|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1997) 1 ΑΑΔ 1622
ANΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
< B> ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 9452
ΕΝΩΠΙΟΝ: ΑΡΤΕΜΗ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ, ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ ΔΔ.
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΕΩΝ ΛΕΜΕΣΟΥ-ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ
Εφεσείουσα/Αποζ ημιούσα Αρχή
ν.
1. ΚΑΘΛΗΝ Χ. ΓΕΩΡΓΑΛΛΙΔΟΥ, από τη Λεμεσό
2. ΒΙΒΙΕΝ Χ. ΓΕΩΡΓΑΛΛΙΔΟΥ, από τη Λεμεσό
Εφεσίβλητο ι/Αιτητές
------------------
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 8 Δεκεμβρίου 1997.
Για την εφεσείουσα: Γ. Χριστοδούλου.
Για τους εφεσίβλητους: Χ. Γιωργαλλίδης.
---------------------
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.:
Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο δικαστής Γ. Κωνσταντινίδης.-------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.:
Το πρώτο σκέλος της πρωτόδικης απόφασης αφορά στο ποσό που κρίθηκε ως δίκαιη αποζημίωση για την αναγκαστική απαλλοτρίωση του χωραφιού των εφεσιβλήτων, με αριθμό εγγραφής 8178, Φ/Σχ. LIV/48, Tεμ. 361, στη Μονή. Καθορίστηκε σε £80,000 και δεν εκδηλώνεται παράπονο ως προς αυτό.Το δεύτερο σκέλος της αφορά στην κρίση πως τα γειτονικά προς το απαλλοτριωθέν χωράφια των εφεσιβλήτων, με αριθμούς εγγραφής 9850 και 9859, τεμ. 358/1/1 και 358/2/1, υπέστησαν δυσμενή επηρεασμό. Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε πως και τα τρία κατέχονταν ως ενιαία μονάδα, και πάνω σ΄αυτή τη βάση, (βλ. αρθρο 10(στ) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962, Ν. 15/62, όπως τροποποιήθηκε) επεδίκασε πρόσθετες αποζημιώσεις ύψους £39,403. Επειδή θεώρησε πως "μειώθηκε η πιθανότητα αξιοποίησής τους τουλάχιστον όσον αφορά την τουριστική ανάπτυξη".
Με την έφεση αμφισβητείται η προϋπόθεση στην οποία στηρίχτηκε η πρωτόδικη απόφαση. ΄Οχι ως προς την πτυχή της πως τα τρία τεμάχια κατέχονταν ως ενιαία μονάδα. Οι λόγοι της έφεσης αφορούν στο εύρημα του Δικαστηρίου πως υπήρχε δυνατότητα τουριστικής αξιοποίησης των ακινήτων. Υποστηρίζουν, διαζευκτικά, οι εφεσείοντες πως και να ήταν ορθό πως υπήρχε τέτοια δυνατότητα, δεν θεμελιώθηκε επηρεασμός.
Τα επιχειρήματα των εφεσειόντων ως προς τη δυνατότητα τουριστικής ανάπτυξης των ακινήτων παρέμειναν αναπάντητα. Οι εφεσίβλητοι δεν ασχολήθηκαν με το ζήτημα αυτό. Η αγόρευση του ευπαίδευτου συνηγόρου τους περιορίστηκε σε ό,τι θεωρούσε ότι συνιστούσε μαρτυρία που καταδείκνυε επηρεασμό των δυνατοτήτων τουριστικής ανάπτυξης και, συνεπώς, μείωση της αξίας των μή απαλλοτριωθέντων ακινήτων.
Για τους λόγους που θα εξηγήσουμε καταλήξαμε πως είναι αναπόφευκτη η επανεκδίκαση της υπόθεσης. Θα αποφύγουμε, επομένως, την εμπλοκή σε λεπτομέρειες και την ενασχόληση με θέματα που, χωρίς το θεμέλιο έγκυρης δικαστικής διαπίστωσης, θα οδηγούσε σε ακαδημαϊκή συζήτηση.
Είναι σαφές πως χωρίς το υπόβαθρο της ύπαρξης δυνατότητας τουριστικής ανάπτυξης των ακινήτων κατά τον ουσιώδη χρόνο, όπως τον προσδιορίζει ο Νόμος, δεν θα ήταν νοητό να τίθεται ζήτημα δυσμενούς επηρεασμού τους από αυτή την άποψη. Η αντιγνωμία ως προς αυτή την πτυχή ήταν έντονη και οι συγκρουόμενες θέσεις των εμπειρογνωμόνων των δυο πλευρών αποτέλεσαν το αντικείμενο εκτεταμένης αντεξέτασης. Το πρωτόδικο Δικαστήριο επεσήμανε τη διαφορά στη μαρτυρία τους, είδε τη σημασία της επίλυσής της και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της απόφασής του στην προσπάθεια σύνοψης όσων κατά τη μιά ή την άλλη εκδοχή άπτονταν του ζητήματος των δυνατοτήτων τουριστικής ανάπτυξης των ακινήτων.
΄Εμεινε, όμως, μέχρις εκεί. Σε σχέση με την αξία του απαλλοτριωθέντος ακινήτου προέβη σε συγκεκριμένο εύρημα. Θεώρησε τη μαρτυρία του εμπειρογνώμονα των εφεσιβλήτων ως υπερβολική και για λόγους που εξήγησε βασίστηκε σε εκείνη του εμπειρογνώμονα των εφεσειόντων. Δεν έκαμε το ίδιο σε σχέση με το ξεχωριστό ζήτημα του δυσμενούς επηρεασμού. Δεν ασχολήθηκε με όσα πρότειναν οι μάρτυρες ως κριτήρια, δεν αξιολόγησε τη σημασία τους και δεν διατύπωσε εύρημα αναφορικά με το ποιά τελικά ήταν η πραγματική κατάσταση. Αφήνεται μάλιστα ισχυρή η εντύπωση πως επέδρασε στην τελική κατάληξη η κρίση του ως προς την ορθότητα της εκτίμησης των εμπειρογνωμόνων αναφορικά με το κατά πόσο τα τρία ακίνητα κατέχονταν ως ενιαία μονάδα. Γιατί είναι σ΄αυτό το ξεχωριστό ζήτημα που εξαντλείται η πρωτόδικη απόφαση σε σχέση με το σύνθετο ερώτημα αν "οι απαιτητές δικαιούνται δυσμενή επίδραση για τα άλλα δυο κτήματά τους που δεν απαλλοτριώθηκαν". Σημειώνεται στην πρωτόδικη απόφαση ο λόγος για τον οποίο το δικαστήριο δεν μπορούσε να δεκτεί τη θέση του εμπειρογνώμονα των εφεσειόντων πως τα τρία ακίνητα δεν κατέχονταν ως ενιαία μονάδα και πως δεχόταν την εισήγηση, όπως τη χαρακτήρισε, του εμπειρογνώμονα των εφεσιβλήτων, χωρίς άλλη αναφορά στο θέμα, ως εάν να εξαντλείτο σ΄αυτά το ζήτημα.
΄Ομως, το να κατέχονταν τα τρία ακίνητα, το απαλλοτριωθέν και τα άλλα, ως ενιαία μονάδα, "ομού", όπως ορίζει ο Νόμος, αποτελεί μόνο το νομιμοποιητικό προαπαιτούμενο της αξίωσης για αποζημίωση λόγω δυσμενούς επηρεασμού.
Σημειώνει ο πρωτόδικος Δικαστής πως κατέληξε στα ευρήματά του αφού καθοδηγήθηκε και από την υπόθεση Rashid Ali and Another v. Vassiliko Cement Works Ltd (1971) 1 CLR 146. Υποθέτουμε, σε σχέση με το καθήκον του Δικαστηρίου να καθορίσει την αξία στη βάση του συνόλου της μαρτυρίας χωρίς να δεσμεύεται από τις εκτιμήσεις των εμπειρογνωμόνων της κάθε πλευράς. Αναφέρει συναφώς το πρωτόδικο Δικαστήριο ότι "η πιθανή τουριστική ανάπτυξη που μειώθηκε συνίσταται στην ανέγερση οικοδομής μόνο με την έγκριση της αρμόδιας αρχής" και ακόμα ότι "τα κτήματα βρίσκονται κάτω από το τοπικό πολεοδομικό σχέδιο Λεμεσού που προϋποθέτει κάποιους περιορισμούς".
Δεν θα σταθούμε στη γενικότητα της διατύπωσης. Το κυριότερο είναι πως δεν προσδιορίζεται στην απόφαση ποιά μαρτυρία οδήγησε σε αυτές τις διαπιστώσεις. Η διαφωνία των εμπειρογνωμόνων επί του σημείου ήταν κάθετη. Εκείνος των εφεσειόντων ήταν απόλυτος. Για λόγους που εξήγησε ήταν αδύνατη η τουριστική ανάπτυξη των ακινήτων. Αντίθετα ο εμπειρογνώμονας των εφεσιβλήτων, και δεν υπήρχε άλλη μαρτυρία ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου. ΄Οφειλε το πρωτόδικο Δικαστήριο να αξιολογήσει τη μαρτυρία και να καταλήξει στα ευρήματά του με αναφορά σε όσα προέκυπταν από ό,τι θα έκρινε ως αξιόπιστο.
Κάτι τελευταίο πρίν καταλήξουμε. Το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφέρθηκε σε μείωση της πιθανότητας αξιοποίησης των ακινήτων "τουλάχιστον όσον αφορά την τουριστική ανάπτυξη", αφήνοντας να νοηθεί πως είχε κατά νούν και δυσμενή επηρεασμό άλλης μορφής. Το πρόσεξε ο κ. Γιωργαλλίδης και μας κάλεσε να το συνυπολογίσουμε. Δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα. Δεν προσδιορίζεται στην πρωτόδικη απόφαση ποιός άλλος επηρεασμός υπονοείται και, κατά την ίδια, "παραμένει για τα κτήματα η αξιοποίηση της κτηνοτροφικής και της βιομηχανικής χρήσης και εφόσον μάλιστα στην περιοχή υπάρχουν και άλλα βιομηχανικά συγκροτήματα...".
Η έφεση επιτυγχάνει. Η πρωτόδικη απόφαση, κατά το μέρος της που αφορά στην επιδίκαση αποζημίωσης για δυσμενή επηρεασμό, παραμερίζεται. Ως προς αυτό διατάσσεται επανεκδίκαση από άλλο δικαστή. Δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔ ΗΣ, Δ
ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ, Δ.
/Μσι.