Αναφορικά με τα Άρθρα 23, 28, 29, 30 και 146 του Συντάγματος

Μεταξύ -

1. Χρύσανθου Ανδρέα Οικονόμου)

2. Μυροφόρας Σάββα )

3. Σάββα Κυριάκου Δήμου ) από τον Ύψωνα

4. Μαρίας Κλεάνθους )

5. Ξενή Οικονόμου )

- και -

1. Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω

Υπουργείου Εσωτερικών

2. Επαρχιακού Λειτουργού Τμήματος

Πολεοδομίας και Οικήσεως Λεμεσού

----------------------

Για τους αιτητές: Φ. Νικολάου (κα)

Για τους καθών η αίτηση: Δ. Καλλίγερος, Δικηγόρος της Δημοκρατίας

-----------------------

Οι αιτητές είναι συνιδιοκτήτες έκτασης γης στο χωριό Ύψωνας της επαρχίας Λεμεσού (τεμ. 313/2 του Φ/Σχ. LIII/63). Στις 4/1/93 ζήτησαν εγγράφως να πληροφορηθούν κατά ποίον τρόπο το οδικό δίκτυο της περιοχής επηρεάζει το κτήμα τους. Η Πολεοδομική Αρχή (Π.Α.) απάντησε πως αυτό δεν έχει δυνατότητα ανάπτυξης γιατί δεν υπάρχει προσπέλαση σε δημόσιο δρόμο. Συνάμα τους υπέδειξε πως θα επηρεασθεί μελλοντικά από τη διαμόρφωση του οδικού δικτύου, προσθέτοντας ότι, λόγω του βαθμού επηρεασμού (πέραν του 30%), δε θα απαιτηθεί παραχώρηση χώρου για δημιουργία πρασίνου. Ας σημειωθεί ότι μεταγενέστερα οι ιδιοκτήτες της περιοχής υπέβαλαν προκαταρκτικό ερώτημα κατά πόσο η απομονωτική λωρίδα κατά μήκος του δρόμου μπορούσε να καταργηθεί έτσι ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν οι παρακείμενες περιουσίες τους. Στην ίδια περιοχή κείται και το επίδικο. Η Π.Α., που είδε το ζήτημα με άλλους φορείς που είχαν λόγο σ' αυτό, απάντησε αρνητικά.

Στις 9/10/95 χορηγήθηκε στους αιτητές η πολεοδομική άδεια ΛΕΜ 0392/95 υπό όρους, αφού προηγήθηκε αίτημα τους ημερ. 23/3/95 για την ανέγερση μιας κατοικίας στο κτήμα τους. Οι αιτητές εναντιώθηκαν σε ορισμένους από τους τεθέντες όρους, ιδιαίτερα όμως στον όρο 505 που έχει ως εξής:

Οι αιτητές άσκησαν ιεραρχική προσφυγή στο Υπουργικό Συμβούλιο, όπως ορίζει το άρθρ. 31 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου 90/72. Αρμόδια Υπουργική Επιτροπή, που εξέτασε την προσφυγή, αφού μελέτησε σημείωμα του Υπουργείου Εσωτερικών που τέθηκε ενώπιον της, την απέρριψε. Η απόφαση λήφθηκε στις 26/3/99 και κοινοποιήθηκε στις 29/4/99. Με την υπό κρίση προσφυγή οι αιτητές προσβάλλουν την παραπάνω απορριπτική απόφαση της Υπουργικής Επιτροπής (που αφορά ορισμένους από τους επιβληθέντες όρους). Στρέφεται δε ειδικά κατά της επιβολής του όρου 505, ζητώντας την ακύρωση του.

Οι καθών ήγειραν θέμα, υπό μορφή προδικαστικής ένστασης, ότι η προσφυγή είναι απαράδεκτη. Εισηγούνται ότι τόσο από το αιτητικό της όσο και από την αγόρευση των καθών αφήνεται η σαφής εντύπωση ότι προσβάλλουν μόνο τον όρο 505 της άδειας και όχι συνολικά την ίδια την άδεια. Κατά την εισήγηση, η επιβολή του όρου δεν είναι πράξη αποσπαστή που θα μπορούσε να προσβληθεί αυτοτελώς. Ούτε χωρεί μερική ακύρωση της επίδικης απόφασης, αφού οι όροι της άδειας είναι ενσωματωμένοι σ' αυτή και αποτελούν ενιαίο σύνολο. Για ενίσχυση της πρότασης του, ο δικηγόρος της Δημοκρατίας παρέπεμψε στις αποφάσεις της Ολομέλειας Α.Ε. 1481 Δήμος Στροβόλου ν. Γιασεμίδου ημερ. 27/2/98 και Α.Ε. 2422 και 2423 Κυπριακό Διϋλιστήριο Πετρελαίου Λτδ. ν. Δήμου Λάρνακας ημερ. 17/5/2000.

Κατά συνέπεια δεν είναι εφικτή η απόσπαση μεμονωμένου όρου ή όρων για σκοπούς αυτοτελούς προσβολής τους. Αυτό, όπως επισημαίνει η Ολομέλεια στις Α.Ε. 2422 και 2423 Κυπριακό Διϋλιστήριο Πετρελαίου Λτδ., ανωτέρω, προκύπτει από την απλή ανάγνωση της εν λόγω διάταξης. Και συνεχίζει:

Η παραπάνω νομοθετική διάταξη δεν επεκτείνεται στην οικοδομική άδεια. Ούτε υπάρχει στον περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμο, Κεφ. 96, όμοια πρόνοια που την επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο. Είναι επομένως δυνατή η προσβολή ιδιαίτερου όρου ή όρων εφόσο δεν αποτελούν προϋπόθεση για χρήση της άδειας. Στην υπόθεση Έπαρχος Λεμεσού ν. Σπαρσής Μόδεστου κ.α. (1996) 3 Α.Α.Δ. 256, αναφέρεται ότι:

Με τον ίδιο τρόπο στην προσφ. 323/96 P. M. Tseriotis Ltd. ν. Δήμου Λατσιών ημερ. 20/4/2000, αντικείμενο της οποίας ήταν πάλιν ανεπιθύμητοι όροι της οικοδομικής άδειας που χορηγήθηκε, ο Νικολάου Δ., προχώρησε σε ουσιαστική κρίση ακυρώνοντας την άδεια στην ολότητα της, αφού διαπίστωσε ότι οι προσβαλλόμενοι όροι δεν μπορούσαν να αποσχισθούν από τον κορμό της άδειας.

Το θέμα που έχει εγερθεί εδώ μπορεί να προσεγγισθεί με τον ίδιο τρόπο, πράγμα που θα επιτρέψει την αντιμετώπιση της ουσίας. Αν διαπιστωθεί ότι ο όρος για παραχώρηση πρασίνου τέθηκε παράνομα, το Δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να προβεί σε ολοκληρωτική ακύρωση της άδειας. Διαφορετικά η υπόθεση θα απορριφθεί.

Οι αιτητές επικαλούνται πληθώρα λόγων για ακύρωση της απόφασης. Θα αναφερθώ στους βασικότερους. Θα έχω όμως υπόψη το πλήρες φάσμα των ισχυρισμών τους. Θεωρούν επαχθή τον όρο 505 για τους διάφορους λόγους που εκθέτουν. Κυρίως διότι θα έχει δυσμενείς συνέπειες στη συμφωνία διαχωρισμού της περιουσίας τους σε οικόπεδα, ημερ. 4/11/95. Επηρεάζει το τμήμα της που συμφωνήθηκε να δοθεί στον αιτητή 5, το οποίο εκμηδενίζεται με την παραχώρηση πρασίνου. Η εκπλήρωση των όρων θα δυσχεράνει ή θα καταστήσει αδύνατη, με τους τρόπους που αναφέρουν, την υλοποίηση της συμφωνίας. Για ενίσχυση του επιχειρήματος επικαλούνται την προγενέστερη απαλλοτρίωση μεγάλου τμήματος της ιδιοκτησίας τους για διάνοιξη δρόμου πρωταρχικής σημασίας πλάτους 80 π. Αντιπαρατηρήθηκε στο σημείο αυτό ότι στους αιτητές καταβλήθηκε η ανάλογη αποζημίωση.

Προβάλλεται και ο ισχυρισμός ότι η επίδικη απόφαση λήφθηκε χωρίς έρευνα και υπό καθεστώς νομικής και πραγματικής πλάνης. Με άμεσο αποτέλεσμα να μη εφαρμοσθούν οι πρόνοιες της παραγρ. 3.5 των Γενικών Προνοιών Πολιτικής που ορίζει ότι:

Αντιτάχθηκε σ' αυτό ότι, όταν υποβλήθηκε η αίτηση για άδεια στις 23/3/95, αντίθετα με όσα υποστήριξαν οι αιτητές, ήταν σε ισχύ (από Οκτώβριο του 1994) η παραγρ. 26.6, που επεξέτεινε το παραπάνω ποσοστό σε 40%. Γιαυτό και δεν ήταν εφαρμοστέα, κατά το δικηγόρο της Δημοκρατίας, η παραγρ. 3.5 με βάση την οποία ο επηρεασμός του τεμαχίου δε θα έπρεπε να υπερβαίνει το 30%. Ήταν επιτακτική η παραχώρηση για διαμόρφωση πρασίνου και δεν υπήρχε περιθώριο άσκησης διακριτικής εξουσίας, όπως εισηγήθηκαν οι αιτητές.

Περαιτέρω, η δικηγόρος των αιτητών ανέφερε ότι η επιβληθείσα παραχώρηση αποστερεί τους αιτητές της ιδιοκτησίας τους. Επικαλείται δε και την επιστολή της Π.Α. ημερ. 2/4/93 ότι δε θα απαιτηθεί τέτοια παραχώρηση αφού ο επηρεασμός από το οδικό δίκτυο θα υπερέβαινε το ποσοστό του 30%. Τέλος, υποστήριξε ότι η απόφαση της Υπουργικής Επιτροπής στερείται αιτιολογίας. Η αναφορά σ' αυτή ότι μελέτησε σχετικό σημείωμα του Υπουργείου Εσωτερικών δε συνιστά αιτιολογία. Προκύπτει ακόμη από την απόφαση ότι η Επιτροπή δεν άσκησε τη διακριτική της εξουσία, αλλά παρέμεινε δέσμια του περιεχομένου του εν λόγω σημειώματος.

Θα εξετάσω τα παραπάνω θέματα όχι κατ' ανάγκη με την ίδια σειρά που τα κατέγραψα. Το άρθρ. 25(8) του ν. 90/72, όπως τροποποιήθηκε, παρέχει τη δυνατότητα σε Π.Α. να εκφράσει προκαταρκτικές απόψεις επί γραπτών προτάσεων για ανάπτυξη ακίνητης ιδιοκτησίας από ενδιαφερόμενους και να παράσχει ενδείξεις υφιστάμενων προτάσεων για εκπόνηση ή τροποποίηση οποιουδήποτε σχεδίου ανάπτυξης. Με τις ενέργειες της όμως αυτές δε δημιουργεί ούτε αναλαμβάνει δέσμευση απέναντι στους ερωτήσαντες. Αυτό είναι καθαρό από την καταληκτική πρόταση του εδ. (8):

Επομένως δεν είχε αυτοδεσμευθεί η Π.Α., η οποία απλώς εξέφρασε απόψεις στο πλαίσιο του καθεστώτος που ίσχυε τότε που της υποβλήθηκε το ερώτημα. Όταν κατατέθηκε η αίτηση για άδεια στις 25/3/95 η σχετική πρόνοια της Δήλωσης Πολιτικής είχε ήδη τροποποιηθεί. Η Π.Α. εφάρμοσε την παράγρ. 26.6 με την οποία αυξήθηκε το ποσοστό επηρεασμού του τεμαχίου από 30% σε 40%. Η παραγρ. 26.6 αναφέρει:

Η εξουσία της Π.Α. να θέτει όρους σε πολεοδομική άδεια ξεπηγάζει από το άρθρ. 25. Το εδ. 3(α) προσδιορίζει τη φύση των όρων αυτών στους οποίους εμπίπτει και ο παραπάνω όρος. Είναι επίσης σημαντικό το άρθρ. 26(1), όπως τροποποιήθηκε από το ν. 7/90. Προβλέπει ότι κατά τη λήψη πολεοδομικής απόφασης, η Π.Α. είναι υποχρεωμένη να:

Έχω τη γνώμη, με βάση τα προεκτεθέντα, ότι η Π.Α. κινήθηκε σύννομα, εφαρμόζοντας σωστά τις πρόνοιες της παραγρ. 3 μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο που θέτει η 26.6, σύμφωνα με την οποία το ποσοστό επηρεασμού δε θα έπρεπε να ξεπερνά το 40%. Είναι όμως ο ισχυρισμός της δικηγόρου των αιτητών ότι ο συνολικός επηρεασμός από την επίδικη απόφαση ξεπερνά το 40% της έκτασης του τεμαχίου και ότι η παραχώρηση πρασίνου υπερβαίνει το 15%, που προνοεί η παραγρ. 3.2 της Δήλωσης Πολιτικής. Οι ισχυρισμοί αυτοί υποβάλλονται αόριστα, χωρίς τεκμηρίωση και επομένως δε μεταβάλλουν την κατάσταση.

Είναι το ίδιο αβάσιμο και το επιχείρημα περί στέρησης ιδιοκτησίας. Η διάκριση μεταξύ στέρησης και περιορισμών, με διαφορετικές συνέπειες στην κάθε περίπτωση, που απαντάται στο άρθρ. 23 του Συντάγματος, έχει εξηγηθεί σε σωρεία δικαστικών αποφάσεων. Στην Α.Ε. 516 Ανδρούλα Χριστοδούλου κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας ημερ. 30/3/90, έχει σχετικά λεχθεί ότι:

Ασφαλώς εδώ δεν είναι ρεαλιστικό να ομιλούμε για στέρηση ιδιοκτησίας τη στιγμή που το κτήμα έκτασης 4296 τ.μ. μπορεί να διαχωρισθεί σε 5 οικόπεδα και να αναπτυχθεί ικανοποιητικά, όπως εξηγήσαμε. Ενόψει των γεγονότων που προεκθέσαμε, απορριπτέοι είναι και οι ισχυρισμοί για έλλειψη έρευνας και πλανεμένη απόφαση. Η Υπουργική Επιτροπή είχε υπόψη της το σημείωμα του Υπουργείου με όλα τα σχετικά στοιχεία, που προφανώς υιοθέτησε. Το γεγονός ότι έγινε δεκτή η εισήγηση του Υπουργείου δε σημαίνει, όπως έχει επισημανθεί σε άλλες όμοιες υποθέσεις, ότι η Επιτροπή δεν άσκησε κυριαρχικά την εξουσία της.

Είναι, τέλος, το θέμα της αιτιολογίας. Πρέπει να έχουμε υπόψη το περιεχόμενο της επίδικης απόφασης:

Τα προεκτεθέντα δεν είναι, με όλο το σεβασμό, το καλύτερο πρότυπο αιτιολογίας υπό τις περιστάσεις. Με τη ρητή όμως αναφορά στη μελέτη του σημειώματος, που περιέχει το ιστορικό της υπόθεσης και το νομικό της πλαίσιο, τους λόγους, αναλυτικά, της απόρριψης της αίτησης για πολεοδομική άδεια καθώς και άλλους παράγοντες σε συνδυασμό με τα στοιχεία του φακέλου που τα συμπληρώνουν, έχω την άποψη ότι εκπληρώθηκε η υποχρέωση της διοίκησης για αιτιολόγηση. Δε νομίζω ότι είναι η περίπτωση που ένας παραπαίει μέσα στους φακέλους για να ανιχνεύσει την αιτιολογία.

Για τους παραπάνω λόγους η προσφυγή απορρίπτεται. Με έξοδα σε βάρος των αιτητών.