|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 671/2007 και 672/2007)
27 Μαρτίου, 2009
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
(Υπόθεση Αρ. 671/2007)
ΜΥΡΟΦΟΡΑ (ΜΥΡΟΥΛΛΑ) ΓΑΒΡΙΗΛ ΤΙΜΟΘΕΟΥ,
Αιτήτρια,
- ΚΑΙ -
ΔΗΜΟΥ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ,
Καθ΄ ου η αίτηση.
--------------------------
(Υπόθεση Αρ. 672/2007)
1. ΚΥΠΡΟΥΛΛΑ ΣΑΒΒΑ ΞΕΝΗ,
2. ΕΛΛΗ ΣΤΑΥΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ,
Αιτήτριες,
- ΚΑΙ -
ΔΗΜΟΥ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ,
Καθ΄ ου η αίτηση.
--------------------------
Μ. Δειληνός, για τις Αιτήτριες.
Χρ. Κληρίδης και Κ. Σέργης,για τον Καθ΄ ου η αίτηση.
--------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Οι πιο πάνω συνεκδικαζόμενες προσφυγές με βάση σχετικό διάταγμα ημερ. 23.1.09, αφορούν την απαλλοτρίωση που έγινε στα ακίνητα των αιτητριών υπ΄ αρ. εγγραφής Β342 και Β335 αντίστοιχα, στο χωριό Αραδίππου, επαρχία Λάρνακα, αντίστοιχης έκτασης 3.699 τ.μ. και 1.401 τ.μ.
Τα πιο πάνω ακίνητα επηρεάστηκαν από τη δημοσίευση στις 12.4.91 της Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης αρ. 533 ημερ. 18.3.91, με το οποίο ο Δήμος Αραδίππου - καθ΄ ου η αίτηση - γνωστοποίησε την πρόθεση του να απαλλοτριώσει τα ακίνητα μαζί με άλλα παρακείμενα τεμάχια γης με σκοπό την ανέγερση του δημοτικού μεγάρου Αραδίππου. Στη συνέχεια στις 6.5.91 δημοσιεύτηκε το σχετικό Διάταγμα Απαλλοτρίωσης με το οποίο τα πιο πάνω ακίνητα απαλλοτριώθηκαν εξ ολοκλήρου. Οι αιτήτριες αρνήθηκαν τις αντίστοιχες προσφορές που έγιναν από τον καθ΄ ου, με αποτέλεσμα να καταχωρηθούν παραπομπές ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λάρνακας το οποίο εξέδωσε σχετική απόφαση με καθορισμό του τιμήματος κτήσης προς £44.300 και £16.800 με τόκο 9% ετήσια από 12.4.91 μέχρι εξόφλησης, για τις αντίστοιχες αιτήτριες. Ο καθ΄ ου κατέβαλε τα ποσά στις αιτήτριες και ενέγραψε την απαλλοτριωθείσα ιδιοκτησία επ΄ ονόματι του.
Αποτελεί ισχυρισμό των αιτητριών ότι παρά την πάροδο 16 ολόκληρων ετών από την ημερομηνία δημοσίευσης του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, τα ακίνητα δεν χρησιμοποιήθησαν για τον δηλωθέντα σκοπό. Αντίθετα το 1998, ο καθ΄ ου ανήγειρε δημοτικό μέγαρο σε άλλα τεμάχια και σε διαφορετική τοποθεσία με αποτέλεσμα να έχει εγκαταλειφθεί ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Οι αιτήτριες με σχετικές επιστολές τους ημερ. 5.3.07, μέσω του δικηγόρου τους, απαίτησαν την επιστροφή των ακινήτων χωρίς όμως να λάβουν οποιαδήποτε απάντηση και βεβαίως χωρίς να τους έχουν επιστραφεί τα ακίνητα. Ο καθ΄ ου αντιτάσσει μέσα από την ένσταση, αλλά και τη γραπτή αγόρευση του, ότι η προσφυγή πρέπει να απορριφθεί ενόψει δύο προδικαστικών ενστάσεων. Αφενός ότι αυτή θα έπρεπε να στρεφόταν εναντίον του καθ΄ ου λόγω της παράλειψης του να απαντήσει στις επιστολές και ότι η αίτηση είναι γενική και αόριστη και δεν καθορίζει με ακρίβεια αν προσβάλλεται η συνεχιζόμενη παράλειψη του καθ΄ ου να καταστήσει το σκοπό εφικτό ή η παράλειψη του να επιστρέψει τα ακίνητα. Περαιτέρω, γίνεται εισηγήση ότι ο σκοπός της ανέγερσης του δημοτικού μεγάρου ουδέποτε εγκαταλείφθηκε, ούτε κατέστη ανέφικτος, αλλά αντίθετα έχει ληφθεί σειρά μέτρων προς υλοποίηση του σκοπού, με ιδιαίτερη αναφορά τη συμπερίληψη δαπάνης στον προϋπολογισμό ανάπτυξης του αναθεωρημένου προϋπολογισμού του καθ΄ ου, τον Ιούνιο του 2007, για £1.500.000.
Οι παρούσες προσφυγές εγείρουν πανομοιότυπα ζητήματα με αυτά που εξετάστηκαν στην υπόθεση αρ. 728/06 του παρόντος Δικαστηρίου στην απόφαση που εκδόθηκε ημερ. 15.9.08. Έχει εισηγηθεί ο κ. Κληρίδης, εκ μέρους του καθ΄ ου, ότι το Δικαστήριο θα πρέπει να επανεξετάσει τη θέση που έλαβε στην εν λόγω απόφαση ή να αναμένει το αποτέλεσμα της έκβασης της έφεσης που έχει καταχωρηθεί εναντίον αυτής. Με δεδομένο όμως ότι οι παρούσες προσφυγές αφορούν ακίνητα που επηρεάζονταν από το ίδιο Διάταγμα Απαλλοτρίωσης, όπως και στην υπόθεση αρ. 728/06 και με περαιτέρω δεδομένο ότι το Διάταγμα Απαλλοτρίωσης δημοσιεύτηκε το 1991, κρίνεται ότι δεν θα εξυπηρετούσε οποιοδήποτε ουσιαστικό σκοπό η αναμονή της απόφασης της Ολομέλειας. Εάν η απόφαση κριθεί λανθασμένη τότε ενδεχομένως θα συμπαρασύρει και την παρούσα απόφαση, η οποία ως εκ του αντικειμένου των συνεκδικαζομένων αυτών προσφυγών, δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετική. Είναι ορθό λοιπόν να υπάρχει η απόφαση του Δικαστηρίου στο ζήτημα, ιδιαιτέρως εφόσον δεν έχει επιχειρηματολογηθεί οτιδήποτε ουσιαστικά διαφορετικό από πλευράς του δικηγόρου του καθ΄ ου στις παρούσες προσφυγές, που δεν είχε ήδη αναπτυχθεί και κατά την επιχειρηματολογία του στην υπόθεση αρ. 728/06.
Στην ουσία, το σκεπτικό του Δικαστηρίου που αναπτύχθηκε στην προηγούμενη απόφαση του υιοθετείται και επαναλαμβάνεται και για σκοπούς των συνεκδικαζομένων αυτών προσφυγών. Όσον αφορά τις δύο προδικαστικές ενστάσεις που στην ουσία είναι οι ίδιες, επαναλαμβάνονται τα όσα αναφέρθηκαν στις σελ. 8-11 της απόφασης στην υπόθεση αρ. 728/06, με ιδιαίτερη αναφορά στο αιτητικό των εδώ προσφυγών το οποίο στρέφεται εναντίον της «άρνησης και ή παράλειψης», με σαφή την πρόθεση των αιτητριών να προσβάλουν όχι μόνο την καθ΄ αυτή μη απάντηση στις επιστολές, αλλά βεβαίως και τη συνεχιζόμενη παράλειψη επιστροφής των ακινήτων. Το αιτητικό είναι πανομοιότυπο με την υπόθεση της Πλήρους Ολομέλειας Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέϊτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 166. Είναι πρόδηλο ότι η μη απάντηση στα δεδομένα των παρόντων γεγονότων εμπεριέχει ως λογική αναγκαιότητα και την άρνηση της διοίκησης να προβεί σε επιστροφή των κτημάτων, ο σκοπός της απαλλοτρίωσης των οποίων δεν κατέστη εφικτός, ενόψει βεβαίως της συνταγματικής υποχρέωσης που απορρέει από το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος.
Επί των υπολοίπων θεμάτων τα γεγονότα είναι ακριβώς τα ίδια με τη διαφορά ότι το Διάταγμα Απαλλοτρίωσης αφορά δύο άλλα τεμάχια γης. Πολύ σύντομα να καταγραφεί ότι τα όσα διεξοδικά αναφέρονται στην ένσταση του καθ΄ ου, αλλά και στη γραπτή του αγόρευση, ως προς τα γεγονότα που έλαβαν χώραν από την ημέρα της δημοσίευσης του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, μέχρι τον Ιούνιο του 2007, όταν συμπεριελήφθη σχετική δαπάνη στον προϋπολογισμό του καθ΄ ου για την ανέγερση του δημοτικού μεγάρου, δεν καταδεικνύουν με οποιοδήποτε τρόπο ότι ο καθ΄ ου δεν εγκατέλειψε το σκοπό ή ότι ο σκοπός δεν κατέστη στην πράξη και όχι απλά, θεωρητικά, ανέφικτος. Όπως καταγράφεται και στις σελ. 15-17 της απόφασης στην υπόθεση αρ. 728/06, ενώ ο καθ΄ ου προχώρησε αρχικά με εύλογη ταχύτητα σε διάφορες ενέργειες προς υλοποίηση του έργου, το 1995 οι ενέργειες αυτές υποχώρησαν, δίνοντας θέση σε αυτό που ο καθ΄ ου θεώρησε σε εκείνη τη χρονική στιγμή ως προτεραιότητα, την ανέγερση δηλαδή δημοτικού ιατρείου. Αυτό το δέχθηκε ευθαρσώς και ο κ. Κληρίδης κατά τις διευκρινίσεις, εισηγούμενος όμως ότι δεν υπήρχε εξ αυτού του λόγου ματαίωση του σκοπού ή ένδειξη ότι ο σκοπός της εν καιρώ υλοποίησης του έργου κατέστη ανέφικτος. Μάλιστα, η θέση του ήταν ότι υπήρξε απλώς μια καθυστέρηση. Και περαιτέρω ότι θα ήταν εξ αντικειμένου αδύνατο να επιστραφούν τα δύο ακίνητα τη στιγμή που στα πλαίσια της νόμιμης επιδίωξης του σκοπού της απαλλοτρίωσης, ο καθ΄ ου προχώρησε έγκαιρα να ενοποιήσει τα απαλλοτριωθέντα τεμάχια, τα οποία και πέρασαν στη δική του ιδιοκτησία και δεν υπάρχουν ως χωριστές πλέον μονάδες. Με αυτά τα δεδομένα ο συνήγορος εισηγήθηκε ότι δεν είναι υπό συζήτηση το θέμα της παραβίασης του δικαιώματος ιδιοκτησίας, αλλά ότι η απαλλοτρίωση στην ουσία δεν εγκαταλείφθηκε, το δε Δικαστήριο δεν μπορεί χωρίς να έχει επίγνωση των σημερινών λεπτομερειών, όπως π.χ. τυχόν αλλαγές στις πολεοδομικές ζώνες, να επιστρέψει τα ακίνητα τα οποία και είναι σήμερα ενοποιημένα.
Επαναλαμβάνονται τα όσα λέχθηκαν στην προηγούμενη απόφαση του Δικαστηρίου αυτού ότι η νομολογία όπως έχει αποκρυσταλλωθεί από την απόφαση στη Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέϊτς Λτδ ν. Δημοκρατίας - πιο πάνω - αναφέρει στη σελ. 180 ότι:
«.. η έννοια του εφικτού να πραγματοποιηθεί έχει αναφορά όχι προς τις υποκειμενικές προθέσεις ή επιθυμίες της διοίκησης αλλά προς τα αντικειμενικά δεδομένα του πράγματος που αφορούν τις ενέργειες της διοίκησης προς υλοποίηση του έργου.»
Ποια είναι επομένως τα αντικειμενικά δεδομένα τα οποία δίνουν βάση στα όσα ο καθ΄ ου εξακολουθεί να λέγει 16 χρόνια μετά το Διάταγμα Απαλλοτρίωσης ότι δεν έχει καταστεί ο σκοπός ανέφικτος; Δεν είναι με βάση τις υποκειμενικές προθέσεις ή επιθυμίες του καθ΄ ου που κρίνεται το ζήτημα, αλλά με εκείνα τα δεδομένα τα οποία δείχνουν στην πράξη τις ενέργειες που έκαμε η διοίκηση για να υλοποιήσει (λαμβανομένων ακόμη υπέρ της όλων των αντικειμενικών δυσκολιών), το έργο. Σαφώς, εδώ, οι όποιες ενέργειες σταμάτησαν τέσσερα χρόνια μετά την απαλλοτρίωση, ο καθ΄ ου έδωσε προτεραιότητα σε άλλο έργο, εντελώς έξω από τον καθορισμένο σκοπό της απαλλοτρίωσης, για να επανέλθει το 1999, να καταγράψει απλώς τη θέση ότι επιβεβαίωνε τη συνέχιση της προσπάθειας του για ανέγερση του δημοτικού μεγάρου. Και παρά την καταγραφείσα αυτή θέση στα σχετικά πρακτικά του καθ΄ ου, περιέλαβε στον προϋπολογισμό του το σχετικό κονδύλι μόνο μετά από 8 ολόκληρα χρόνια. Ενδιαμέσως το 1996, ο καθ΄ ου αποφάσισε να ολοκληρωθούν τα σχέδια για το δημοτικό μέγαρο και το 1997 έγινε χαρτογράφηση του οδικού δικτύου στο χώρο όπου θα αναγειρόταν το μέγαρο. Αυτά, από οποιαδήποτε οπτική γωνία και να τα δει κανείς, δεν είναι δεδομένα που αντικειμενικά οδηγούν σε συμπέρασμα ότι ο σκοπός ακόμη εκκρεμεί και είναι εφικτός. Πρόκειται για αποσπασματικές ενέργειες του καθ΄ ου διασκορπισμένες σε διάφορα έτη και απομακρυσμένες μεταξύ τους, που καμιά διαχρονική συνοχή ή συνέχεια δεν είχαν.
Όσον αφορά την εισήγηση ότι είναι αδύνατο να επιστραφούν τα συγκεκριμένα ακίνητα λόγω της ενοποίησης τους με άλλα, όπως υποδείχθηκε και στην προηγούμενη απόφαση δεν είναι δυνατό η διοίκηση να προβάλλει δικές της ενέργειες ως ασπίδα ώστε να λειτουργούν σε βάρος του διοικούμενου, χωρίς να συνοδεύονται αυτές οι ενέργειες με όλα εκείνα τα πρόσθετα μέτρα που θα οδηγούν με στοχευμένη προοπτική στην εφικτή υλοποίηση του έργου. Σαφώς η ενοποίηση των δύο ακινήτων μαζί με τα άλλα ήταν μεν ένα αναγκαίο μέτρο, αλλά μόνο πρωταρχικό και εφόσον παρέμεινε χωρίς ουσιαστική προώθηση ώστε η ενοποίηση να έχει αντίκρυσμα επί του εδάφους, η γενόμενη τότε ενοποίηση δεν βοηθά τη σκέψη του καθ΄ ου με οποιοδήποτε τρόπο. Το πώς θα επιτευχθεί η αποσυνένωση των ακινήτων και η επιστροφή τους στις νόμιμες ιδιοκτήτριες, αποτελεί πρόβλημα που πρέπει να επιλύσει ο ίδιος ο καθ΄ ου και όχι οι αιτήτριες.
Ενόψει όλων των πιο πάνω, οι προσφυγές επιτυγχάνουν και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Οι προσφυγές για σκοπούς έκδοσης απόφασης αποσυνενώνονται, εκάστη δε προσφυγή επιτυγχάνει με €1.500 έξοδα πλέον Φ.Π.Α., υπέρ της κάθε αιτήτριας και εναντίον του καθ΄ ου. Με δεδομένο ότι η άρνηση του καθ΄ ου περιέχει ως λογική απόρροια και την συνεχόμενη παράλειψη του να επιστρέψει το ακίνητο, κρίνεται πρόσθετα ότι η παράλειψη του να ακολουθήσει τη διαδικασία του Άρθρου 23.5, είναι άκυρη και παν το παραλειφθέν δέον όπως εκτελεστεί.
Στ. Ναθαναήλ,
Δ.
/ΕΘ