|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Συνεκδ. Υποθέσεις Αρ. 1702/2007, 1789/07 και 1790/2007)
28 Σεπτεμβρίου, 2009
[ΝΙΚΟΛΑЇΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
(Υπόθεση Αρ. 1702/2007)
1. ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΚΑΝΤΡΗΣ
2. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΝΤΡΗΣ
3. ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΑΝΤΡΗ,
Αιτητές,
ν.
1. ΔΗΜΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
2. ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ,
Καθ΄ων η αίτηση.
_______________
(Υπόθεση Αρ. 1789/2007)
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΠΑΠΟΥΗ,
Αιτητής,
ν.
1. ΔΗΜΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
2. ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ,
Καθ΄ων η αίτηση.
_______________
(Υπόθεση Αρ. 1790/2007)
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΟΥΗ, ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ
ΤΟΥ ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗ ΠΑΠΟΥΗ ΔΥΝΑΜΕΙ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑΣ 14/9/2006 ΣΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΡ. 539/06, Ε.Δ. ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ,
Αιτητής,
ν.
1. ΔΗΜΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
2. ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ,
Καθ΄ων η αίτηση.
_______________
Κ. Καλλής και Δ. Καλλής, για τους Αιτητές στην Υπόθεση Αρ. 1702/07.
Χρ. Ν. Ματθαίου, για τους Αιτητές στις Υποθέσεις Αρ. 1789/07 και 1790/07.
Κ. Ιντιάνος, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ, Δ.: Με τις πιο πάνω προσφυγές, οι οποίες συνεκδικάστηκαν, αξιώνεται από τους αιτητές ακύρωση της απόρριψης αιτήματός τους για επιστροφή κτημάτων τα οποία είχαν απαλλοτριωθεί για τη δημιουργία νέου κοιμητηρίου για τις ανάγκες της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Λευκωσίας.
Ο αιτητής στην υπόθεση 1790/07 καταχώρησε την προσφυγή υπό την ιδιότητά του ως διαχειριστής της περιουσίας του αποβιώσαντος Παντελή Παπουή ο οποίος εν ζωή υπήρξε ο ιδιοκτήτης συγκεκριμένων τεμαχίων. Το αίτημα για επιστροφή του κτήματος έγινε από τον αιτητή Γεώργιο Παπουή.
Τα επίδικα κτήματα απαλλοτριώθηκαν από τους καθ΄ ων η αίτηση με γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης υπ΄ αρ. 1296, ημερομηνιας 29.7.1994 και ακολούθησε διάταγμα απαλλοτρίωσης ημερομηνίας 25.11.1994. Σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν, όπως είδαμε, η δημιουργία κοιμητηρίου για τις ανάγκες της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Λευκωσίας. Η νενομισμένη αποζημίωση για την απαλλοτρίωση των κτημάτων καταβλήθηκε.
Στην προσβαλλόμενη απόφαση με την οποία το αίτημα για επιστροφή απορρίπτεται, ο Δήμος Λευκωσίας αναφέρει ότι το νέο κοιμητήριο Λευκωσίας λειτουργεί από το Δεκέμβριο του 2001, έχει περίπου 10.000 χώρους ταφής και αναμένεται ότι θα ικανοποιήσει τις ανάγκες της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Λευκωσίας για τα επόμενα 50 χρόνια. Διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου σε διαδρόμους και χώρους ταφής γίνεται σταδιακά, αναλόγως των δημιουργούμενων αναγκών. Ο χώρος που έχει διαχωριστεί, καθαγιαστεί και χρησιμοποιείται, είναι χωρητικότητας πέραν των 1.000 τάφων. ΄Εχει γίνει περίφραξη του χρησιμοποιούμενου μέρους του κοιμητηρίου και τα 2/3 περίπου του χτιστού περιτοιχίσματος στον περίγυρο. ΄Εχουν επίσης ανεγερθεί προσωρινά λυόμενα γραφεία και άλλοι βοηθητικοί χώροι, όπως στέγαστρο συλλυπητηρίων, αποχωρητήρια κλπ. Στον προϋπολογισμό του 2008 είχε συμπεριληφθεί πρόνοια για ολοκλήρωση της κτιστής περίφραξης. Είναι επίσης παραδεκτό ότι στο κοιμητήριο υπάρχει ήδη αριθμός χρησιμοποιηθέντων τάφων.
Η επιχειρηματολογία και των τριών προσφυγών στηρίζεται πάνω στην υπόθεση Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέϊτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 166. Κρίθηκε ότι η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του ΄Αρθρου 23.5 προς τη διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό. Το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη, τονίστηκε στην ίδια απόφαση, δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει εγκαταλειφθεί ή ότι δεν κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που, αναλόγως βεβαίως της περίπτωσης, θα κρίνονταν ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου.
Οποιαδήποτε απαλλοτριούσα αρχή δεν μπορεί να δεσμεύει ακίνητη περιουσία των πολιτών μέχρι να αποφασίσει να οριστικοποιήσει και υλοποιήσει την πρόθεσή της να χρησιμοποιήσει το κτήμα για τις ανάγκες για τις οποίες απαλλοτριώθηκε. Κάτι τέτοιο θα ήταν έξω από τα πλαίσια του σκοπού της απαλλοτρίωσης, το εφικτό του οποίου ασφαλώς κρίνεται σε συνάρτηση με τα δεδομένα της απαλλοτρίωσης και θα απέληγε σε προσπορισμό αδικαιολόγητου οφέλους του κράτους και πρόκληση αντίστοιχης αδικίας στον ιδιοκτήτη.
Στην παρούσα υπόθεση απαλλοτριώθηκε μία μεγάλη συνολικά έκταση για σκοπούς του νέου κοιμητηρίου για την Ελληνορθόδοξη Κοινότητα Λευκωσίας. Η απαλλοτριούσα αρχή προέβη μέσα σε εύλογο χρόνο σε ενέργειες προς υλοποίηση του σκοπού, αφού προχώρησε σε περίφραξη μέρους που χρησιμοποιείται και οριοθέτησε 1.000 περίπου τάφους. Προχώρησε ακόμα και στην ανέγερση βοηθητικών χώρων, όπως αίθουσα συλλυπητηρίων κλπ. ΄Ηδη, σε συγκεκριμένο χώρο έχει ταφεί αριθμός αποβιωσάντων. Ακόμα προχωρεί η ανέγερση ναού, τη σχετική δε δαπάνη ανέλαβαν οι καθ΄ ων η αίτηση και η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, ενώ κάποιο ποσό παραχωρήθηκε και από το Υπουργείο Εσωτερικών.
Το γεγονός ότι δεν έχει γίνει περίφραξη ολόκληρης της απαλλοτριωθείσας περιουσίας ή ότι τα έργα έχουν περιοριστεί σε ένα μικρό μόνο μέρος της απαλλοτριωθείσας έκτασης, δεν σημαίνει, κατά τη γνώμη μου, ότι η απαλλοτριούσα αρχή δεν προχώρησε σε υλοποίηση του σκοπού. Η έκταση απαλλοτριώθηκε για σκοπούς δημιουργίας του κοιμητηρίου το οποίο θα καλύψει τις ανάγκες της Λευκωσίας για τα επόμενα 50 χρόνια και είναι φυσικό ότι τα διάφορα έργα, όπως η διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου σε διαδρόμους και χώρους ταφής, θα πρέπει να γίνεται σταδιακά ανάλογα με τις υφιστάμενες ανάγκες, ούτως ώστε η υποδομή αυτή να μη φθείρεται και καταστρέφεται.
Η όλη έκταση που απαλλοτριώθηκε απαιτείται για τις μελλοντικές ανάγκες του κοιμητηρίου και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η έκταση έχει απαλλοτριωθεί πρόωρα. Το νέο κοιμητήριο Λευκωσίας είναι ένα ενιαίο έργο, το οποίο, όπως είδαμε, θα καλύψει τις μελλοντικές ανάγκες της πόλης για πάρα πολλά χρόνια και είναι φυσικό ότι θα έπρεπε να απαλλοτριωθεί ως ενιαίο σύνολο. Δεν είναι η περίπτωση όπου η διοίκηση απαλλοτριώνει ένα τεμάχιο γης και στη συνέχεια παραλείπει να λάβει μέτρα προς υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Στην παρούσα περίπτωση τα μέτρα έχουν ληφθεί έγκαιρα, αλλά είναι φυσικό ότι λόγω της ανάγκης για σταδιακή χρήση του χώρου, κάποια έκταση θα πρέπει να παραμείνει αχρησιμοποίητη για κάποιο χρόνο. Το γεγονός ότι παρέχεται από τους καθ΄ ων η αίτηση στον αιτητή στην προσφυγή υπ΄αρ. 1790/07 η δυνατότητα χρήσης του απαλλοτριωθέντος κτήματος για σπορά μέχρι τη χρησιμοποίησή του για τις ανάγκες του κοιμητηρίου, δεν φαίνεται να επηρεάζει την όλη υπόθεση. ΄Εγινε για ανθρωπιστικούς λόγους. Η συγκατάθεση δόθηκε αφού ο Παντελής Παπουής στις 17.11.2000 αναγνώρισε σαφώς το δικαίωμα του Δήμου, χωρίς δικαίωμά του να εγείρει οποιεσδήποτε απαιτήσεις για αποζημιώσεις, να επέμβει στο χώρο που θα σπείρει, αν οι απαιτήσεις το απαιτήσουν. Αναλάμβανε επίσης την υποχρέωση να μην περιφράξει με οποιοδήποτε τρόπο το χώρο και να τον εγκαταλείψει μετά την κοπή των φυτών που είχε σπείρει για σανοποίηση.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι καθ΄ων η αίτηση δεν καθυστέρησαν να προχωρήσουν στην υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, ούτε και εγκατέλειψαν καθ΄ οιονδήποτε τρόπο το σκοπό. Αντίθετα, όλα δείχνουν ότι η υλοποίηση του σκοπού έχει αρχίσει. Η μη άμεση χρησιμοποίηση ολόκληρου του απαλλοτριωθέντος χώρου, είναι κατανοητή λόγω της ιδιαιτερότητας του σκοπού της απαλλοτρίωσης.
Οι προσφυγές απορρίπτονται και οι αιτητές θα καταβάλουν έκαστος €1.000 έξοδα στους καθ΄ων η αίτηση.
Φρ. Νικολαΐδης, Δ.
/ΜΔ