|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2018:C260
AΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, ΛΙΑΤΣΟΣ, ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
29 ΜΑΪΟΥ 2018
ΕΦΕΣΕΙΟΝΤΑΣ/ ΑΙΤΗΤΗΣ
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ:
2. ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΛΑΡΝΑΚΑΣ
ΕΦΕΣΙΒΛΗΤΗΣ/ ΚΑΘ΄ ΗΣ Η ΑΙΤΗΣΗ
--------------------
Α. Αγγελίδης, για τον Εφεσείοντα
Ουδεμία εμφάνιση
-------------------------------------
ΝΑΘΑΝΑΗΛ Δ. Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Παρπαρίνο, Δ.
-----------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ. Ο Εφεσείων, μόνιμος κάτοικος Αγγλίας κατά τον ουσιώδη χρόνο, υπέβαλε στις 20.9.1999 αίτηση για εκμίσθωση κρατικής γης υπό στοιχεία Αρ. Τεκμ. 82 του Κ.Χ. Σχεδίου 49/16, στην Κοινότητα Κόρνου. Να σημειωθεί ότι το τεμάχιο αυτό συνορεύει με τεμάχιο γης ιδιοκτησίας του Εφεσείοντα.
Η αίτηση του Εφεσείοντα απερρίφθη από Υπουργική Επιτροπή, η οποία συστάθηκε για σκοπό εξέτασης της, σε συνεδρία της ημερ. 29.10.2007 και στην βάση αυτή το Υπουργείο Εσωτερικών υπέβαλε την πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο. Το τελευταίο στις 3.1.2008 απέρριψε την αίτηση του Εφεσείοντα, ο οποίος πληροφορήθηκε περί τούτου, με επιστολή ημερ. 30.4.2008 του Επαρχιακού Κτηματολογίου Λάρνακας.
Με Αίτηση Ακύρωσης, ο Εφεσείων προσέβαλε την πιο πάνω απόφαση. Το Ανώτατο Δικαστήριο, με μονομελή σύνθεση, απέρριψε την αίτηση του Εφεσείοντα με το ακόλουθο σκεπτικό:
"...Η προσβαλλόμενη απόφαση δεν είχε σκοπό την προαγωγή οποιουδήποτε δημοσίου συμφέροντος αλλά αποκλειστικά την διαχείριση της ιδιωτικής περιουσίας του Κράτους. Το Υπουργικό Συμβούλιο με την εν λόγω απόφαση του ουσιαστικώς προστάτευσε τα οικονομικά συμφέροντα του Κράτους.
Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω η προσφυγή στρεφόμενη προς μη εκτελεστή πράξη κρίνεται απορριπτέα."
Ο Εφεσείων μη ικανοποιημένος από την πιο πάνω απόφαση, την προσβάλλει με την υπό εξέταση Έφεση ως εσφαλμένη για δύο λόγους. Σύμφωνα με τον πρώτο, εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε, παρά το ιστορικό της υπόθεσης και της προηγούμενης στάσης των Εφεσιβλήτων έναντι του Εφεσείοντα ότι, η προσβαλλόμενη απόφαση είναι μη εκτελεστή πράξη. Με τον δεύτερο λόγο προωθείται η θέση ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εξέτασε τους λόγους που ηγέρθηκαν πρωτοδίκως, οι οποίοι ισχύουν προς εξέταση κατ' έφεση.
Εξ' αρχής θα πρέπει να πούμε ότι ο δεύτερος λόγος του Εφεσείοντα και σχετική εισήγηση του ευπαίδευτου συνηγόρου του, δεν μας βρίσκει σύμφωνους. Στην περίπτωση που η πρωτόδικη απόφαση κριθεί ορθή ήτοι ότι η προσβαλλόμενη απόφαση δεν είναι εκτελεστή πράξη, τότε δεν μένει οτιδήποτε άλλο προς εξέταση στα πλαίσια αυτής της δικαιοδοσίας του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Ο λόγος αυτός θα έχει νόημα μόνο σε περίπτωση επιτυχίας του πρώτου λόγου Έφεσης.
Τα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης είναι τ' ακόλουθα:
Ο Εφεσείων είναι ιδιοκτήτης του Τεμ. 62 Φ/Σχ. XLIX/16 του χωρίου Κόρνος, έκτασης 1.750 τ.μ. Στις 20.9.1999 υπέβαλε στο Επαρχιακό Κτηματολόγιο Λάρνακας Αίτηση για ενοικίαση της κρατικής γης, Τεμ. 82, έκτασης 6.200 τ.μ. το οποίο συνορεύει με το κτήμα του, στην ουσία το περιβάλλει από τις τρεις του πλευρές σε σχήμα Π.
Ο Διαχειριστής Κρατικών Γαιών διενήργησε επιτόπια εξέταση και ετοίμασε σχετική έκθεση ημερ. 8.12.2000 στην οποία μεταξύ άλλων σημείωσε τ' ακόλουθα:
"Ήδη ο αιτητής αξιοποίησε την παρακείμενη ιδιοκτησία του με δενδροκαλλιέργειες σε ικανοποιητικό βαθμό. Μέρος της ζητούμενης κρατικής γης έχει αξιοποιηθεί σε ελαιώνα.
Η αίτηση αυτή αντιβαίνει τις πρόνοιες του Κανονισμού 5 των περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας της Δημοκρατίας (Διάθεση) Κανονισμών του 1989-90."
Την ίδια ημέρα το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού Κόρνος με Πιστοποιητικό του βεβαίωσε ως ορθά τα όσα αναφέρονται στην Έκθεση Διαχείρισης Κρατικών Γαιών και περαιτέρω εξεδήλωσε την αντίθεση του στην αιτηθείσα εκμίσθωση για το λόγο ότι "η ζητούμενη κρατική γη δυνατό να χρειασθεί μελλοντικά για άλλους Κοινοτικούς ή Κυβερνητικούς σκοπούς.". Απορριπτική επίσης ήταν η θέση της Επαρχιακής Διοίκησης Λάρνακος με την δικαιολογία ότι "η ζητούμενη εκμίσθωση δεν καλύπτεται από τους περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας της Δημοκρατίας (Διάθεση) Κανονισμούς του 1989 και 1990. Ο αιτητής δεν είναι γεωργός και είναι μόνιμος κάτοικος εξωτερικού". (βλ. επιστολή του ημερ. 31.10.2001). Την ίδια δικαιολογία πρόταξε και το Επαρχιακό Γεωργικό Γραφείο Λάρνακας του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος στην απορριπτική του επιστολή ημερ. 6.6.2001.
Υπουργική Επιτροπή, συσταθείσα προς εξέταση αιτήσεων της φύσεως, όπως η υπό εξέταση, και αποτελούμενη από τέσσερις Υπουργούς συνεδρίασε στις 29.10.2007. Αναφορικά με την αίτηση του Εφεσείοντα υπέβαλε στο Υπουργικό Συμβούλιο την εισήγηση απόρριψης της για τους ακόλουθους λόγους:
"(α) Η αίτηση δεν καλύπτεται από τις πρόνοιες του Κανονισμού 5 των περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας της Δημοκρατίας (Διάθεση) Κανονισμών του 1989-2005, λόγω του ότι βρίσκεται σε περιοχή που αναπτύσσεται οικιστικά με την ανέγερση εξοχικών κατοικιών, και
(β) ο αιτητής είναι μόνιμος κάτοικος εξωτερικού και δεν είναι επαγγελματίας γεωργός)".
Το Υπουργικό Συμβούλιο το οποίο συνήλθε σε συνεδρία στις 3.1.2008, υιοθέτησε την εισήγηση της Υπουργικής Επιτροπής και απέρριψε την αίτηση του Εφεσείοντα.
Το σκεπτικό της πρωτόδικης απόφασης με την οποία απερρίφθη η αίτηση ακυρώσεως του Εφεσείοντα ήδη έχει αναφερθεί.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τον Εφεσείοντα εισηγήθηκε με την ικανή αγόρευση του ότι:
"Ο Εφεσείων υπέβαλε ένα καθόλα νόμιμο αίτημα με βάση το άρθρο 29 του Συντάγματος και ή ως αναφορά κατά τα άρθρα 33-36 του Νόμου 158(Ι)/99 για να συνεχίσει η παραχώρηση για γεωργικούς σκοπούς μέρος κρατικής γης που συνορεύει με δική του γεωργική γη που ήδη χρησιμοποιούσε ο πατέρας του, από το 1970 και στη συνέχεια ο ίδιος ο Εφεσείων, σε γνώση και με την συγκατάθεση του Εφεσίβλητου / Καθ' ου η αίτηση.
Απλώς ζήτησε ο Αιτητής να υπάρξει και γραπτή επιβεβαίωση της κατάστασης αυτής με την εκ μέρους του καταβολή δίκαιου ενοικίου, όπως του υπέδειξαν άλλωστε να πράξει από πλευράς διοίκησης. Πρότεινε δηλαδή διατήρηση της σχέσης με τρόπο που θα αποτελούσε και οικονομική εξυπηρέτηση των εσόδων του Κράτους. Αντί τούτου επήλθε η ανατροπή αυθαίρετα, αντίθετα στη κρίση του Δικαστηρίου ότι, με την υπό κρίση απόφαση «...προστατεύθηκαν τα οικονομικά συμφέροντα του Κράτους».
Δηλαδή αρνήθηκε τη συνέχιση της σχέσης και «κέρδισε» το κράτος τους κόπους της φύτευσης του χώρου με άδεια διάτρησης!
Σαφής ανοίκεια μεταχείριση αντιφατική με ότι προγενέστερο ίσχυε.
Η απόφαση, λήφθηκε κατ' επίκληση Κανονισμών και άρα λήφθηκε με βάση το δημόσιο δίκαιο."
Κατέληξε δε ότι "η υπάρχουσα σχέση ήταν ήδη σχέση δημοσίου δικαίου και επίσης με βάση την υπό κρίση απόφαση τους οι Εφεσίβλητοι ενήργησαν ως όργανο που ασκεί διοικητική λειτουργία επί διαμορφωμένης κατάστασης δικαιωμάτων του Εφεσείοντα στα οποία επέφερε ανατροπή από κεκτημένα που ίσχυαν από χρόνια".
Προτού προχωρήσουμε, κρίνουμε ως ορθό να θέσουμε περαιτέρω τα πραγματικά και αληθή γεγονότα, ώστε να μην υπάρχουν αμφιβολίες.
Σύμφωνα με τους διοικητικούς φακέλους που παρουσιάστηκαν στο πρωτόδικο Δικαστήριο και ιδιαίτερα Έκθεση Διαχείρισης Κρατικών Γαιών ημερ. 8.12.2000, ο Εφεσείων και ο πατέρας του επενέβησαν στο υπό αναφορά κρατικό τεμάχιο αρ. 82 από το 1970 και ο πατέρας του Εφεσείοντα υπέβαλε αίτηση διάτρησης για το δικό του τεμάχιο, τεμ. 62 (σχ. Επίσης το πρακτικό του πρωτόδικου Δικαστηρίου ημερ. 10.12.2010). Είναι γι' αυτό το λόγο που στην επιστολή ημερ. 30.4.2008, με την οποία ο Εφεσείων πληροφορήθηκε την απόρριψη της αίτησης του, κλήθηκε όπως εντός 60 ημερών από την ημερομηνία της επιστολής εγκαταλείψει την επέμβαση πάνω στην κρατική γη, άλλως θα προχωρούσε ποινική δίωξη του για άρση της επέμβασης και έκδοση σχετικού διατάγματος. Ο Εφεσείων δε σύμφωνα με πιστοποιητικό του Διαχειριστή Κρατικών Γαιών ημερ. 11.6.2008 έπαυσε να επεμβαίνει στο επίδικο τεμάχιο.
Έχοντας υπόψη ως δεδομένα τα πιο πάνω θα προχωρήσουμε στην εξέταση του χαρακτήρα της προσβαλλόμενης πράξης.
Σύμφωνα με τους Περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας της Δημοκρατίας (Διάθεση) Κανονισμούς του 1989, Κανονισμός 5:
"5.—(1) Ακίνητη ιδιοκτησία της Δημοκρατίας κατάλληλη για γεωργικούς σκοπούς η οποία βρίσκεται εκτός των περιοχών υδατοπρομήθειας των πόλεων ή χωριών και μακρυά από οποιαδήποτε περιοχή η οποία αναπτύσσεται οικιστικά, μπορεί να εκμισθώνεται για τους σκοπούς αυτούς, βραχυχρόνια ή μακροχρόνια, ανάλογα με τη σκοπούμενη καλλιέργεια ή να χορηγείται άδεια χρήσεως της.
(2) Για την εφαρμογή της παραγράφου (1) το Υπουργικό Συμβούλιο θα παρέχει προτεραιότητα σε πρόσωπα νεαρής ηλικίας των οποίων η οικονομική κατάσταση κρίνεται ως πενιχρή και τα οποία —
(α) Είναι γεωργοί ή κτηνοτρόφοι εκτοπισμένοι ένεκα της τουρκικής εισβολής και δεν κατέχουν ιδιοκτησία κατάλληλη για γεωργικούς σκοπούς· ή
(β) είναι κάτοχοι πτυχίου πανεπιστημίου στον κλάδο της γεωπονικής και είναι εγγεγραμμένοι ως άνεργοι στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ή
(γ) είναι κάτοχοι γεωργικής γης η οποία συνορεύει με τη ζητούμενη ιδιοκτησία."
Πότε μια πράξη της Διοικήσεως εμπίπτει στην σφαίρα του Δημόσιου Δικαίου και πότε στη σφαίρα του Ιδιωτικού Δικαίου έχει εξεταστεί κατ' επανάληψη από το Ανώτατο Δικαστήριο. Παραθέτουμε, πιο κάτω, ανάλυση του θέματος αυτού που έγινε στην Altan Salih Niazi v. Δημοκρατίας (2009) 3 Α.Α.Δ. 218:
"Η αναθεωρητική δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου περιορίζεται στον έλεγχο της νομιμότητας εκτελεστών διοικητικών πράξεων. Πράξη για να είναι εκτελεστή θα πρέπει να είναι (α) προϊόν άσκησης εκτελεστικής ή διοικητικής λειτουργίας, (β) από όργανο, αρχή ή πρόσωπο, (γ) το όργανο να ενεργεί στη σφαίρα του δημοσίου και όχι του ιδιωτικού δικαίου και (δ) να παράγει νομικά αποτελέσματα με άμεση νομική ισχύ.
Το πεδίο του δημοσίου δικαίου διακρίνεται από το ιδιωτικό δίκαιο ανάλογα με το σκοπό τον οποίο η νομοθεσία αποβλέπει να προάξει και το ενδιαφέρον του κοινού στη συγκεκριμένη λειτουργία (Tamasos Tobaco Supplies & Co v. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ. 407).
Όπως τονίστηκε και στην υπόθεση Antoniou and Others v. Republic (1984) 3 C.L.R. 623, κατά μία έννοια το κοινό ενδιαφέρεται για κάθε απόφαση της διοίκησης, αλλά εκείνο που έχει σημασία είναι η συνειδητοποίηση από το δικαστήριο ότι ο βαθμός ενδιαφέροντος από την πλευρά του κοινού για πράξεις της διοίκησης διαφέρει κατ' αναλογία προς την έκταση στην οποία η απόφαση είναι πιθανόν να επηρεάσει το κοινό ή μέρη του. Ένα πρακτικό κριτήριο που εφαρμόστηκε από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο για να τραβηχτεί η γραμμή καθορισμού μεταξύ αποφάσεων που βρίσκονται στον τομέα του δημοσίου και του ιδιωτικού δικαίου περιστρέφεται γύρω από τον πρωταρχικό σκοπό της απόφασης. Αν η απόφαση κατά κύριο λόγο σκοπεί στην προώθηση δημόσιου σκοπού εμπίπτει στον τομέα του δημοσίου δικαίου, άλλως, σ' αυτόν του ιδιωτικού (Antoniou and others v. Republic (1984) 3 C.L.R. 623, 626 και Δημοκρατία ν. Χανιάν (1988) 3 Α.Α.Δ. 690). Φυσικά το κοινό έχει εντονότερο ενδιαφέρον στους δημόσιους σκοπούς.
Το κύριο κριτήριο για τη διάκριση μεταξύ πράξεων δημοσίου δικαίου και πράξεων ιδιωτικού δικαίου είναι η φύση της ίδιας της πράξης και ο επιδιωκόμενος με την πράξη αυτή σκοπός. Πράξη ή απόφαση μπορεί να εκδοθεί από διοικητικό όργανο κατά την άσκηση της εκτελεστικής ή διοικητικής λειτουργίας του και εν τούτοις να εκφεύγει του ελέγχου του δικαστηρίου κάτω από το Άρθρο 146 του Συντάγματος, γιατί ο κύριος σκοπός που επιδιώκεται με την πράξη ή την απόφαση αυτή δεν είναι δημοσίου συμφέροντος, αλλά ο καθορισμός αστικών δικαιωμάτων των πολιτών (Γεωργίου ν. Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (1995) 3 Α.Α.Δ. 424, Ερωτοκρίτου ν. Γενικού Εισαγγελέα (1992) 4 Α.Α.Δ. 2984. Βλέπε επίσης The Greek Registrar of the Co - Operative Societies v. Nicolaides (1965) 3 C.L.R. 164, Poyadjis v. The Republic (1975) 3 C.L.R. 378 και Charalambides v. The Republic (1982) 3 C.L.R. 403).
Για να αποφασιστεί κατά πόσο πράξη ενός δημόσιου οργάνου είναι πράξη από όργανο που ασκεί εκτελεστική ή διοικητική εξουσία εντός της εννοίας της παραγράφου 1 του Άρθρου 146 του Συντάγματος θα πρέπει να εξετάζεται όχι μόνο η φύση και ο χαρακτήρας της πράξης, αλλά επίσης, και κυρίως, οι εξουσίες που έχουν δοθεί στο όργανο, τα καθήκοντά του και γενικά οι λειτουργίες του, ιδιαίτερα ως προς τη συγκεκριμένη φύση της πράξης (Sevastides v. The Electricity Authority of Cyprus (1963) 2 C.L.R. 497, 500, 501).
Η έγερση ζητημάτων που προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού δεν θεωρήθηκε αρκετή για να θεωρηθεί ότι η πράξη κείται εντός της σφαίρας του δημοσίου δικαίου (Machlouzarides v. The Republic (1985) 3 C.L.R. 2342). Ο χαρακτήρας της πράξης παραμένει αναλλοίωτος, έστω κι' αν η απόφαση επηρεάζει παρεμπιπτόντως δικαιώματα του ευρύτερου κοινού, εφ΄όσον ο πρωταρχικός σκοπός της απόφασης είναι η ρύθμιση δικαιωμάτων ιδιωτικού δικαίου. Αποφάσεις του ίδιου οργάνου ή αρχής σε διαφορετικές περιοχές διοικητικής δράσης μπορούν να ανήκουν είτε στον τομέα του δημοσίου ή του ιδιωτικού δικαίου, ανάλογα με την ειδική φύση της απόφασης και του δημόσιου ενδιαφέροντος στο θέμα. Το κριτήριο δεν είναι κατά πόσο η νομοθεσία σύμφωνα με την οποία ελήφθη η επίδικη απόφαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό, αλλά κατά πόσο η συγκεκριμένη απόφαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό (Hellenic Bank Limited v. The Republic (1986) 3 C.L.R. 481, 486)".
(βλ. επίσης Λουκάς Αντωνίου, προσωπικά αλλά και υπό την ιδιότητα του Προέδρου της Επιτροπής του Συγκροτήματος Tsokkos Sea Court 12 κ.α. ν. Δήμου Λάρνακας (2009) Α.Α.Δ. 130, Ζέμπεσιης κ.α. ν. Δημοκρατίας κ.α. (2010) 3 Α.Α.Δ. 442)
Στην παρούσα υπόθεση η παραχώρηση του κρατικού τεμαχίου αρ. 82 δεν αποσκοπούσε στην προώθηση δημόσιου σκοπού και δεν παρουσίαζε κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το κοινό. Πολύ ορθά έκρινε συνεπώς το πρωτόδικο Δικαστήριο ότι συνιστά διαχείριση περιουσίας του Κράτους, δεν είναι εκτελεστή πράξη και δεν εμπίπτει στο δημόσιο αλλά στο ιδιωτικό δίκαιο.
Η Κολοκάσης ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (μέσω του Επάρχου Λευκωσίας και της Κεντρικής Επιτροπής Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών) (2008) 3 Α.Α.Δ. 373, την οποία επικαλείται ο Εφεσείοντας, δεν μπορεί να εφαρμοστεί στα περιστατικά της παρούσας υπόθεσης καθότι αφορούσε διαχείριση Τουρκοκυπριακής περιουσίας προς το σκοπό ικανοποίησης δημόσιας ανάγκης η οποία κρίθηκε ως αναγόμενη στη σφαίρα του Δημόσιου Δικαίου.
Η Έφεση απορρίπτεται με €2.500 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α. εάν υπάρχει, σε βάρος του Εφεσείοντα.
ΣΤ. ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.
Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ.
Δ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, Δ.
Α. Ρ. ΛΙΑΤΣΟΣ, Δ.
Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ.
/γκ