|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
[Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 178/2006, 275/2006,
865/2006, 866/06, 1464/06]
26 Σεπτεμβρίου, 2007
[Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΦΩΤΕΙΝΗ (ΧΑΤΖΗΞΕΝΗ) ΛΟΪΖΟΥ
Αιτήτρια
ν.
ΔΗΜΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ
Καθ' ων η αίτηση
Γ. Λοΐζου για την αιτήτρια σε όλες τις προσφυγές.
Μ. Μάρκου για κ. Μουαΐμη για τους καθ' ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Το ακίνητο της αιτήτριας, με αρ. τεμαχίου 230 και με νέο αρ. τεμαχίου 1446, Φ/Σχ. 33/62W1, τοποθεσία Λισιάρης ή Λάκκος του Αλωνιού, στο Παραλίμνι, απαλλοτριώθηκε με το Διάταγμα 1766 ημερομηνίας 27.11.87. ´Oπως καθορίστηκε με τη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης αρ. 986 της 19.6.87, προς «ανέγερση Κλειστής Αίθουσας Αθλοπαιδιών στην Περιοχή του Δήμου Παραλιμνίου από το Δήμο Παραλιμνίου». Με την επιστολή των δικηγόρων της ημερομηνίας 23.5.05, η αιτήτρια ζήτησε από το Δήμο Παραλιμνίου, ως την Απαλλοτριούσα Αρχή, την επιστροφή του απαλλοτριωθέντος, έναντι της καταβολής της αποζημίωσης που εισπράχθηκε, πλέον τόκους. Έρεισμα της ήταν το γεγονός ότι,
«παρά το γεγονός ότι από την ημερομηνία απαλλοτρίωσης του εν λόγω ακινήτου έχουν παρέλθει 18 περίπου χρόνια, το εν λόγω ακίνητο δεν έχει χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό για τον οποίο είχε απαλλοτριωθεί και/ή ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν κατέστη εφικτός και/ή εν πάση περιπτώσει ο σκοπός της απαλλοτρίωσης κατέστη ανέφικτος και/ή έχει εγκαταλειφθεί».
Δεν έτυχε απάντησης και η αιτήτρια άσκησε την προσφυγή 961/05. Επειδή δε στην Ένσταση του Δήμου Παραλιμνίου περιλήφθηκε αναφορά σε ανέγερση από αυτόν βιολογικού σταθμού που καταλάμβανε μέρος του ακινήτου, άσκησε την προσφυγή 178/06 προς ακύρωση της πράξης ή απόφασης για ανέγερση του βιολογικού σταθμού και, γενικότερα, της χρήσης του ακινήτου για τέτοιο σκοπό. Και στη συνέχεια, την προσφυγή 275/06 προς ακύρωση της παράλειψης/άρνησης επιστροφής του απαλλοτριωθέντος, όπως αυτή συναγόταν από το περιεχόμενο εκείνης της Ένστασης. Αυτή η άρνηση δηλώθηκε ευθέως στη συνέχεια και με την επιστολή του Δήμου Παραλιμνίου ημερομηνίας 8.3.06 και η αιτήτρια, για να καλύψει κάθε ενδεχόμενο όπως εξήγησε, άσκησε τις προσφυγές 865/06 και 866/06 με αντικείμενο ουσιαστικά όμοιο με εκείνο των προσφυγών 178/06 και 275/06. Επειδή δε, όπως προέκυπτε από τις περαιτέρω Ενστάσεις και από άλλη πληροφόρηση ο Δήμος Παραλιμνίου, στις 28.3.06, δηλαδή ένα χρόνο μετά την υποβολή του αιτήματος για επιστροφή του ακινήτου, υπέβαλε αίτηση για πολεοδομική άδεια προς ανέγερση της Κλειστής Αίθουσας Αθλοπαιδιών στο ακίνητο, η αιτήτρια άσκησε και την προσφυγή 1464/06, με αντικείμενο την απόφαση για την ανέγερση και την υποβολή της αίτησης για πολεοδομική άδεια.
Η προσφυγή 961/05, που αφορούσε σε παράλειψη απάντησης, αντιλαμβάνομαι ότι αποσύρθηκε προηγουμένως και, πάντως, τέθηκαν ενώπιόν μου οι υπόλοιπες προσφυγές. Μετά από αίτηση των αιτητών, συναινούντων και των καθ' ων η αίτηση, ενέκρινα τη συνεκδίκασή τους, ενόψει της διασύνδεσής τους. Διατυπώθηκε σειρά προδικαστικών ενστάσεων ως προς το παραδεκτό ορισμένων από τις προσφυγές με αναφορά είτε στο αντικείμενό τους είτε στο χρόνο της καταχώρησής τους και η αιτήτρια αφιέρωσε μεγάλο μέρος της αγόρευσής της για να εξηγήσει, με αναφορά σε διάφορα ενδεχόμενα, τους λόγους για τους οποίους θεώρησε αναγκαία την καταχώρηση ξεχωριστών προσφυγών ακόμα και με το ίδιο ουσιαστικά αντικείμενο. Συμφώνησαν όμως εν τέλει οι δυο πλευρές, ορθά όπως κρίνω, πως εγκύρως προσβάλλεται η παράλειψη/άρνηση επιστροφής του απαλλοτριωθέντος (αντικείμενο των προσφυγών 275/06 και 865/06) που συμπυκνώνει και την ουσία του θέματος. Όλα τα άλλα, δηλαδή το γεγονός της ανέγερσης βιολογικού σταθμού σε μέρος του ακινήτου (αντικείμενο των προσφυγών 178/06 και 866/06) και η μεταγενέστερη υποβολή αίτησης για πολεοδομική άδεια προς υποτιθέμενη προώθηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης (αντικείμενο της προσφυγής 1464/06) είναι παρεμφερή, συνακόλουθα και, πάντως, όχι αφ' αυτών παράγωγα έννομων αποτελεσμάτων ώστε να ανάγονται σε διοικητικές πράξεις υποκείμενες αυτοτελώς σε αναθεώρηση. Όπως και οι ίδιοι οι καθ' ων η αίτηση διευκρίνησαν, αυτές οι ενέργειες απλώς προτάθηκαν ως ενδεικτικές της βασικής τους θέσης επί της ουσίας, πως δεν στοιχειοθετείται υποχρέωσή τους για επιστροφή του ακινήτου. Η δε συναντίληψη των μερών ως προς το πράγματι ζητούμενο, οδήγησε και σε συμφωνία τους ως προς τα έξοδα, ανάλογα με την κατάληξη αναφορικά με το ουσιαστικό αντικείμενο της αναθεώρησης, στην εξέταση του οποίου θα προχωρήσω χωρίς άλλα.
Μετά την επί μεγάλο χρονικό διάστημα παράλειψη των καθ' ων η αίτηση να απαντήσουν στο αίτημα επιστροφής που υπέβαλε η αιτήτρια με την επιστολή ημερομηνίας 23.5.05, οι θέσεις τους καταγράφηκαν στην επιστολή τους ημερομηνίας 8.3.06. Δεν είχε εγκαταλειφθεί ο σκοπός και ήδη είχαν εκπονηθεί αρχιτεκτονικά σχέδια και κατασκευάστηκε, προς προώθηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, βιολογικός σταθμός που εκτεινόταν και σε μέρος του ακινήτου. Παραθέτω την επιστολή:
«Αναφερόμαστε στην επιστολή σας, ημερομηνίας 23.5.2005 και επιθυμούμε να σας πληροφορήσουμε τα ακόλουθα:
Το αίτημα της πελάτισσας σας που ενσωματώνεται στη ρηθείσα επιστολή σας, αναφορικά με την αξίωση της για επιστροφή του απαλλοτριωθέντος ακινήτου, δεν γίνεται αποδεκτό για τους πιο κάτω μεταξύ των άλλων λόγους:
(α) Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δηλαδή η ανέγερση κλειστής αίθουσας κέντρου αθλοπαιδιών δεν έχει εγκαταλειφθεί αλλά εξακολουθεί να υφίσταται.
(β) Ήδη έχουν εκπονηθεί αρχιτεκτονικά σχέδια και σχετικές μελέτες, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για το σκοπό που απαλλοτριώθηκε το πιο πάνω αναφερόμενο τεμάχιο και αναμένεται η υλοποίηση της ρηθείσας απαλλοτρίωσης.
(γ) Ήδη έχει ανεγερθεί βιολογικός σταθμός μέρος του οποίου εκτείνεται εντός του πιο πάνω κτήματος της πελάτισσας σας προς τον σκοπό μεταξύ άλλων, διευκόλυνσης και ή μελλοντικής σύνδεσης με την προτιθέμενη να ανεγερθεί κλειστή αίθουσα Αθλοπαιδιών και άλλα συναφή έργα.
Αναμένουμεν ότι η πελάτισσα σας θα βρει τα πιο πάνω πλήρως κατανοητά και επεξηγηματικά σε σχέση με την απόρριψη του αιτήματος της».
Περαιτέρω, με τις ενστάσεις τους, οι καθ' ων η αίτηση πρόσθεσαν και άλλους ισχυρισμούς. Χωρίς προσδιορισμό χρόνου, διατείνονται πως προέβησαν «στο σχεδιασμό, στην εκπόνηση εδαφολογικών και άλλων συναφών μελετών, στην ανταλλαγή αλληλογραφίας με κυβερνητικά τμήματα προς το σκοπό υλοποίησης της σκοπούμενης απαλλοτρίωσης» και πως η «καθυστέρηση στην αποπεράτωση του προτιθέμενου έργου οφείλεται στην κωλυσιεργία από μέρους των αρμοδίων κυβερνητικών τμημάτων να εγκρίνουν, επισπεύσουν και αποδεσμεύσουν τα απαιτούμενα κονδύλια για σκοπούς χρηματοδότησης και εκτέλεσης του προτιθέμενου έργου».
Ως προς το τελευταίο δε, στη γραπτή τους αγόρευση, αναφέρθηκαν και σε περαιτέρω θέσεις:
«Ο Καθ' ου η Αίτηση εκπόνησε αρχιτεκτονικά σχέδια για την ανέγερση της κλειστής αίθουσας αθλοπαιδιών, τα οποία αρχιτεκτονικά σχέδια απορρίφθηκαν από τον Κ.Ο.Α και τον Δήμο, ως η αρμόδια αρχή για τον λόγο ότι μετά την μελέτη που έγινε λόγω του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής θα ήταν ασύμφορη η ανέγερση και συντήρηση της αίθουσας με βάση τα σχέδια που εκπονήθηκαν.
Ο Καθ' ου η Αίτηση προχώρησε στην εκπόνηση νέων σχεδίων και αφού έτυχαν της έγκρισης προέβηκαν στην καταχώρηση της αίτησης για έκδοση πολεοδομικής άδειας.
Το έργο της ανέγερσης της αίθουσας αθλοπαιδιών, πριμοδοτείται από τον Κ.Ο.Α. κατά 50%, και ο καθ' ου η αίτηση στο προϋπολογισμό αναπτύξεως έχει αρκετά μεγάλα κονδύλια τα οποία δύναται να χρησιμοποιήσει για τον σκοπό αυτό δηλαδή για την ανέγερση της αίθουσας».
Στις Ενστάσεις δεν είχαν επισυναφθεί οποιαδήποτε έγγραφα συναφή προς τους ισχυρισμούς των καθ' ων η αίτηση και δηλώθηκε εκ μέρους τους πως δεν υπήρχε και διοικητικός φάκελος που να περιλάμβανε τέτοια στοιχεία. Ενέκρινα αίτημα τους για αναβολή για να ερευνήσουν περαιτέρω και το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο. Δεν υπάρχει τίποτε απολύτως. Τα περί εδαφολογικών προβλημάτων, κωλυσιεργίας κυβερνητικών τμημάτων, αντιδράσεις του ΚΟΑ ή του Δήμου και κάθε τι άλλο, παραμένουν εντελώς χωρίς οποιαδήποτε τεκμήριωση. Κατατέθηκε στο τέλος ένας φάκελος ο οποίος, όμως, απλώς περιλαμβάνει την αίτηση για πολεοδομική άδεια με επισυνημμένα αρχιτεκτονικά σχέδια, όπως αυτή φέρεται να υποβλήθηκε στις 28.3.06, δηλαδή μετά από την απαντητική τους επιστολή της 8.3.06. Για να την χαρακτηρίσει η αιτήτρια ως τέχνασμα που μηχανεύθηκαν. Πλήρης ανυπαρξία στοιχείων παρατηρείται και σε σχέση με το βιολογικό σταθμό και την εμφάνισή του ως ενέργεια προς την κατεύθυνση της υλοποίησης του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Δεν υπάρχει οτιδήποτε το γραπτό που να διασυνδέει τα δυο οι δε διευκρινίσεις, στο τέλος, είναι το αντίθετο που υποδηλώνουν. Στην περιοχή κατασκευάστηκαν άλλα έργα, με στοιχεία επίσης άγνωστα, και ο βιολογικός σταθμός στόχευε στην εξυπηρέτησή τους. Θα εξυπηρετούσε όμως, και την αίθουσα αθλοπαιδιών, όταν αυτή θα κατασκευαζόταν. Πρόκειται και πάλιν για εντελώς ατεκμηρίωτο ισχυρισμό ο οποίος, όμως, και αληθινός να ήταν δεν θα έδειχνε πράγματι έναρξη του έργου για το οποίο δεν είχε γίνει οτιδήποτε. Πολύ λιγότερο εφόσον, όπως δήλωσαν οι καθ' ων η αίτηση κατά τις διευκρινίσεις, ο βιολογικός σταθμός κατασκευάστηκε όχι από την Απαλλοτριούσα Αρχή αλλά από το Συμβούλιο Αποχετεύσεων, για τους δικούς του, βεβαίως, σκοπούς.
Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να προχωρήσω. Ούτε να επεκταθώ στις λεπτομέρειες της νομολογίας που επικαλέστηκαν οι ευπαίδευτοι συνήγοροι. Αρκεί η παραπομπή στην απόφαση της πλήρους Ολομέλειας στη Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέϊτς Λτδ ν. Δημοκρατίας, (2006) 3 ΑΑΔ 166. Ιδιαιτέρως στο πιο κάτω απόσπασμα από την απόφαση που εξέδωσε ο Χατζηχαμπής, Δ.:
«Αν και λοιπόν η νομιμότητα της απαλλοτρίωσης εξυπακούει το εξ υπαρχής εφικτό πραγματοποίησης του σκοπού της, εν τούτοις παρέχεται στη διοίκηση τριετής περίοδος ώστε εμπράκτως πλέον, έχοντας τώρα νόμιμη εξουσία επί του κτήματος, να προβεί σε εκείνες τις ενέργειες που εύλογα και αναλόγως του έργου ακολουθούν προς πραγμάτωσή του.
Και έτσι όμως, η έννοια του εφικτού να πραγματοποιηθεί έχει αναφορά όχι προς τις υποκειμενικές προθέσεις ή επιθυμίες της διοίκησης αλλά προς τα αντικειμενικά δεδομένα του πράγματος που αφορούν τις ενέργειες της διοίκησης προς υλοποίηση του έργου. Σε ορισμένη νομολογία που ακολούθησε την Kaniklides παρατηρείται μια τάση διαφοροποίησης της ορολογίας του κριτηρίου, με ενδεχόμενες ανάλογες προεκτάσεις ως προς το τι πρέπει να καταδειχθεί για να ισχύει το Άρθρο 23.5, σε αναφορές στο κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν έχει εγκαταλειφθεί ή δεν έχει καταστεί ανέφικτος. Αν οι αναφορές αυτές επεδίωκαν να διαφοροποιήσουν το κριτήριο του εφικτά πραγματοποιήσιμου και να το συναρτήσουν προς την υποκειμενική διάθεση της διοίκησης να συνεχίζει να επιθυμεί και να ενδιαφέρεται για την πραγμάτωση του έργου στο μέλλον χωρίς όμως συγχρόνως να έχει ήδη εμπράκτως προβεί στις ενέργειες εκείνες που κρίνονται εύλογα αναγκαίες προς πραγμάτωση του, θα λέγαμε ευθέως ότι αφίστανται του συνταγματικού κριτηρίου εφ΄όσον θα παρείχαν στη διοίκηση εσαεί δικαίωμα να κρατά το κτήμα χωρίς να πραγματώνει το σκοπό της κτήσης του και έτσι θα εξουδετέρωναν την επιδίωξη του άρθρου 23.5 να θέσει χρονικό όριο στην ετοιμότητα και ικανότητα της διοίκησης να υλοποιήσει το έργο για το οποίο ακριβώς έγινε η απαλλοτρίωση.
..........................
Συμμεριζόμαστε την ανησυχία που εκφράστηκε στη Συμεωνίδης και φρονούμε ότι η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του Άρθρου 23.5 προς τη διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς, και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό. Το να τίθεται το ερώτημα με άλλους όρους, δηλαδή κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, δεν συνιστά απλώς αλλαγή έμφασης αλλά εμπεριέχει τον κίνδυνο να διολισθήσει η διερεύνηση από τα πραγματικά αντικειμενικά δεδομένα που διέπουν το εφικτά πραγματοποιήσιμο του σκοπού σε πεδίο όχι πολύ πέραν των υποκειμενικών διαθέσεων της διοίκησης με ανάλογες συνέπειες, ως εκ της προκύπτουσας διαφοροποίησης του επιπέδου των απαιτούμενων ενεργειών της διοίκησης, στο αποτέλεσμα της όποιας συγκεκριμένης υπόθεσης. Το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που, αναλόγως βεβαίως της περίπτωσης, θα εκρίνοντο ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου. Η σαφής ορολογία του Άρθρου 23.5 αντανακλά δεόντως την αντίληψη μας για την ουσιαστική διάσταση του όπως την έχουμε εκφράσει».
Προκύπτει πως οι καθ' ων η αίτηση, από το 1987 μέχρι την ημέρα της υποβολής του αιτήματος το 2005 δεν προέβησαν σε οποιαδήποτε ενέργεια που να έχει τεκμηριωθεί με οποιονδήποτε τρόπο, προκειμένου να καταστεί εφικτός ο σκοπός της απαλλοτρίωσης και πως, ακόμα και από εκεί και πέρα, η μόνη ενέργειά τους, εκείνη της υποβολής αίτησης για πολεοδομική άδεια, μετά την απόρριψη του αιτήματος για επιστροφή δεν αίρει την ήδη συντελεσθείσα παράνομη παράλειψη/άρνηση. Ούτε, εν πάση περιπτώσει, ως εκ της φύσης της και της ανυπαρξίας οποιωνδήποτε άλλων στοιχείων, ακόμα και ως προς την πράγματι, έστω και τότε, τεκμηρίωση της δυνατότητας στην πράξη τέλεσης του έργου, θα ήταν δυνατό να ταξινομηθεί ως ενέργεια που καθιστούσε το σκοπό της απαλλοτρίωσης εφικτό. Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε μπροστά σε καθαρή περίπτωση απαλλοτρίωσης, για την πραγμάτωση του σκοπού της οποίας, αντίθετα προς τη σαφή υποχρέωση της Απαλλοτριούσας Αρχής, για 18 χρόνια δεν έγινε τίποτε απολύτως. Η παράλειψη/άρνηση των καθ' ων η αίτηση να επιστρέψει το ακίνητο στην αιτήτρια είναι άκυρη και παν το παραλειφθέν έδει να είχε εκτελεστεί. Αυτά, στο πλαίσιο των συναφών προσφυγών 275/06 και 865/06. Οι άλλες προσφυγές απορρίπτονται και, ενόψει και της συμφωνίας των μερών, επιδικάζονται υπέρ της αιτήτριας £1.000 έξοδα για μια προσφυγή, χωρίς άλλη διαταγή για έξοδα.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
ΜΣι.