|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 1083/2009 και 1084/2009)
28 Ιανουαρίου 2011
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
(Υπόθεση Αρ. 1083/2009)
MOHTARAM TORABI,
Αιτήτρια,
- ΚΑΙ -
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
-----------------------------
(Υπόθεση Αρ. 1084/2009)
MOHTARAM TORABI,
Αιτήτρια,
- ΚΑΙ -
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
-----------------------------
Δ. Κακουλλής, γι΄ αυτόν Τ. Μιχαηλίδης, για την Αιτήτρια.
Λ. Λάμπρου-Ουστά (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄,
για τους καθ΄ ων η αίτηση.
-------------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Οι συνενωμένες αυτές προσφυγές επιδιώκουν την ανατροπή της απόφασης των καθ΄ ων ημερ. 10.7.2009 με την οποία η επιδιωχθείσα διά της αιτήσεως της αιτήτριας για έκαστο παιδί της παροχή φοιτητικής χορηγίας για το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, απορρίφθηκε.
Η αιτήτρια, ίδια και στις δύο προσφυγές, κατάγεται από το Ιράν και αναγνωρίσθηκε από τις αρμόδιες αρχές της Δημοκρατίας ως πολιτικός πρόσφυγας. Μετά από σχετική αίτηση σημερ. 23.2.2006, η αναγνώριση της ιδιότητας του πολιτικού πρόσφυγα επεκτάθηκε και στη θυγατέρα της Narges Abdi με την επιστολή της Υπηρεσίας Ασύλου ημερ. 9.4.2009. Ως αποτέλεσμα της αναγνώρισης αυτής η Narges έλαβε ειδική άδεια εργασίας ισχύουσα μέχρι τις 12.5.2012, ενεγράφη δε ως φοιτήτρια στον κλάδο της Αρχιτεκτονικής (πενταετές πρόγραμμα), με το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Για το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, πλήρωσε ως δίδακτρα το ποσό των €7.612.-, σύμφωνα με πιστοποιητικό που εξέδωσε το Πανεπιστήμιο στις 25.5.2009. Ο υιός της αιτήτριας Ehsan Abdi ενεγράφη επίσης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στον κλάδο της Ηλεκτρονικής Μηχανικής (τετραετές πρόγραμμα) και σύμφωνα με ανάλογο πιστοποιητικό του εν λόγω Πανεπιστημίου, κατέβαλε ως δίδακτρα για το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, το ποσό των €5.147.-
Στη βάση των πιο πάνω δεδομένων η αιτήτρια μητέρα των προαναφερθέντων φοιτητών, αιτήθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών την παροχή της ειδικής χορηγίας για φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τη συμπλήρωση των αναγκαίων στοιχείων στο ειδικό έντυπο Φ.Χ.13 (ερυθρά 5 στους αντίστοιχους διοικητικούς φακέλους Τεκμ. Α και Β). Το Υπουργείο Οικονομικών απάντησε αρνητικά στις 10.6.2009 (ερυθρά 6 στους διοικητικούς φακέλους), με το αιτιολογικό ότι «σύμφωνα με τους περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών Νόμους τους 1996 έως (αρ. 2) του 2007, η ειδική χορηγία παραχωρείται νοουμένου ότι ο φοιητηής είναι Κύπριος πολίτης.». Ακριβώς λόγω του γεγονότος ότι τα παιδιά της αιτήτριας δεν είναι Κύπριοι πολίτες, η χορηγία δεν μπορούσε να δοθεί.
Εισηγείται η αιτήτρια στην προσφυγή της ότι και τα δύο παιδιά έπρεπε να τύχουν της σχετικής χορηγίας διότι με βάση το άρθρο 21 του περί Προσφύγων Νόμου αρ. 6(Ι)/2000, ο πολιτικός πρόσφυγας απολαμβάνει τα ίδια δικαιώματα και τυγχάνει της ίδιας μεταχείρισης όπως παρέχεται στους πολίτες της Δημοκρατίας σ΄ ότι αφορά ιδιαιτέρως το δικαίωμα εκπαίδευσης, την πρόσβαση σ΄ αυτή, την αναγνώριση αλλοδαπών σχολικών πιστοποιητικών, διπλωμάτων και πτυχίων, την απαλλαγή διδάκτρων και τη χορήγηση υποτροφιών.
Κατά τον συνήγορο, η διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης στο δικαίωμα της εκπαίδευσης θα πρέπει να περνά και μέσα από την ίδια οικονομική ενίσχυση, διαφορετικά παραβιάζεται η αρχή της ισότητας. Προς τούτο κατατείνει και το άρθρο 27 της Οδηγίας 2004/83/ΕΚ του Συμβουλίου ημερ. 29.4.2004, για τη θέσπιση ελαχίστων απαιτήσεων για την αναγνώριση και το καθεστώς των υπηκόων τρίτων χωρών, που προβλέπει την πρόσβαση στην εκπαίδευση στους πρόσφυγες, κατά τον αυτό τρόπο, ως και στους ημεδαπούς πολίτες και γενικά την πρόσβαση στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα, γεγονός που δικαιολογεί και την παροχή οικονομικής χορηγίας κατά τον αυτό τρόπο ως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών αναφορικά με τη φοιτητική χορηγία η οποία δηλώνεται να παραχωρείται «... σε κάθε οικογένεια που διαμένει μόνιμα στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές ...». Η άρνηση της χορηγίας στην υπό κρίση περίπτωση καταστρατηγεί, κατά τον συνήγορο, την αρχή της ισότητας και συγκρούεται με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, αλλά και με τον περί Ίσης Μεταχείρισης Νόμο αρ. 59(Ι)/04, προϊόν εναρμόνισης με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Οι καθ΄ ων αντιτίθενται στα πιο πάνω και εισηγούνται ότι αρχικώς στις αιτήσεις που υπεβλήθησαν από την αιτήτρια, ουδέν ανεφέρθη σε σχέση με την ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα και επομένως δεν μπορεί εκ των υστέρων να γίνεται επίκληση της περί προσφύγων νομοθεσίας ως υποστηρικτικής του αιτήματος για τη δημιουργία ανισότητας μεταξύ των αναγνωρισθέντων προσφύγων αφενός και των ημεδαπών Κυπρίων πολιτών αφετέρου.
Εν πάση περιπτώσει στοιχεία που μόνο μεταγενέστερα δόθηκαν για τη θυγατέρα της αιτήτριας και πάλι δεν διαφοροποιούν την όλη κατάσταση ενόψει γνωμάτευσης που έχει δώσει η Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας ημερ. 13.12.2005, με την οποία η φοιτητική χορηγία δεν εμπίπτει στις παροχές στις οποίες έχουν πρόσβαση οι πολιτικοί πρόσφυγες και επομένως δεν δημιουργείται καμιά απολύτως ανισότητα με τους Κύπριους πολίτες, ούτε παρατηρείται σύγκρουση με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.
Η αίτηση για τη χορηγία ως συμπληρώθηκε στο έντυπο Χ.Φ. 13, πράγματι ουδέν αναφέρει για την προσφυγική ιδιότητα αμφοτέρων των παιδιών της αιτήτριας. Στις σχετικές ενδείξεις καταγράφηκε απλώς ότι αυτοί είναι μόνιμοι κάτοικοι Κύπρου, ότι φοιτούν στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στον αντίστοιχο κλάδο, σημειώνεται η ημερομηνία έναρξης σπουδών για έκαστο παιδί, το επίπεδο σπουδών, ότι είναι πλήρους φοίτησης και τα αντίστοιχα καταβαλλόμενα δίδακτρα. Στα στοιχεία του αιτητή, αναφέρεται το όνομα της αιτήτριας, η ημερομηνία γέννησης της, ο τόπος γέννησης (Ιράν) και η συγγένεια της με τους φοιτητές. Υπό το φως των όσων τέθηκαν προς υποστήριξη του αιτήματος για χορηγία από την ίδια την αιτήτρια, ορθά ο αρμόδιος λειτουργός κατέγραψε στο μέρος που αφορά την «Επίσημη Χρήση», ότι φοιτητές και γονείς δεν είναι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ειδική φοιτητική χορηγία σύμφωνα με το ερμηνευτικό άρθρο 2 του περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών Νόμου αρ. 77(1)/96, ως τροποποιήθηκε, (εφεξής «ο Νόμος»), σημαίνει την καταβαλλόμενη δυνάμει του άρθρου 4 χορηγία, το οποίο και έχει ως εξής:
«4(1)(α) Οικογένεια που έχει τη μόνιμη διαμονή της στην Κύπρο στις περιοχές που ελέγχονται από τη Δημοκρατία και έχει τέκνο φοιτητή δικαιούται ειδικής χορηγίας ύψους £1.000 για κάθε ακαδημαϊκό έτος της κανονικής διάρκειας σπουδών του εν λόγω φοιτητή.»
Η πιο πάνω πρόνοια πρέπει να συνδυαστεί και με την ερμηνεία που το άρθρο 2 δίδει στη λέξη «φοιτητής», που «σημαίνει Κύπριο πολίτη, μόνιμο κάτοικο της Δημοκρατίας ..». Καθίσταται επομένως φανερό ότι η χορηγία παραχωρείται μεν σε οικογένεια που έχει τη μόνιμη διαμονή της στην Κύπρο, αλλά που ταυτόχρονα έχει τέκνο φοιτητή που είναι Κύπριος πολίτης και είναι ταυτόχρονα και μόνιμος κάτοικος της Δημοκρατίας. Συνάγεται ότι αποκλείονται τα μέλη οικογένειας που εξ αντιδιαστολής δεν είναι Κύπριοι πολίτες, εκτός βεβαίως αν έχουν «τέκνο», εντός του ορισμού της λέξης αυτής, που περιλαμβάνει το «νόμιμο παιδί προσώπου και περιλαμβάνει τους προγονούς, ή παιδιά τα οποία υιοθετούνται σύμφωνα με τον εκάστοτε σε ισχύ νόμο ...».
Να σημειωθεί περαιτέρω ότι η προϋπόθεση ο φοιτητής να είναι Κύπριος πολίτης υποχωρεί μόνο εάν, σύμφωνα με τη δεύτερη επιφύλαξη της ερμηνείας της λέξης «φοιτητής» στο άρθρο 2 του Νόμου, ο φοιτητής δεν είναι Κύπριος πολίτης, αλλά τουλάχιστον ο ένας γονέας είναι Κύπριος πολίτης που εργάζεται και διαμένει στην Κύπρο.
Στη βάση των πιο πάνω, η απόφαση των καθ΄ ων αρνούμενοι την παροχή της χορηγίας λήφθηκε ορθά και εντός των πλαισίων του Νόμου και των σχετικών διατάξεων του. Επί τούτου, η κα Ουστά ορθώς παρατηρεί ότι η προσβαλλόμενη πράξη λήφθηκε στη βάση των όσων ενώπιον των καθ΄ ων τέθηκαν που δεν περιελάμβαναν οτιδήποτε σε σχέση με την αναγνώριση της προσφυγικής ιδιότητας της αιτήτριας και των παιδιών της, πόσο μάλλον οτιδήποτε ως προς την εξομοίωση της με τους Κύπριους πολίτες για σκοπούς χορηγίας. Η προσβαλλόμενη πράξη έχει ημερομηνία 10.7.2009 και δεν υπάρχει σ΄ αυτήν αναφορά στα δεδομένα της ιδιότητας της αιτήτριας ως πολιτικού πρόσφυγα, απλά γιατί δεν τέθηκε τέτοιο ζήτημα ενώπιον των καθ΄ ων. Η έκθεση γεγονότων, ημερ. 11.9.2009, που περιέχεται στα ερυθρά 16 και 12 των αντίστοιχων διοικητικών φακέλων αποκαλύπτει, (και επ΄ αυτού δεν υπάρχει αντίλογος ή αμφισβήτηση από τον κ. Κακουλλή), ότι μόνο σε μεταγενέστερο στάδιο από την υποβολή της αίτησης, υπεβλήθησαν πρόσθετα στοιχεία (με ποιο τρόπο δεν φαίνεται), και αυτά μόνο σε σχέση με την Narges Abdi, ήτοι, δελτίο ταυτότητας, αντίγραφο της επιστολής της Υπηρεσίας Ασύλου και αντίγραφο άδειας προσωρινής διαμονής (ερυθρά 7-9 του διοικητικού φακέλου Τεκμ. «Α»). Τα έγγραφα αυτά τοποθετήθηκαν στο φάκελο μετά την αποστολή της προσβαλλόμενης πράξης. Η αιτήτρια δεν επανήλθε στους καθ΄ ων ζητώντας αναθεώρηση της απόφασης στη βάση των στοιχείων στης ιδιότητας του πολιτικού πρόσφυγα ώστε να εξεταστεί η αίτηση υπό το φως και αυτού του δεδομένου για να ληφθεί νέα απόφαση. Ούτε υπέβαλε ιεραρχική προσφυγή, ως δικαιούτο δυνάμει του άρθρου 10 του Νόμου.
Τα όσα επομένως η αιτήτρια τώρα διά της προσφυγής της και για πρώτη φορά συμπλέκει με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και τη νομοθεσία περί προσφύγων, προς ακύρωση της πράξης, δεν μπορούν να τύχουν εξέτασης. Δεν είναι βεβαίως ορθή η θέση που προβάλλεται στην απαντητική αγόρευση (στην οποία και γίνεται παραδεκτό το γεγονός ότι η αιτήτρια κατέθεσε τα στοιχεία του πρόσφυγα μετά την κατάθεση της αίτησης της - παρ. 2(α) σελ. 3), ότι ήταν ευθύνη των καθ΄ ων να ταξινομήσουν τα στοιχεία αυτά και να τα καταχωρήσουν στο φάκελο ώστε να ληφθούν υπόψη. Είναι πρόδηλο ότι η ίδια η αιτήτρια θα έπρεπε να γνωστοποιήσει την ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα στους καθ΄ ων, υποβάλλοντας και υποστηρίζοντας ανάλογα το αίτημα της. Το γεγονός ότι στην έκθεση του αρμόδιου λειτουργού που εμπεριέχεται στο φάκελο καταγράφεται η θέση ότι έστω και μετά την τοποθέτηση του σχετικού εγγράφου στο φάκελο, δεν θεωρήθηκε από τους καθ΄ ων αναγκαίο να σταλεί νέα απορριπτική απάντηση διότι «.. το γεγονός ότι η φοιτήτρια είναι 'πολιτικός πρόσφυγας' δεν διαφοροποιεί την αρχική μας απόφαση», δεν αποτελεί στοιχείο που μπορεί να ληφθεί υπόψη, διότι η προσβαλλόμενη απόφαση είχε ήδη ληφθεί, εκδοθεί και αποσταλεί στην αιτήτρια με βάση τα δεδομένα που η διοίκηση είχε ενώπιον της. Η αιτήτρια όφειλε να ζητήσει νέα απόφαση στη βάση της ιδιότητας του πολιτικού πρόσφυγα, αποτελούσα νέα διοικητική πράξη με δικαίωμα βεβαίως καταχώρησης σχετικής προσφυγής.
Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω, απλώς να λεχθεί ότι το δικαίωμα που παρέχεται από το άρθρο 21 του περί Προσφύγων Νόμου, ως τροποποιήθηκε με το Νόμο αρ. 112(Ι)/07, δεν αναφέρεται σε κρατικές ειδικές χορηγίες που είναι το αντικείμενο του Νόμου αρ. 77(Ι)/96 και ο οποίος, ως ήδη λέχθηκε, έχει στόχο την παροχή βοήθειας σε Κύπριους πολίτες που φοιτούν σε αναγνωρισμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το εδάφιο (iΓ) του άρθρου 21 στον περί Προσφύγων Νόμο αναφέρεται στην αναγνώριση αλλοδαπών σχολικών πιστοποιητικών, διπλωμάτων και πτυχίων που τυχόν κατέχουν οι πρόσφυγες από τη χώρα τους και «την απαλλαγή από την πληρωμή διδάκτρων και τη χορήγηση υποτροφιών». Το δικαίωμα της πρόσβασης στην εκπαίδευση είναι δεδομένο εξ ου και το Άρθρο 27 της Οδηγίας 2004/83/ΕΚ δεν παραβιάζεται στην υπό κρίση περίπτωση εφόσον δεν υπήρξε πρόβλημα με τους δύο φοιτητές-παιδιά της αιτήτριας να ενταχθούν στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, αν και είναι αμφίβολο κατά πόσο η αναφορά στην Οδηγία σε πρόσβαση «στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα», περιλαμβάνει και την παρεχόμενη στη Δημοκρατία ιδιωτική εκπαίδευση.
Δεν μνημονεύονται ειδικά οι κρατικές χορηγίες στο άρθρο 21(iΓ), αλλά μόνο η απαλλαγή από την πληρωμή διδάκτρων (αν για παράδειγμα το κρατικό Πανεπιστήμιο Κύπρου προσέφερε δωρεάν εκπαίδευση, δεν θα ήταν δυνατή η αναζήτηση διδάκτρων από αναγνωρισμένο πρόσφυγα που εντάσσεται στο Πανεπιστήμιο αυτό), και η χορήγηση υποτροφιών. Να σημειωθεί ότι το λεκτικό του άρθρου 21(iΓ) αφορά γενικά «το δικαίωμα εκπαίδευσης άλλης από τη στοιχειώδη εκπαίδευση», και ρητά εξειδικεύει περαιτέρω συγκεκριμένα δικαιώματα. Τα όσα εξειδικευμένα και στοχευμένα μνημονεύονται δεν ακολουθούνται από μια γενική τοποθέτηση που να παρέχει λόγο χρησιμοποίησης του ερμηνευτικού κανόνα «ejudsem generis», ώστε να προσφέρεται δυνατότητα για ένταξη ή ενσωμάτωση στα δικαιώματα, της ειδικής χορηγίας. Ο φοιτητής που τυγχάνει αναγνωρισμένος πρόσφυγας εν πάση περιπτώσει δεν εξομοιώνεται και με Κύπριο πολίτη ώστε να απολαμβάνει του δικαιώματος της ειδικής χορηγίας του Νόμου αρ. 77(Ι)/96, που από τη γενικότερη υφή του είναι πρόδηλο ότι ήθελε να ενισχύσει οικονομικά τους Κύπριους φοιτητές και κατ΄ επέκταση τις οικογένειες τους, οι οποίες και είναι οι λήπτες της χορηγίας αυτής.
Κατά τον αυτό τρόπο, ούτε ο περί Ίσης Μεταχείρισης Νόμος αρ. 59(Ι)/04, εναρμονιστικός της Οδηγίας 2004/43/ΕΚ, έχει εφαρμογή στα υπό κρίση γεγονότα. Ο Νόμος αυτός έχει βασική φιλοσοφία την απαγόρευση διακρίσεων ή λιγότερης ευνοϊκής μεταχείρισης σε πρόσωπα λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής. Προστατεύονται με γενικό τρόπο διάφοροι τομείς της ζωής, όπως καθορίζονται με το άρθρο 4, περιλαμβανομένης της εκπαίδευσης. Το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι αναντίλεκτο για τα τέκνα της αιτήτριας, αλλά ο Νόμος αρ. 77(Ι)/96, για την ειδική χορηγία αποτελεί μια ιδιαίτερη οικονομική ρύθμιση ενός επιμέρους θέματος με αποδέκτες τους Κύπριους πολίτες. Δεν δημιουργείται ανισότητα λόγω της μη επέκτασης της χορηγίας και σε άλλες ομάδες όπως τους πολιτικούς πρόσφυγες.
Οι προσφυγές αποσυνενώνονται για σκοπούς έκδοσης απόφασης και εκάστη εξ αυτών απορρίπτεται. Τα έξοδα καθορίζονται στα €1.200 και για τις δύο προσφυγές εναντίον της αιτήτριας και υπέρ των καθ΄ ων.
Η προσβαλλόμενη πράξη επικυρώνεται με βάση το Άρθρο 146.4(α) του Συντάγματος.
Στ. Ναθαναήλ,
Δ.
/ΕΘ