Χ"Τσαγγάρης, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Χρυσοστομής.

Χρυσοστομής, Δ.: Με την παρούσα έφεση ο εφεσείων προσβάλλει την απόφαση Δικαστή του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λευκωσίας ημερ. 4.5.95, με την οποία αναγνωρίστηκε μετά από αίτηση της εφεσίβλητης, η λύση του πολιτικού γάμου των διαδίκων που αποφασίστηκε στις 24.3.92 από το Αγγλικό Δικαστήριο, High Court of Justice, Family Division.

'Ενας από τους λόγους της έφεσης αναφέρεται στην έλλειψη δικαιοδοσίας του Οικογενειακού Δικαστηρίου να εκδικάσει την αίτηση της εφεσίβλητης επειδή ο εφεσείων δεν είναι κατ' ισχυρισμό πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας και η υπόθεση δεν καλύπτεται από τον περί Οικογενειακών Δικαστηρίων (Τροποποιητικό) Νόμο του 1994 (Ν. 88(1)/94), γιατί ο Νόμος αυτός δεν έχει αναδρομική ισχύ.

Ο δικηγόρος της εφεσίβλητης υποστήριξε την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και τη θέση ότι το Οικογενειακό Δικαστήριο είχε δικαιοδοσία να αναγνωρίσει την αλλοδαπή απόφαση.

Για να γίνει αντιληπτός ο λόγος αυτός και να απαντηθεί, θα πρέπει στο στάδιο αυτό να αναφερθούμε συνοπτικά, στα γεγονότα της υπόθεσης.

Οι διάδικοι στις 28.1.78 τέλεσαν πολιτικό γάμο στο προάστειο Greenwich του Λονδίνου και στις 15.8.78 θρησκευτικό γάμο στην Εκκλησία Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα. Στις 22.8.83 εγκατέλειψαν το Λονδίνο και εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο. Το Μάϊο του 1987 οι διάδικοι πήγαν στο Λονδίνο για διακοπές όπου και συνελήφθησαν. Εναντίον τους προσήφθησαν κατηγορίες, που δεν προσδιορίζονται στα γεγονότα, και η εφεσίβλητη απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες αυτές στις 27.4.89, ενώ ο εφεσείων καταδικάστηκε, και του επιβλήθηκε ποινή, την οποία εξέτησε και έκτοτε εξακολουθεί να διαμένει στο Λονδίνο. Η εφεσίβλητη επέστρεψε στην Κύπρο στις 5.1.90.

Ενώ η εφεσίβλητη βρισκόταν στην Αγγλία και συγκεκριμένα στις 20.11.89, καταχώρησε αίτηση στο προαναφερθέν Αγγλικό Δικαστήριο για λύση του πολιτικού γάμου των διαδίκων και στις 24.3.92 ο γάμος αυτός διαλύθηκε με την προαναφερθείσα απόφαση του Αγγλικού Δικαστηρίου. Είναι γι' αυτή την απόφαση που η εφεσίβλητη ζήτησε αναγνώριση από το Οικογενειακό Δικαστήριο. Ο θρησκευτικός γάμος των διαδίκων λύθηκε με απόφαση της Αρχιεπισκοπής Θυατείρων και Μεγάλης Βρεττανίας στις 16.7.92, κατόπιν αίτησης της εφεσίβλητης που καταχωρήθηκε περί το Μάϊο του 1992.

Με βάση το πραγματικό αυτό υπόβαθρο, αλλά λαμβάνοντας υπόψη ότι και οι δύο διάδικοι ήσαν πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, το πρωτόδικο Δικαστήριο κατάληξε στο συμπέρασμα ότι είχε δικαιοδοσία να εκδικάσει την αίτηση της εφεσίβλητης και ακολούθως προέβη στην αναγνώριση της αλλοδαπής απόφασης.

Το άρθρο 111.1 του Συντάγματος πριν από την τροποποίηση του προνοούσε τα ακόλουθα:

Το άρθρο 111 σκοπό είχε να διατηρήσει και όχι να επεκτείνει τη δικαιοδοσία των Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων, όπως αυτή ασκείτο κατά τον χρόνο που τέθηκε σε ισχύ το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας (βλ. Τύλλιρου ν. Τύλλιρου (1962) 2 ΑΑΣΔ 21, Αυτοκέφαλος Αγιωτάτη Ορθόδοξος και Αποστολική Εκκλησία της Κύπρου ν. Βουλής των Αντιπροσώπων, Υπ. Αρ. 515/89, ημερ. 24.1.90).

Με την τροποποίηση του άρθρου 111 με τον περί της πρώτης τροποποίησης του Συντάγματος Νόμο του 1989 (Ν. 95/89), οι εξουσίες που είχαν τα Εκκλησιαστικά Δικαστήρια αφαιρέθηκαν από αυτά και δόθηκαν στα Οικογενειακά Δικαστήρια. Η δικαιοδοσία των Οικογενειακών Δικαστηρίων για τους ανήκοντες στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, καθορίζεται από το άρθρο 2(Α) του άρθρου 111, όπως τροποποιήθηκε και έχει ως ακολούθως:

Β. Το διαζύγιον χωρεί μόνο -

(γ) δι΄ οιονδήποτε έτερον λόγον ως νόμος θέλει ορίσει, αφού ακουσθώσιν αι απόψεις της ελληνικής ορθοδόξου εκκλησίας της Κύπρου.

Η τροποποίηση αυτή του άρθρου 111 αναφέρεται και στη δημιουργία Οικογενειακού Δικαστηρίου για τους ανήκοντες σε θρησκευτική ομάδα για την οποία ισχύουν οι διατάξεις της τρίτης παραγράφου του άρθρου 2 του Συντάγματος, αλλά το θέμα αυτό δεν μας αφορά στην υπό κρίση υπόθεση.

Aκολούθησε ο περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Nόμος του 1990 (Ν. 23/90) που και αυτός καθορίζει τη δικαιοδοσία των Οικογενειακών Δικαστηρίων για τους Ελληνοκύπριους μέλη της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Η δικαιοδοσία αυτή είναι εκείνη που τους ανατίθεται από το άρθρο 111 του Συντάγματος.

Ακόμα, σύμφωνα με το άρθρο 6 του Ν. 23/90, τα Οικογενειακά Δικαστήρια ασκούν, τηρουμένων των αναλογιών, όλες τις εξουσίες που διαλαμβάνονται στο Τέταρτο Μέρος των περί Δικαστηρίων Νόμων, καθώς επίσης και όλες τις εξουσίες που παρέχονται στα Επαρχιακά Δικαστήρια δυνάμει του περί Πολιτικής Δικονομίας Νόμου.

Η τροποποίηση του άρθρου 111 δεν επηρέασε την πιο πάνω αναγκαιότητα και έτσι τα Οικογενειακά Δικαστήρια για τους ανήκοντες στην Ελληνική Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία, πριν από τον περί Οικογενειακών Δικαστηρίων (Τροποποιητικό) Νόμο του 1994 (Ν. 88(1)/94), για να ασκήσουν τη δικαιοδοσία τους θα έπρεπε και οι δύο διάδικοι να ήσαν μέλη της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου ή να ανήκουν σε θρησκευτική ομάδα, σύμφωνα με τις διατάξεις της τρίτης παραγράφου του άρθρου 2 του Συντάγματος και να είναι μόνιμα εγκατεστημένοι (domiciled) στην Κύπρο.

Επίσης είναι χρήσιμο να λεχθεί πως με τον περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμο του 1990 (Ν. 23/90), τα Οικογενειακά Δικαστήρια για τους ανήκοντες στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, απέκτησαν δικαιοδοσία, σε δίκη διαζυγίου, να λύουν γάμο που ιερολογήθηκε σύμφωνα με τους κανόνες της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, είτε πολιτικό γάμο μεταξύ προσώπων που ανήκουν στην Ελληνική κοινότητα (βλ. άρθρο 2(2) του Νόμου 23/90). Με τη νομοθετική αυτή πρόνοια η δικαιοδοσία τους επεκτείνεται και δεν περιορίζεται μόνο σε λύση θρησκευτικού γάμου, όπως συνέβαινε προγενέστερα με τα Εκκλησιαστικά Δικαστήρια, αλλά και σε λύση πολιτικού γάμου, πλην όμως περιορίζεται σε Ελληνοκύπριους της Ελληνικής κοινότητας.

Στις περιπτώσεις εκείνες που οι πρόνοιες του άρθρου 111 του Συντάγματος δεν είχαν εφαρμογή, ζητήματα που αφορούσαν γαμικές διαφορές και άλλα θέματα που καθορίζονται στο νόμο, εξαιρουμένης γαμικής διαφοράς εκδικαστέας δυνάμει του άρθρου 111, εκδικάζονταν πριν από το 1984 από το Ανώτατο Δικαστήριο δυνάμει του άρθρου 19(β) του Νόμου 14/60, πριν από την τροποποίηση του. Το 1984 με το Ν. 51/84 όλες οι εξουσίες του Ανωτάτου Δικαστηρίου σχετικά με τις γαμικές διαφορές μεταβιβάστηκαν στα αρμόδια Επαρχιακά Δικαστήρια.

Το 1994 με το Ν. 88(1)/94, τα Οικογενειακά Δικαστήρια αποκτούν αρμοδιότητα να εκδικάζουν και υποθέσεις που εμπίπτουν στην καθ' ύλη δικαιοδοσία τους όταν ένας από τους δύο διάδικους είναι πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι μέλος της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας και ο γάμος ιερολογήθηκε σύμφωνα με αυτή.

Στην υπό κρίση υπόθεση και παρά τις δηλώσεις και τις θέσεις των δικηγόρων των διαδίκων όπως προαναφέρθηκαν, ότι ο εφεσείων δεν ήταν Κύπριος πολίτης, το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα θεώρησε, προφανώς με βάση την παραδοχή στις έγγραφες προτάσεις, ότι και οι δύο διάδικοι ήσαν Κύπριοι πολίτες και κατάληξε στο συμπέρασμα ότι είχε δικαιοδοσία να εκδικάσει την αίτηση της εφεσίβλητης.

Η προσέγγιση αυτή δεν είναι ορθή. Ανεξάρτητα με το αν o εφεσείων είναι ή όχι Κύπριος πολίτης, που δεν είναι, εκείνο που έχει σημασία είναι η μόνιμη εγκατάσταση (domicil), αμφοτέρων των διαδίκων κατά το χρόνο που συνήψαν τον πολιτικό γάμο στην Αγγλία. Από τα παραδεκτά γεγονότα προκύπτει πως και οι δύο ήσαν μόνιμα εγκατεστημένοι εκεί και συνεπώς το άρθρο 111 του Συντάγματος δεν είχε εφαρμογή στην υπό κρίση υπόθεση. Επομένως, ο πολιτικός γάμος που τελέστηκε εκεί σύμφωνα με τον lex loci celebrationis, ήταν ένας έγκυρος γάμος, ο οποίος άλλαξε την υπόσταση (status) των διαδίκων. Από τα παραδεκτά γεγονότα δεν προκύπτει ότι οι διάδικοι άλλαξαν τη μόνιμη τους εγκατάσταση στην Αγγλία (domicil) με αυτή της Κύπρου και ούτε το πρωτόδικο Δικαστήριο προβαίνει σε ευρήματα επί του προκειμένου. Συνεπώς, θεωρούμε ότι οι διάδικοι κατά πάντα ουσιώδη χρόνο διετήρησαν την αγγλική μόνιμη εγκατάσταση (domicil).

Επίσης, θέματα που αφορούν αυτό το γάμο, όπως είναι και το θέμα της αναγνώρισης της αλλοδαπής απόφασης λύσης του, δεν εμπίπτουν υπό τις περιστάσεις, στη δικαιοδοσία των Οικογενειακών Δικαστηρίων, αλλά σύμφωνα με τον περί Δικαστηρίων Νόμο, Ν. 14/60, όπως τροποποιήθηκε από το Ν. 51/84, αρμόδια για τέτοια αναγνωριστική απόφαση είναι τα Επαρχιακά Δικαστήρια.

Ο Ν. 88(1)/94 αφήνει ανεπηρέαστη την υπόθεση αυτή γιατί η εφεσίβλητη επεδίωξε αναγνώριση της λύσης του πολιτικού γάμου και όχι του γάμου που ιερολογήθηκε σύμφωνα με την Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία. Την λύση πολιτικού γάμου και κατ΄επέκταση την αναγνώριση λύσης πολιτικού γάμου από αλλοδαπό δικαστήριο, έχουν δικαιοδοσία να επιληφθούν τα Οικογενειακά Δικαστήρια μόνο όταν και οι δύο διάδικοι ανήκουν στην Ελληνική Κοινότητα, πράγμα που δεν συμβαίνει στην υπόθεση αυτή. Πέραν αυτών ο Ν. 88(1)/94 δεν έχει αναδρομική ισχύ όπως λανθασμένα αποφάνθηκε το πρωτόδικο Δικαστήριο. Από το κείμενο του νόμου αυτού δεν προκύπτει τέτοια πρόθεση του νομοθέτη, ούτε και υπάρχει οποιαδήποτε πρόνοια που να καλύπτει αναδρομικά τις εκκρεμούσες υποθέσεις, όπως ήταν τότε η αίτηση της εφεσίβλητης που καταχωρήθηκε στις 13.7.93.

Με την κατάληξη αυτή δεν κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε στους υπόλοιπους λόγους της έφεσης. Περιοριζόμαστε μόνο να παρατηρήσουμε πως οι αλλοδαπές αποφάσεις στις κατάλληλες περιπτώσεις δύνανται να αναγνωρισθούν από τα αρμόδια ημεδαπά δικαστήρια, όχι όμως και να εγγραφούν, όπως διέταξε το πρωτόδικο Δικαστήριο στην παρούσα υπόθεση.

Για τους πιο πάνω λόγους, η έφεση επιτυγχάνει και η πρωτόδικη απόφαση ακυρώνεται με έξοδα εις βάρος της εφεσίβλητης. Τα έξοδα να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και να εγκριθούν από το Δικαστήριο.

Δ.

Δ.

Δ.

/ΚΧ"Π