι το πρωτόδικο δικαστήριο δεν αξιολόγησε την ιατρική μαρτυρία που κάλεσαν οι διάδικοι. Αυτό ήταν απαραίτητο λόγω της διχογνωμίας που υπήρχε αναφορικά με τις επιπτώσεις του τραυματισμού. Περαιτέρω, οι λίγες λέξεις που αφιερώνει η απόφαση για την κάθε μαρτυρία δεν ανταποκρίνεται πλήρως στο ουσιαστικό της περιεχόμενο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στις γενικές αποζημιώσεις το δικαστήριο είχε περιλάβει ποσό για πλαστική εγχείρηση χωρίς να υπάρχει η παραμικρή μαρτυρία για τη δαπάνη αυτή.
Το αποτέλεσμα είναι πως η έφεση γίνεται μερικώς αποδεκτή. Το συμπέρασμα του δικαστηρίου για αποκλειστική υπαιτιότητα του εφεσείοντα επικυρώνεται. Το θέμα των αποζημιώσεων θα επανεκδικαστεί. Πρέπει να υποδείξουμε ότι το άλλο δικαστήριο, που θα επιληφθεί της υπόθεσης, θα μπορεί να προβεί σε ελεύθερη εκτίμηση των αποζημιώσεων χωρίς κανένα περιορισμό, με βάση τις μαρτυρίες που θα προσαχθούν. Υπό τις συνθήκες επιδικάζουμε το ½ των εξόδων στον εφεσείοντα/εναγόμενο.
H έφεση επιτρέπεται μερικώς.