|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(Υπόθεση Αρ. 104/2005)
29 Μαρτίου, 2006
[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΨΑΛΤΗΣ,
2. ΦΑΝΗ ΜΙΧΑΗΛ ΤΙΛΛΗ,
Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
- - - - - -
Κ. Κυριακόπουλος, για τους Αιτητές.
Α. Μιλτιάδου, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
- - - - - -
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Οι αιτητές ζητούν την ακύρωση του διατάγματος απαλλοτρίωσης αρ. 1045 που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ημερ. 17.9.04 και αφορούσε το τεμάχιο τους με αρ. 880 του Φ/Σ39/08 Ε1, Τμήμα 6 που βρίσκεται στην τοποθεσία Πετρερά του χωριού Δάλι της Επαρχίας Λευκωσίας.
Το τεμάχιο βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου Ιδαλίου με βάση τον περί Αρχαιοτήτων νόμο, Κεφ.31 (στο εξής «ο Νόμος»). Το συγκεκριμένο τεμάχιο έχει συμπεριληφθεί στον Πίνακα Β΄ του Νόμου ως Αρχαίο μνημείο, επειδή μέσα σε αυτό διασώζονται σημαντικές αρχαιότητες και αξιόλογα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της αρχαίας πόλης του Ιδαλίου. Όλα τα τεμάχια που συναποτελούν τον αρχαιολογικό χώρο απαλλοτριώνονται σταδιακά για να διατηρηθεί συνεχής και αδιατάραχτη η στρωματογραφία του χώρου. Το Τμήμα αρχαιοτήτων αποφάσισε να προχωρήσει με την απαλλοτρίωση το Σεπτέμβριο του 2001 επειδή το εν λόγω τεμάχιο και 3 ή 4 άλλα είναι τα μόνα που δεν είχαν απαλλοτριωθεί. Στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης (Α.Δ.Π 857) ημερ. 27.08.03, αναφέρεται,
«Με το παρόν γνωστοποιείται ότι η ακίνητη ιδιοκτησία που περιγράφεται στον πιο κάτω Πίνακα είναι αναγκαία για τον ακόλουθο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή για αρχαιολογικές ανασκαφές ή τη συντήρηση ή αξιοποίηση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων ή την ανάπτυξη των γύρω χώρων και η απαλλοτρίωσή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλαδή για τη διεξαγωγή αρχαιολογικών ανασκαφών ή τη συντήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων ή τη διατήρηση της στρωματογραφίας αρχαιολογικού χώρου στο χωριό Δάλι της Επαρχίας Λευκωσίας.»
Οι αιτητές υπέβαλαν ένσταση στην πιο πάνω Γνωστοποίηση ημερ. 13.10.03 στον Υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων μέσω του Έπαρχου Λευκωσίας. Ο Έπαρχος με επιστολή του ημερ. 16.3.04 αφού σχολίασε την ένσταση των αιτητών, κατέληξε ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης είναι όντως η εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και ότι οι αιτητές θα πρέπει να αποζημιωθούν αναλόγως επειδή η κατοικία που απαλλοτριώνεται είναι η μόνιμη τους κατοικία. Ο Υπουργός παρέπεμψε την απάντηση του Έπαρχου στο Τμήμα Αρχαιοτήτων για σχόλια. Το εν λόγω Τμήμα, εισηγήθηκε την απόρριψη της ένστασης των αιτητών. Το θέμα παραπέμφθηκε στην Υπουργική Επιτροπή στην οποία εκχωρήθηκαν οι εξουσίες του Υπουργικού Συμβουλίου που παρέχει το άρθρο 6 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Nόμου. Η Υπουργική Επιτροπή αφού έλαβε υπόψη τις απόψεις του Έπαρχου και του Τμήματος Αρχαιοτήτων, απέρριψε την ένσταση και προχώρησε στη δημοσίευση του προσβαλλόμενου διατάγματος απαλλοτρίωσης.
Οι αιτητές προβάλλουν ως λόγο ακύρωσης την πλάνη των καθ' ων η αίτηση αναφορικά με το σκοπό και την αναγκαιότητα της απαλλοτρίωσης. Ισχυρίζονται ότι είναι δυο ηλικιωμένα άτομα που διαμένουν στην οικία τους εδώ και 44 χρόνια και δεν προτίθενται ούτε έχουν δικαίωμα να προβούν σε οποιαδήποτε οικοδομική εργασία η οποία να θέτει σε κίνδυνο τη στρωματογραφία του χώρου. Ο πραγματικός σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η κατασκευή του πεζόδρομου, λύση που έχει ήδη εγκαταλειφθεί και η προστασία της στρωματογραφίας μπορεί να επιτευχθεί με λιγότερο επαχθή μέτρα όπως για παράδειγμα, η μη παραχώρηση οποιασδήποτε οικοδομικής άδειας για επέκταση ή οικοδόμηση νέων υποστατικών.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η προστασία της στρωματογραφίας της περιοχής δεν είναι ο μόνος σκοπός της απαλλοτρίωσης. Στους σκοπούς της απαλλοτρίωσης περιλαμβάνονται οι αρχαιολογικές ανασκαφές και η συντήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων. Είχαν προηγηθεί χωρομετρικό σχέδιο που καταδεικνύει τα υπό απαλλοτρίωση επηρεαζόμενα τεμάχια καθώς και η επιστολή ημερ. 9.6.03 (κυανούν 13 στο Τεκμήριο Α) το περιεχόμενο της οποίας είναι ενδεικτικό του σχεδίου αξιοποίησης της περιοχής από το τμήμα Αρχαιοτήτων. Σχετικό είναι το ακόλουθο απόσπασμα της πιο πάνω επιστολής:
1. «Τα υπό απαλλοτρίωση τεμάχια έχουν κηρυχθεί σε Αρχαία Μνημεία Β΄ Πίνακα με τον περί Αρχαιοτήτων Νόμο, Κεφ. 31.
2. Ολα τα τεμάχια που βρίσκονται εντός του αρχαιολογικού χώρου του Ιδαλίου απαλλοτριώνονται σταδιακά, γιατί καμιά οικιστική ανάπτυξη επιτρέπεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του Ιδαλίου.
3. Ο αρχαιολογικός χώρος του Ιδαλίου, σύμφωνα με τις ανασκαφές που έγιναν μέχρι σήμερα, διασώζει τα ερείπια της αρχαίας πόλης του Ιδαλίου και αξιόλογα κινητά ευρήματα.
4. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει αρνηθεί την οικοδομική αξιοποίηση των τεμαχίων, γεγονός που σύμφωνα με τις Συνταγματικές πρόνοιες, το υποχρεώνει να προχωρήσει άμεσα στην αναγκαστική απαλλοτρίωση των τεμαχίων, επειδή η άρνηση οικοδομικής αξιοποίησης θεωρείται ουσιώδης παραβίασης του δικαιώματος περιουσίας.»
Είναι επαρκώς νομολογημένο ότι η αναγκαστική απαλλοτρίωση είναι νόμιμη αν η ακίνητη ιδιοκτησία που απαιτείται, θεωρείται ως η μόνη κατάλληλη και απαραίτητη για την επίτευξη του σκοπού. Στην προκειμένη περίπτωση, η ανακήρυξη του τεμαχίου των αιτητών σε αρχαίο μνημείο και η ένταξη του στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της περιοχής ικανοποιούν πλήρως την απαίτηση ολοκληρωμένου σχεδιασμού του έργου εκ μέρους της απαλλοτριούσας αρχής και καταδεικνύουν την αναγκαιότητα του επίδικου τεμαχίου για την επίτευξη των σκοπών της απαλλοτρίωσης.
Το ότι οι αιτητές δηλώνουν ότι δεν προτίθενται να κάνουν οποιαδήποτε οικοδομική εργασία στο τεμάχιο τους δεν αναιρεί το σκοπό της επίδικης απόφασης, αφού η ιδιωτική χρήση του τεμαχίου από τους αιτητές δεν συμβιβάζεται με τις ανασκαφές που πρόκειται να γίνουν και τη μελέτη του Τμήματος Αρχαιοτήτων για την ανάδειξη και διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου.
Το επιχείρημα των αιτητών ότι το παρακείμενο μουσείο που ανεγέρθηκε από τους καθ' ων η αίτηση και το Δήμο Ιδαλίου και η μελλοντική του χρήση, αποτελούν μεγαλύτερο κίνδυνο για τη στρωματογραφία του χώρου από τη διατήρησή της οικίας τους, δεν ευσταθεί. Οι φωτογραφίες της οικίας και του περιβάλλοντος χώρου που επισύναψαν στην αγόρευση τους δεν αποδεικνύουν ο,τιδήποτε, που να αποκλείει την ανάγκη για προστασία της στρωματογραφίας και τη διενέργεια αρχαιολογικών ανασκαφών που συνιστούν τον πραγματικό σκοπό της απαλλοτρίωσης. Η κατασκευή αρχαιολογικού μουσείου στα πλαίσια ενός ευρύτερου αρχαιολογικού πάρκου, όπως φαίνεται ότι είναι οι προθέσεις των καθ' ων η αίτηση, δεν είναι ασυμβίβαστη με τους περιγραφόμενους σκοπούς της παρούσας απαλλοτρίωσης. Εξάλλου, αυτό το ζήτημα είναι τεχνικής φύσεως και αφορά στην ουσιαστική εκτίμηση της διοίκησης που είναι ανέλεγκτη.
Το επόμενο επιχείρημα των αιτητών είναι ότι η απαλλοτρίωση αποσκοπούσε στη διαμόρφωση του χώρου του τεμαχίου σε βοηθητικό χώρο πάρκου δίπλα από το μουσείο, σκοπός που έχει εγκαταλειφθεί και η πραγματοποίηση του ανάγεται στο μέλλον, αφού δεν υπάρχουν οριστικά σχέδια για τη διαμόρφωση του χώρου. Η κατασκευή ενός αρχαιολογικού πάρκου όπως είναι η πρόθεση της διοίκησης καθώς και η σταδιακή εκτέλεση εργασιών στον περιβάλλοντα χώρο συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής χρήσης οποιουδήποτε τεμαχίου για τους σκοπούς των εργασιών, συνιστούν δράση άμεσα σχετική προς τους αναγραφόμενους στην γνωστοποίηση σκοπούς της απαλλοτρίωσης. Βλ. Χριστοφή ν. Δημοκρατίας (1991) 4(Ε) ΑΑΔ 407 και Ιερωνυμίδου ν. Δημοκρατίας, Προσφ. 130/86, ημερ. 23.7.1990 στην οποία αναφέρονται τα ακόλουθα,
"Στην παρούσα υπόθεση δεν μπορεί να ευσταθήσει ο ισχυρισμός ότι "ο σκοπός κατέστη ανέφικτος". Αντίθετα είναι φανερό ότι ένα μεγάλο μέρος του έργου για το οποίο έγινε η απαλλοτρίωση έχει συμπληρωθεί και ασφαλώς θα συμπληρωθεί και το υπόλοιπο μέρος, όπως λογικά εξάγεται από την έκταση των μέχρι τώρα εργασιών, των υπευθύνων δηλώσεων των ιθυνόντων για τις προθέσεις της διοικήσεως αλλά και από την ίδια τη φύση του έργου, η δε σταδιακή εκτέλεσή του δεν μπορεί παρά να είναι ζήτημα οικονομικού προγραμματισμού."
Οι αιτητές παραπονούνται επίσης ότι δεν πραγματοποιούνται οποιεσδήποτε αρχαιολογικές ανασκαφές. στα χωράφια που είναι πίσω από την οικία και το παρακείμενο μουσείο.
Το παράπονο δεν είναι δικαιολογημένο. Η προστασία του χώρου εύλογα κρίθηκε αναγκαία για τη διενέργεια μελλοντικών ανασκαφών και τη διατήρηση της στρωματογραφίας του χώρου.
Ανεδαφική είναι και η θέση των αιτητών ότι η επίδικη απαλλοτρίωση στερείται αιτιολογίας ενόψει της απουσίας οποιασδήποτε μελέτης ή άλλης ένδειξης ότι κινδυνεύει η στρωματογραφία του αρχαιολογικού χώρου από την ιδιωτική χρήση του τεμαχίου και της οικίας τους. Η κρίση της διοίκησης για την συνδρομή της ανάγκης εξασφάλισης του συγκεκριμένου τεμαχίου αιτιολογείται ικανοποιητικά από το σύνολο των στοιχείων του φακέλου και ιδιαίτερα από την πιο κάτω αναφορά του Διευθυντή Τμήματος Αρχαιοτήτων (51-54 στο τεκμήριο 1):
«Βασική παράμετρος και επιδίωξη της απαλλοτρίωσης είναι η προστασία και διατήρηση της στρωματογραφίας του αρχαιολογικού χώρου η οποία μελλοντικά θα επιτρέψει την διενέργεια αρχαιολογικών ανασκαφών.
Χωρίς τη διατήρηση και προστασία της στρωματογραφίας ως έχει, δηλαδή, συνεχούς και αδιατάρακτης, οποιαδήποτε μελλοντική ανασκαφή δεν θα μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η αναγκαστική απαλλοτρίωση οποιασδήποτε ακίνητης ιδιοκτησίας δεν συνεπάγεται και ούτε είναι δυνατό να υπολογίζεται ότι την επομένη της απαλλοτρίωσης θα αναληφθούν και ανασκαφές.
Οι ανασκαφές αναλαμβάνονται όταν και εφόσον υπάρχει το κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό διαθέσιμο και τα οικονομικά του Κράτους το επιτρέπουν.»
Ο περί αρχαιοτήτων Νόμος δεν κάνει αναφορά σε απαλλοτρίωση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων παρά μόνο για σκοπούς «αναγκαστικής απαλλοτρίωσης γης κοντά σε αρχαίο μνημείο». Συγκεκριμένα το άρθρο 12 του Νόμου προνοεί τα εξής:
«12. Οταν το Υπουργικό Συμβούλιο ικανοποιηθεί ότι για να διατηρηθούν, συντηρηθούν οι ομορφιές του αρχαίου μνημείου είναι επιθυμητό όπως κανένα κτίριο μη ανεγερθεί πάνω σε οποιαδήποτε γη κοντά σε τέτοιο αρχαίο μνημείο ή όπως οποιοδήποτε κτίριο κοντά σε αυτό θα έπρεπε να κατεδαφιστεί, το Υπουργικό Συμβούλιο δύναται να διατάξει όπως τέτοια γη ή κτίριο πρέπει να αποκτηθεί με την καταβολή τέτοιου ποσού υπό μορφή αποζημίωσης όπως δύναται να συμφωνηθεί για αυτό και σε περίπτωση παράβασης της συμφωνίας το ποσό της αποζημίωσης θα εκδικαστεί κατά τον ίδιο τρόπο και σύμφωνα με τον εκάστοτε σε ισχύ νόμο που αφορά την αναγκαστική κτήση ακίνητης ιδιοκτησίας: ........................»
Στην προκειμένη περίπτωση δεν τίθεται θέμα μελέτης από την απαλλοτριούσα αρχή αν υπήρχε υπαλλακτική λύση λιγότερο επαχθής προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός δημοσίου συμφέροντος όπως για παράδειγμα, η μη παραχώρηση άδειας οικοδομής στους αιτητές και η απαγόρευση εκσκαφής βαθύτερων θεμελίων, όπως εισηγούνται οι αιτητές. Οι σκοποί της απαλλοτρίωσης, προϋποθέτουν την ελευθερία ανασκαφών και πλήρους αξιοποίησης του τεμαχίου των αιτητών προς ανεύρεση και ανάδειξη των αρχαιολογικών ευρημάτων. Είναι συνεπώς προφανές, ότι η διατήρηση της υφιστάμενης κατοικίας των αιτητών εντός του τεμαχίου δεν συμβιβάζεται με τους σκοπούς της απαλλοτριούσας αρχής, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχε εναλλακτική λύση.
Η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται.
Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.
ΣΦ.