|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
[Υπόθεση Αρ. 1428/2007]
8 Νοεμβρίου, 2010
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΙΑΤΗ
2. ΣΤΕΛΛΑ ΜΙΧΑΛΑΚΗ ΣΙΑΤΗ
Αιτητές
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
2. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ
Καθ' ων η αίτηση
Γ.Π. Φαίδωνος για τους αιτητές.
Α. Μαππουρίδης, Ανώτερος Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους καθ' ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Οι αιτητές είναι εγγεγραμμένοι ιδιοκτήτες του τεμαχίου 616 Φ/Σχ LΙΙΙ/64 έκτασης 2843 τ.μ., στα Κάτω Πολεμίδια. Στις 10.8.90 με την ΑΔΠ 1335/90 η ισχύς της οποίας παρατάθηκε με την ΑΔΠ 1354/91, το ακίνητο απαλλοτριώθηκε για τον ακόλουθο σκοπό:
«για τη δημιουργία και ανάπτυξη των δημόσιων οδών στη Δημοκρατία ή οποιοδήποτε από τους σκοπούς αυτούς και η επίταξή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλ. για την κατασκευή, βελτίωση, ευθυγράμμιση και ασφαλτόστρωση της Παρακαμπτήριας Λεωφόρου Λεμεσού - Κατασκευή κόμβου και δρόμου προς το νέο Νοσοκομείο Λεμεσού.»
Μέχρι το 1992 κατασκευάστηκε μέρος του έργου, που ενέπλεκε και πολλά άλλα ακίνητα. Στο τεμάχιο των αιτητών κατασκευάστηκαν, έκτοτε, δυο δρόμοι. Ο ένας το διασχίζει αφήνοντας στα αριστερά ένα μέρος. Ο άλλος, στα δεξιά, περικλείει μαζί με τον προηγούμενο, νησίδα στο εσωτερικό του ακινήτου που στο κάτω μέρος της καταλήγει στον αυτοκινητόδρομο Λεμεσού-Πάφου. Στα δεξιά του δεύτερου δρόμου υπάρχει τμήμα του ακινήτου, εκτός του κόμβου και της νησίδας.
Στις 24.3.95 δημοσιεύτηκε η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης αρ, 340 για την απαλλοτρίωση του ακινήτου προς δημόσιο σκοπό, ως ακολούθως:
«για τη δημιουργία και ανάπτυξη των δημόσιων οδών στη Δημοκρατία και η απαλλοτρίωσή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλ. για την κατασκευή, βελτίωση, ευθυγράμμιση και ασφαλτόστρωση του δρόμου προς το Νέο Νοσοκομείο Λεμεσού (Παρακαμπτήριος Λεωφόρος Λεμεσού)».
Ακολούθησε η δημοσίευση, στις 13.10.95, του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης αρ. 1343 και, με την πληρωμή, στις 30.4.96, της αποζημίωσης, το ακίνητο περιήλθε στη Δημοκρατία. Έκτοτε, στην πραγματικότητα από το 1992, δεν πραγματοποιήθηκε οποιοδήποτε έργο στο ακίνητο. Όσα έγιναν σ' αυτό, είχαν ήδη κατασκευαστεί πριν τη δημοσίευση Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης.
Με την επιστολή του δικηγόρου τους, ημερομηνίας 8.5.07, οι αιτητές ζήτησαν επιστροφή του απαλλοτριωθέντος. Αναγνώριζαν ότι είχε χρησιμοποιηθεί μέρος του ακινήτου τους, παράνομα όμως κατά τον ισχυρισμό τους, ενώ το υπόλοιπο απαραδέκτως κρατήθηκε ως απόθεμα για να χρησιμοποιηθεί εάν και όταν η διοίκηση αποφάσιζε. Αφού δε επί 12 χρόνια δεν είχε πραγματοποιηθεί άλλη εργασία, επιβαλλόταν υποχρέωση επιστροφής όλου του ακινήτου. Το αίτημα απορρίφθηκε με την επιστολή εκ μέρους του Διευθυντή του Τμήματος Δημοσίων ΄Εργων ημερομηνίας 23.7.07. Όπως αναφέρθηκε, «το διάταγμα και η εκπλήρωση του σκοπού της απαλλοτρίωσης βρίσκεται σε εξέλιξη τούτο δεν έχει εγκαταλειφθεί και ως εκ τούτου η επιστροφή της ακίνητης ιδιοκτησίας δεν θα προωθηθεί». Σε σχέση με αυτή την άρνηση και, εν πάση περιπτώσει, την παράλειψη επιστροφής του ακινήτου, ασκήθηκε η παρούσα προσφυγή. Με στόχο, ακριβώς, τη διακήρυξη της υποχρέωσης για επιστροφή όλου του ακινήτου.
Κατατέθηκαν η ένσταση και οι γραπτές αγορεύσεις, εκ συμφώνου κατατέθηκε επεξηγηματικό σημείωμα του Π. Αφάμη εκ μέρους του Διευθυντή του Τμήματος Δημοσίων ΄Εργων, μαζί με σχέδια, ο οποίος και το εξήγησε κατά τις διευκρινίσεις. Στο τέλος, η θέση των αιτητών διαφοροποιήθηκε. Δεν διεκδικούσαν επιστροφή όλου του ακινήτου. Συγκεκριμένα, δεν διεκδικούσαν το χώρο που καταλάμβαναν οι ήδη κατασκευασθέντες δυο δρόμοι και η νησίδα που αυτoí περιέκλειαν. Διεκδικούσαν μόνο το μέρος του ακινήτου δίπλα από τον αριστερό δρόμο και το μέρος του δίπλα από το δεξιό δρόμο. Ζητήματα σε σχέση με τη δυνατότητα διεκδίκησης μέρους αντί του όλου, όπως ήταν η θεραπεία, δεν έχουν εγερθεί. Συναφώς, αφού η προσφυγή δομείται και σε παράλειψη της κατ' ισχυρισμό οφειλόμενης ενέργειας επιστροφής, επηρεάζονται και τα αναφερθέντα σε σχέση με την αιτιολογία της άρνησης επιστροφής που αφορούσε σε αίτημα για επιστροφή όλου του ακινήτου. Ταυτόχρονα, αφαιρείται και κάθε υπόβαθρο από ορισμένους άλλους ισχυρισμούς των αιτητών. Οι οποίοι, εν πάση περιπτώσει, δεν θα ήταν δυνατό να ενταχθούν ή να συσχετισθούν προς το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής. Αυτοί ήταν οι ισχυρισμοί για παράνομη κατασκευή των δυο δρόμων κατά το χρόνο που αυτοί έγιναν, για παράνομη μη προσφορά αποζημίωσης για την επίταξη που προηγήθηκε, για παράνομη χρήση του ακινήτου μετά την επίταξη την οποία η διοίκηση επιχείρησε να καλύψει με την εκ των υστέρων απαλλοτρίωση και, εν τέλει, ακόμα και για ανυπαρξία νόμιμης απόφασης για απαλλοτρίωση. Επίσης δεν μπορώ να δω πώς ο τρόπος με τον οποίο αποσύρθηκαν δυο άλλες προσφυγές, η Προσφυγή 188/05 στις 5.4.06 και οι Προσφυγές 1551/07 και 1205/07 στις 5.3.09, που επικαλούνται οι αιτητές κατά την αρχή της ισότητας, θα ήταν δυνατό να επιδράσει. Τα ζητήματα εδώ είναι εντελώς εξειδικευμένα και δεν νομίζω ότι, αν μη τι άλλο, έχουμε πραγματικό υπόβαθρο που θα επέτρεπε σύγκριση και, συναφώς, περαιτέρω εξέταση.
Η προσφυγή, πλέον, παραμένει υπό το δεδομένο της απαλλοτρίωσης και της κατασκευής των δυο δρόμων και της νησίδας, των οποίων δεν επιδιώκεται η επιστροφή, ως έργο ενταγμένο στο σκοπό της, όσο και αν αυτά είχαν πραγματοποιηθεί πριν τη δημοσίευση της Γνωστοποίησης.
Το διάταγμα επίταξης, αναφερόταν και σε κυκλοφοριακό κόμβο. Αυτή η λέξη, «κόμβος», δεν περιλαμβανόταν και στους σκοπούς της Γνωστοποίησης και συνακολούθως του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης. Οι δυο δρόμοι κατασκευάστηκαν με προφανή τη στόχευση για δημιουργία κόμβου και το μέρος του τεμαχίου δίπλα από τον αριστερό δρόμο εντασσόταν, πλέον, στο εσωτερικό αυτού του κόμβου. Κατά τους αιτητές, αφού η δημιουργία κόμβου δεν δικαιολογείται να ενταχθεί στο σκοπό της απαλλοτρίωσης, παρανόμως, δηλαδή με σκοπό άλλο, κρατείται το πιο πάνω μέρος και συνεπώς, αυτό πρέπει να επιστραφεί.
Σε συμφωνία με την αντίθετη θέση των καθ' ων η αίτηση, δεν μπορώ να συμμεριστώ αυτούς τους συλλογισμούς των αιτητών. Κατ' αρχάς ήταν και οι δυο δρόμοι, όχι ένας, όπως αυτοί κατασκευάστηκαν που ήταν ενταγμένοι στο σχεδιασμό κόμβου όπως και η νησίδα μεταξύ τους. Εν πάση περιπτώσει, δεν θεωρώ πως είναι καθοριστικής σημασίας η παράλειψη αναφοράς, στη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, ειδικά σε κόμβο ή και σε άλλες λεπτομέρειες του οδικού δικτύου που προωθείτο. Θα ήταν άλλωστε παράδοξο, με δοσμένη την κατασκευή των δυο δρόμων και της μεταξύ τους νησίδας, που ενέτασσε το μέρος που τώρα συζητούμε στο εσωτερικό κόμβου, να θεωρήσουμε πως δημοσιεύτηκε Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης μη καλύπτουσα όσα είχαν ήδη γίνει. Συναφώς, οι αιτητές, σε σχέση με άλλο σημείο, επικαλέστηκαν τοπογραφικό σχέδιο όπως αυτό ετοιμάστηκε και τους παραδόθηκε σε σχέση με την επίταξη. Αυτό το τοπογραφικό σχέδιο το περιέλαβε και ο Π. Αφάμης ως παράρτημα στο Σημείωμά του με το οποίο, όπως και με τις επεξηγήσεις του στη συνέχεια, με ορισμένες επιφυλάξεις που δεν ενδιαφέρουν εδώ, συμφώνησαν και οι αιτητές. Αυτό το σχέδιο δείχνει σκιασμένο ολόκληρο το έργο και σ' αυτό είναι ενταγμένο, ως μέρος του οδικού δικτύου, εν είδει κυκλικής κατασκευής και, όχι βεβαίως, ενός δρόμου. Σε αυτό δε το σκιασμένο, ασφαλώς περιλαμβάνεται και το συζητούμενο μέρος. Πέρα από αυτά, είναι πάγιο πως η απαλλοτρίωση γίνεται στη βάση σχεδιασμού ο οποίος απαραιτήτως προηγείται και είναι η νομολογία μας πως η απουσία τέτοιου σχεδιασμού μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης. Εν προκειμένω, δεν έχει προσβληθεί το κύρος του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης.
Είναι το εναλλακτικό επιχείρημα των αιτητών πως και να θεωρούσα ότι η δημιουργία του κόμβου εντασσόταν στους σκοπούς της απαλλοτρίωσης, το συζητούμενο μέρος θα πρέπει, εν πάση περιπτώσει, να επιστραφεί. Αυτό γιατί, 12 χρόνια μετά τη δημοσίευση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, δεν έγιναν σ' αυτό οποιαδήποτε έργα. Οπότε, σαφώς, αυτό το μέρος κρατήθηκε ως είδος αποθέματος, κατά παράβαση των αρχών όπως αυτές έχουν αποκρυσταλλωθεί στην απόφαση της Ολομέλειας στην Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166, και στη Motais de Narbonne v. France, Αρ. Υποθέσεως 48161/99, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αυτή η σκέψη παραγνωρίζει μια λεπτομέρεια. Πράγματι δεν είχαν γίνει εργασίες στο συζητούμενο μέρος ή σε άλλο σημείο του εσωτερικού του κόμβου αλλά, όπως σημειώνουν οι καθ' ων η αίτηση στην ένστασή τους, αυτός είναι αναγκαίος «για την εξασφάλιση της απαιτούμενης οδικής ασφάλειας για τη λειτουργία του κόμβου» όπως ακριβώς εξήγησε και ενώπιόν μου ο Π. Αφάμης και το έγγραφο του Τμήματος Δημοσίων Έργων, ημερομηνίας 13.11.07, το οποίο οι αιτητές επισύναψαν στην αγόρευσή τους. Σημειώνω συναφώς τα ακόλουθα: Κατά τις διευκρινίσεις επισήμανα πως ο Π. Αφάμης δεν κατέθετε ως μάρτυρας και πως σημείωνα όσα ανέφερε «υπό το δεδομένο ότι είναι παραδεκτά και από τις δυο πλευρές και αποδίδουν την πραγματική κατάσταση». Οι αιτητές συμφώνησαν με κάποια επιφύλαξη που δεν αφορά στο θέμα και, πάντως, δεν πρόσθεσαν οτιδήποτε προς υπόδειξη άλλης προοπτικής. Ότι δηλαδή, στο πλαίσιο του σχεδιασμού, θα έπρεπε να γίνουν έργα στο συζητούμενο μέρος, τα οποία δεν έγιναν. Επομένως, για την κατασκευή των δρόμων και τη σχηματοποίηση του εσωτερικού του κόμβου, το συζητούμενο μέρος, ως εντασσόμενο στον κόμβο, όχι για να γίνουν έργα σ' αυτό αλλά για σκοπούς οδικής ασφάλειας για τη λειτουργία του κόμβου, ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει πραγματοποιηθεί. Το αίτημα σε σχέση με αυτό το μέρος, δεν είναι βάσιμο.
Αβάσιμο είναι και το αίτημα ως προς το μέρος του ακινήτου δίπλα από το δεξιό δρόμο. Το επιχείρημα των αιτητών εκλαμβάνει πως το συζητούμενο μέρος είναι επιστρεπτέο γιατί δεν έγιναν σ' αυτό έργα. Το συμπέρασμα είναι πως απαλλοτριώθηκε για να διατηρείται ως απόθεμα για το μέλλον. Πρέπει κατ' αρχάς και εδώ να διευκρινιστεί πως δεν εντάσσεται στο αντικείμενο της παρούσας προσφυγής η νομιμότητα του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης υπό το δεδομένο της οποίας και διεκδικείται επιστροφή. Η διεκδίκηση, λοιπόν, γι' αυτό το μέρος του ακινήτου, εδράζεται σε όσα θα έπρεπε εύλογα να είχαν συντελεστεί ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης κατέστη, και ως προς αυτό το μέρος, εφικτός. Εν τούτοις, οι αιτητές πρόβαλαν αυτή τη θέση χωρίς οποιασδήποτε μορφής εξειδικευμένη αναφορά στην πραγματική κατάσταση. Ό,τι πρόβαλαν είναι το γεγονός ότι σε σχέδιο που κατατέθηκε εκείνος ο χώρος φαίνεται κενός. Αυτό, όμως, κατά παραγνώριση των δεδομένων όπως τα εξήγησε και ο Π. Αφάμης ενώπιόν μου. Έχουν κατατεθεί ενώπιον μου εκτός από σχέδια και αεροφωτογραφίες που δείχνουν την εικόνα. Ευκρινώς διακρίνεται πως δίπλα από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, το συζητούμενο μέρος αποτελεί τμήμα μακράς λωρίδας καθόλο το μήκος του δρόμου, η οποία, βεβαίως, επηρεάζει σειρά ακινήτων. Και ο Π. Αφάμης εξήγησε πως ο δρόμος δεν είναι μόνο η άσφαλτος αλλά και οι χωματουργικές εργασίες που είναι δίπλα από το δρόμο, και τα αυλάκια και τα στηθαία ασφαλείας τα οποία περιλαμβάνουν επιπρόσθετη έκταση γης που είναι αναγκαία για την ολοκλήρωση του έργου. Αποδοχή της εισήγησης των αιτητών θα σήμαινε πως πέρα από την άσφαλτο θα παρέμενε ιδιωτική η γη, με όλα τα συνεπακόλουθα, χωρίς όσα, εκ της φύσεως του πράγματος, όπως αυτή εξηγήθηκε αλλά και όπως εύλογα προκύπτει, θα ήταν αναγκαία για τη λειτουργία του δρόμου όπως αυτός ασφαλτοστρώθηκε. Δεν μπορώ να συμφωνήσω πως η περίπτωση επιδέχεται τέτοιας μορφής διάσπαση του χώρου.
Η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται με €1.200 έξοδα. Η προσβαλλόμενη μη επιστροφή επικυρώνεται.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
/μσιαμπαρτά