|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ. 643/2007)
10 Νοεμβρίου, 2008
[ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΑΘΩΣ ΠΑΡΙΣΣΙΝΟΣ,
2. ΜΑΡΙΑ ΠΑΡΙΣΣΙΝΟΥ,
3. ΕΡΣΗ ΠΑΡΙΣΣΙΝΟΥ,
4. ΑΘΩΣ ΠΑΡΙΣΣΙΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟΜ ΣΤΡΕΓΚΕΛ, ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΠΟΒΙΩΣΑΣΗΣ ΟΛΓΑΣ ΠΑΡΙΣΣΙΝΟΥ,
Αιτητές,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,
Καθ' ων η αίτηση.
____________________
Γ. Τριανταφυλλίδης με Ν. Παρτασίδου (κα.), για τους Αιτητές.
Θ. Πιπερή (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ' ων η αίτηση.
_______________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ.: Με την προσφυγή τους οι αιτητές ζητούν δήλωση του δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ΄ ων η αίτηση, που κοινοποιήθηκε στους αιτητές με επιστολή ημερ. 16.4.07 και με την οποία απορρίφθηκε το αίτημα τους για την επιστροφή της γης τους που απαλλοτριώθηκε για ανέγερση δημοτικού σχολείου στην ενορία Χρυσελεούσας στο Στρόβολο, είναι άκυρη και στερείται νομίμου αποτελέσματος. Οι αιτητές ζητούν επίσης δήλωση του δικαστηρίου ότι η άρνηση και/ή παράλειψη των καθ΄ ων η αίτηση, η οποία κοινοποιήθηκε στους αιτητές με την προαναφερόμενη επιστολή, να ανακαλέσουν την απαλλοτρίωση και/ή να επιστρέψουν στους αιτητές το κτήμα υπ΄ αρ. τεμαχίου 858, Φυλ./Σχ. 21/61.W.1, στην ενορία Χρυσελεούσας στο Στρόβολο, το οποίο απαλλοτριώθηκε για ανέγερση δημοτικού σχολείου στην προαναφερόμενη ενορία, είναι άκυρη και στερείται νομίμου αποτελέσματος.
Μεταξύ των νομικών σημείων στα οποία βασίζονται οι αιτητές είναι ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αντίθετη με το άρθρο 23 του Συντάγματος και το άρθρο 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου, ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είναι εκτός των πλαισίων που θέτει το Σύνταγμα και ο σχετικός Νόμος και ότι από τη στιγμή που ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση δεν κατέστη εφικτός και δεν πραγματοποιήθηκε, οι καθ΄ ων η αίτηση έχουν υποχρέωση να επιστρέψουν το απαλλοτριωθέν κτήμα στους αιτητές και οι αιτητές έχουν παράλληλη υποχρέωση να επιστρέψουν το τίμημα που τους καταβλήθηκε.
Τα γεγονότα στα οποία βασίζονται οι αιτητές είναι ότι στις 22.6.01 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης του προαναφερομένου τεμαχίου με σκοπό την ανέγερση δημοτικού σχολείου. Την 17.5.02 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας διάταγμα απαλλοτρίωσης του προαναφερόμενου τεμαχίου. Την 26.9.06 οι αιτητές ζήτησαν την επιστροφή της ιδιοκτησίας του προαναφερομένου τεμαχίου καθότι ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση δεν είχε επιτευχθεί, αναλαμβάνοντας παράλληλη υποχρέωση επιστροφής του τιμήματος κτήσεως. Την 27.11.06 οι αιτητές ζήτησαν ξανά την επιστροφή του προαναφερόμενου τεμαχίου και οι καθ΄ ων η αίτηση απέρριψαν το αίτημα με επιστολή τους ημερ. 16.4.07 στην οποία περιλαμβάνεται και η προσβαλλόμενη απόφαση.
Οι καθ΄ ων η αίτηση, στην ένσταση τους, επιβεβαιώνουν τις ημερομηνίες γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης και του διατάγματος απαλλοτρίωσης που είναι η 22.6.01 και η 17.5.02, αντίστοιχα. Επιβεβαιώνουν ακόμα ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η ανέγερση νέου δημοτικού σχολείου στην προαναφερόμενη ενορία. Ισχυρίζονται όμως ότι ο απαλλοτριωθείς χώρος είναι αναγκαίος για την κάλυψη των μαθητικών αναγκών στην περιοχή, όπως φαίνεται και σε σχετικό σημείωμα ημερ. 26.3.07 της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης και των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού που επισυνάπτονται στην ένσταση ως Παραρτήματα 8 και 9. Ως Παράρτημα 10 επισυνάπτεται επίσης επιστολή του Προέδρου της Εφορίας Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Στροβόλου, ημερ. 3.7.07, στην οποία επισημαίνεται η αναγκαιότητα χρήσης του απολλοτριωθέντος τεμαχίου. Ακόμα οι καθ΄ ων η αίτηση τονίζουν και το ότι στον προϋπολογισμό του 2008 έχει περιληφθεί πρόνοια για μελέτη ανέγερσης του νέου δημοτικού σχολείου Αγίας Σοφίας, Χρυσελεούσας.
Από τα ενώπιον μου στοιχεία φαίνεται ότι η απαλλοτρίωση έγινε για σκοπούς δημοσίας ωφελείας, δηλαδή για σχολικούς και άλλους σκοπούς, και ότι επιβαλλόταν για την ανέγερση νέου δημοτικού σχολείου, στην προαναφερόμενη ενορία και τη διαμόρφωση του οδικού δικτύου της περιοχής που θα εξυπηρετήσει το σχολείο (Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης ημερ. 22.6.01). Με την καταβολή της αποζημίωσης στους αιτητές, που έγινε τμηματικά μέχρι τις 8.8.03, ολοκληρώθηκε η διαδικασία απαλλοτρίωσης και η απαλλοτριωθείσα περιουσία ενεγράφη στους καθ΄ ων η αίτηση. Ο Έντιμος Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας στην επιστολή του ημερ. 12.1.07 προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (Παράρτημα 7 στην ένσταση) αναφέρει και τα εξής:
(α) Η απαλλοτρίωση έγινε για την ανέγερση δημοτικού σχολείου στην προαναφερόμενη ενορία και τη διαμόρφωση του οδικού δικτύου.
(β) Από την επιστολή ημερ. 21.12.06 του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (προς το Γενικό Εισαγγελέα) δεν φαίνεται να έχουν γίνει οποιαδήποτε έργα για την υλοποίηση των σκοπών για τους οποίους απαλλοτριώθηκε η συγκεκριμένη ιδιοκτησία και επίσης δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε και πρόβλεψη για ανέγερση δημοτικού σχολείου στα επόμενα 5 χρόνια. Και τούτο, αν δεν υπάρχει νομικό κώλυμα που να επιβάλλει την επιστροφή της απαλλοτριωθείσας περιουσίας στους ιδιοκτήτες της.
(γ) Στον προϋπολογισμό του 2007 δεν υπήρχε πρόβλεψη για δαπάνη οποιουδήποτε ποσού σε σχέση με την ανέγερση του δημοτικού σχολείου στην προαναφερόμενη ενορία.
(δ) Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού θα έπρεπε να είχε ήδη προβεί στις αναγκαίες ενέργειες (μέχρι 12.1.07), πράγμα το οποίο φαίνεται ότι δεν έγινε μέχρι τότε. Ο Γενικός Εισαγγελέας συμβούλευε το Υπουργείο, με την προαναφερόμενη επιστολή του, ότι «. θα πρέπει να επισπεύσετε τις ενέργειές σας, γιατί σε αντίθετη περίπτωση η επιστροφή της ιδιοκτησίας είναι αναπόφευκτη.».
Το μόνο διάβημα που φαίνεται ότι έκαναν οι καθ΄ ων η αίτηση, μετά την προαναφερόμενη επιστολή του Γενικού Εισαγγελέα, είναι ότι στον προϋπολογισμό του 2008 υπάρχει πρόβλεψη για δαπάνη ποσού £50.000 (έναντι υπολογιζόμενης δαπάνης 2.5 εκτομμυρίων λιρών) για ανέγερση-μελέτη σε σχέση με το Δημοτικό Σχολείο Αγίας Σοφίας Στροβόλου, που προφανώς καλύπτει μόνο τα έξοδα της σχετικής μελέτης.
Στην προσβαλλόμενη απόφαση (επιστολή Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ημερ. 16.4.07 προς τους δικηγόρους των αιτητών) αναγράφεται ότι το αίτημα των αιτητών για επιστροφή της γης που απαλλοτριώθηκε για ανέγερση του προαναφερόμενου δημοτικού σχολείου, εξετάστηκε από τους αρμοδίους «. και προκύπτει ότι ο υπό αναφορά χώρος εμπίπτει στις άμεσες προτεραιότητες της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης και είναι αναγκαίος για να καλύψει τις μαθητικές ανάγκες στην περιοχή στο προσεχές μέλλον.».
Εξέτασα με προσοχή όλα τα ενώπιον μου στοιχεία. Κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η επιχειρηματολογία των ευπαιδεύτων συνηγόρων των αιτητών είναι ορθή και αντικατοπτρίζει τις ισχύουσες νομικές αρχές πάνω στο θέμα που αναφύεται στην παρούσα υπόθεση. Η απόφαση στην Υπόθεση Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέϊτς Λτδ ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 3418, ημερ. 10.4.06, είναι πρόσφατη και δεσμευτική απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου και σ΄ αυτή γίνεται πλήρης αναδρομή στις σχετικές νομικές αρχές που ίσχυαν στο παρελθόν και διατυπώνονται οι νομικές αρχές που ισχύουν σήμερα. Δεν συμφωνώ ότι η παρούσα υπόθεση μπορεί να διαχωριστεί, επί των γεγονότων, από την υπόθεση Ευθυμιάδης (ανωτέρω) και ως εκ τούτου η προαναφερόμενη απόφαση θα πρέπει να εφαρμοστεί και στην παρούσα υπόθεση. Οι αρχές που καθιερώθηκαν στην Ευθυμιάδης (ανωτέρω) είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής:
1. Το ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί δεν είναι το κατά πόσον ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκαταλείφθηκε ή κατέστη ανέφικτος αλλά το κατά πόσον ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει πραγματοποιηθεί με την ολοκλήρωση του ή έχει καταστεί εφικτό να πραγματοποιηθεί.
2. Το κατά πόσον έχει καταστεί εφικτό να πραγματοποιηθεί ο σκοπός της απαλλοτρίωσης κρίνεται με αναφορά στο σύνολο των δεδομένων όπως έχουν διαμορφωθεί κατά τον ουσιώδη χρόνο, περιλαμβανομένων των δεδομένων που ακολούθησαν την απαλλοτρίωση.
3. Το βάρος που έχουν οι αιτητές δεν είναι να αποδείξουν ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκαταλείφθηκε ή δεν κατέστη ανέφικτος αλλά ότι η απαλλοτριούσα αρχή δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που είναι εύλογα αναγκαίες, προς υλοποίηση του έργου.
4. Η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του Άρθρου 23.5 προς τη διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς, και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό.
Στην προκείμενη περίπτωση, είναι προφανές ότι η περίοδος των τριών χρόνων από τη συμπλήρωση της απαλλοτρίωσης παρήλθε χωρίς οι καθ΄ ων η αίτηση να έχουν κάμει οτιδήποτε για να πραγματοποιήσουν το σκοπό της απαλλοτρίωσης. Επίσης είναι φανερό ότι οι καθ΄ ων η αίτηση δεν έχουν κάμει και οτιδήποτε το ουσιαστικό μέχρι σήμερα για να διατηρήσουν το σκοπό της απαλλοτρίωσης εφικτά πραγματοποιήσιμο. Το μόνο που φαίνεται να έχουν κάμει οι καθ΄ ων η αίτηση, πρόσφατα, είναι να περιλάβουν στον προϋπολογισμό του 2008 πρόβλεψη για δαπάνη ύψους £50.000.- για τη μελέτη του έργου ανέγερσης του δημοτικού σχολείου στην προαναφερόμενη ενορία. Είναι προφανές ότι το προαναφερόμενο ποσό μόνο για τη μελέτη του έργου προορίζεται, εφόσον η υπολογιζόμενη δαπάνη του όλου έργου είναι 2.5 εκατομμύρια λίρες. Κατά την εκτίμησή μου η προγραμματιζόμενη μελέτη του έργου δεν διασφαλίζει καθ΄ οιονδήποτε συγκεκριμένο τρόπο ότι το έργο θα πραγματοποιηθεί και πότε θα συμβεί αυτό.
Με βάση όλα τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον μου κρίνω ότι οι αιτητές-πρώην ιδιοκτήτες απέδειξαν πως οι καθ΄ ων η αίτηση ούτε σε πραγματοποίηση του σκοπού για τον οποίον έγινε η απαλλοτρίωση προέβησαν, εντός της τριετίας, αλλά ούτε και σε οποιαδήποτε ουσιαστική ενέργεια προέβησαν μέχρι σήμερα με σκοπό να καταστήσουν εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό της απαλλοτρίωσης. Όπως ήδη ανέφερα το μικρό ποσό των £50.000.- για μελέτη του έργου μέσα στο 2008, δεν μπορεί να διαφοροποιήσει τα πράγματα υπέρ των καθ΄ ων η αίτηση. Προφανώς έγινε πρόνοια για τέτοιο μικρό ποσό στον προϋπολογισμό του 2008 μετά την αυστηρή προειδοποίηση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ότι η Διοίκηση, εν πάση περιπτώσει, θα έπρεπε να επισπεύσει τις ενέργειες της, αλλιώτικα η επιστροφή της ιδιοκτησίας θα ήταν αναπόφευκτη.
Η θέση του Προέδρου της Εφορίας Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Στροβόλου και της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης και των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού επίσης δεν μπορούν να διαφοροποιήσουν την κατάσταση υπέρ των καθ΄ ων η αίτηση, ιδιαίτερα ενόψει του ότι στην προσβαλλόμενη απόφαση, ημερ. 16.4.07, οι καθ΄ ων η αίτηση μιλούν μόνον για το ότι ο απαλλοτριωθείς χώρος «εμπίπτει στις άμεσες προτεραιότητες» τους και είναι αναγκαίος για να καλύψει τις μαθητικές ανάγκες στην περιοχή «στο προσεχές μέλλον». Το ζήτημα όμως που αναφύεται στην παρούσα υπόθεση δεν είναι αν οι καθ΄ ων η αίτηση θεωρούν την απαλλοτριωθείσα περιουσία ως αναγκαία για κάλυψη των μαθητικών αναγκών της περιοχής, «στο προσεχές μέλλον», ούτε και αν εμπίπτει στις άμεσες προτεραιότητές τους. Το ζητούμενο είναι, όπως καθορίστηκε στην Ευθυμιάδης (ανωτέρω), κατά πόσον οι καθ΄ ων η αίτηση πραγματοποίησαν τον σκοπό για τον οποίον απαλλοτριώθηκε η ιδιοκτησία ή αν προέβησαν σε τέτοιες ενέργειες που να καθιστούν εφικτά υλοποιήσιμο ή πραγματοποιήσιμο το σκοπό της απαλλοτρίωσης.
Για τους λόγους που προσπάθησα να εξηγήσω θεωρώ ότι οι αιτητές απέδειξαν την υπόθεση τους και ότι οι καθ΄ ων η αίτηση απέτυχαν να ικανοποιήσουν τα κριτήρια που καθιερώθηκαν στην Ευθυμιάδης (ανωτέρω). Κατά συνέπεια η προσφυγή επιτυγχάνει και εκδίδεται απόφαση ως οι παράγραφοι Α και Β του αιτητικού. Έξοδα €1200.-, περιλαμβανομένου του Φ.Π.Α., υπέρ των αιτητών.
Μ.Μ. ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ,
Δ.
/ΕΑΠ.