ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

(Υπόθ εση Αρ. 1050 /2004)

23 Φεβρουαρίου, 2005

[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στής]

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

ΜΑΡΟΥΛΑ ΧΛΩΡΑΚΙΩΤΟΥ,

Αιτήτρια,

ν.

ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,

Καθ΄ ου η αίτηση.

- - - - - -

- - - - - -

ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Η αιτήτρια αξιώνει την ακύρωση του διατάγματος επίταξης, που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, υπ' αριθμό 1185/04 ημερ. 5.11.04, του κτήματος ιδιοκτησίας της με αρ. Τεμαχίου 196 του Φ/ΣΧ 45/58 στο Χωριό Χλώρακα της Επαρχίας Πάφου.

Το τεμάχιο της αιτήτριας συνορεύει με το τεμάχιο 525 (εφεξής «γειτονικό τεμάχιο»), ιδιοκτησίας της εταιρείας Artha Developers Ltd (νυν Aristo Κτηματική Ltd), στο οποίο κατόπιν 4 αδειών οικοδομής ανεγέρθηκε οικιστικό συγκρότημα 22 κατοικιών και τοίχος αντιστήριξης κατά μήκος του κοινού συνόρου μεταξύ του τεμαχίου της αιτήτριας και του γειτονικού τεμαχίου. Οι ακάλυπτες βεράντες των οικοδομών και ο τοίχος αντιστήριξης που κατασκευάστηκε ξεπερνούσε τα 4΄- 00΄΄ από το φυσικό έδαφος, κατά παράβαση του Κανονισμού 6(3) των περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμών. Μετά από αίτημα της Aristo Κτηματικής Ltd για τροποποίηση των όρων επικαλούμενοι το γεγονός ότι τα νέα τελικά υψόμετρα του συγκροτήματος ήταν αναπόφευκτα με βάση το τελικό υψόμετρο του εφαπτόμενου δρόμου, εκδόθηκαν καλυπτικές άδειες οικοδομής αφού εγκρίθηκε χαλάρωση του Κανονισμού 6(3).

Ο τοίχος αντιστήριξης ύψους 4,5 μέχρι 6 μέτρων και μήκους 165 μέτρων που κατασκευάστηκε πήρε κλίση προς το τεμάχιο της αιτήτριας και κατέστη επικίνδυνος. Κατόπιν επιστολής διαμαρτυρίας της αιτήριας, ο Έπαρχος Πάφου κήρυξε τον αναφερόμενο τοίχο ως επικίνδυνο δυνάμει του άρθρου 15^Α του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμου και απέστειλε ειδοποίηση στην Aristo Κτηματική Ltd για να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα προς κατεδάφιση/επιδιόρθωση/προστασία της οικοδομής εντός 30 ημερών. Υπήρχαν άλλοι 21 συνιδιοκτήτες του τεμαχίου στους οποίους είχαν εν τω μεταξύ πωληθεί οι κατοικίες, οι οποίοι δεν ειδοποιήθηκαν.

Ακολούθησε ένα μακρύ ιστορικό προσπαθειών για διευθέτηση της διαφοράς μεταξύ της αιτήτριας, που υποστήριζε ότι ο τοίχος έπρεπε να ανακατασκευαστεί κλιμακωτά σύμφωνα με τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου, της εταιρείας Aristo Κτηματικής Ltd, που πρότεινε την κατασκευή νέου τοίχου ύψους 4-5, 5 μέτρων σε μέρος του κτήματος της αιτήτριας και των αρμοδίων αρχών, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Για σκοπούς της παρούσας αξίζει να σημειωθεί μόνο ότι στις 8.3.04 τεχνικός της Επαρχιακής Διοίκησης ενέκρινε σχέδια και μελέτη που προέβλεπαν την τοποθέτηση νέου τοίχου στο τεμάχιο της αιτήτριας μέχρι το ύψος του υφιστάμενου τοίχου χωρίς κλιμακωτή κατασκευή, χωρίς να δοθεί σχετική άδεια στη συνέχεια. Ακολούθως η Aristo Κτηματική Ltd καταχώρησε αγωγή και αίτηση για έκδοση παρεπίμπτοντος διατάγματος εναντίον της αιτήτριας με το οποίο ζητούσε να διαταχθεί η αιτήτρια να επιτρέπει στους αντιπροσώπους της να εισέρχονται στο κτήμα της και να χρησιμοποιούν λωρίδα 8 μέτρων για την ανακατασκευή του τοίχου αντιστήριξης. Η αίτηση απερρίφθη. Στη συνέχεια ο Υπουργός Εσωτερικών εξουσιοδότησε τον Έπαρχο να εισέλθει με συνεργείο στο κτήμα της αιτήτριας. Η αιτήτρια πέτυχε την έκδοση προσωρινού διατάγματος ημερ. 20.2.04 με το οποίο εμποδίζεται ο Επαρχος Πάφου να επέμβει στο κτήμα της. Στις 25.5.04 το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Πάφου εξέδωσε πολεοδομική άδεια στους Aristo Κτηματική Ltd για την επανακατασκευή του τοίχου αντιστήριξης στο ύψος του υφιστάμενου. Η αιτήτρια έχει καταχωρήσει προσφυγή με αρ. 781/04 εναντίον της προαναφερόμενης πολεοδομικής άδειας, η οποία εκκρεμεί.

Καταρχάς θα πρέπει να εξεταστεί η συνταγματική διάσταση του ζητήματος. Το άρθρο 23.8 του Συντάγματος παρέχει τη δυνατότητα επίταξης ακίνητης ιδιοκτησίας για περίοδο μη υπερβαίνουσα την τριετία, προς εξυπηρέτηση σκοπού δημόσιας ωφέλειας, όπως θα τον καθορίζει γενικός νόμος περί επίταξης και θα τον εξειδικεύει με αιτιολογημένη απόφαση η επιτάσσουσα αρχή, η οποία και θα περιλαμβάνει σαφώς το σκοπό και τους λόγους της επίταξης. Στην προκειμένη περίπτωση στο διάταγμα επίταξης αναφέρεται ότι σκοπός δημοσίας ωφέλειας για τον οποίο κρίθηκε αναγκαία η επίταξη είναι «για την δημόσια ασφάλεια, δηλαδή για την εξασφάλιση διόδου και του αναγκαίου χώρου για σκοπούς κατεδάφισης ετοιμόροπου τοίχου και την κατασκευή νέου». Η δημόσια ασφάλεια αποτελεί ένα από τους νόμιμους σκοπούς επίταξης σύμφωνα με τη διάταξη 3(2) εδ.β του περί Επίταξης Ιδιοκτησίας νόμου Ν.21/62.

Η αιτήτρια διατείνεται ότι το διάταγμα εξεδόθη παράνομα προς εξυπηρέτηση του ιδιωτικού συμφέροντος της Aristo Κτηματικής Ltd που επιδιώκει να νομιμοποιήσει την παρανομία επανακατασκευάζοντας τον παράνομο τοίχο και ότι εν πάσει περίπτωση αφορά σε ιδωτικά τεμάχια από τα οποία το κοινό δεν έχει πρόσβαση άρα δεν κινδυνεύει.

Δεν συμφωνώ με τα επιχειρήματα της αιτήτριας. Από το υλικό που τέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου εντός του διοικητικού φακέλου φαίνεται ότι ο τοίχος, λόγω κακής κατασκευής ήταν ετοιμόρροπος ενώ τμήμα του έχει ήδη καταρρεύσει παρασύροντας και τμήμα των βεραντών των κατοικιών που βρίσκονται εντός του τεμαχίου 525. Επίσης από τις επιστολές διαμαρτυρίας των ιδιοκτήτων των 22 κατοικιών φαίνεται ότι διατρέχουν κίνδυνο τόσο αυτοί όσο και οι οικογένειες τους καθώς και οι επισκέπτες. Αντικειμενικά ο τοίχος αποτελεί πηγή κινδύνου και για τους διαμένοντες ή για αυτούς που χρησιμοποιούν το κτήμα της αιτήτριας ή τους διερχόμενους. Εξάλλου, η έννοια της δημόσιας ασφάλειας στο Νόμο δεν επιδέχεται ποσοτικούς περιορισμούς αλλά καλύπτει κάθε περίπτωση που πολίτες της Δημοκρατίας τίθενται σε άμεσο κίνδυνο. Ο τοίχος είχε κηρυχθεί επικίνδυνη οικοδομή και αποτελούσε πηγή κινδύνου, συνεπώς η ανακατασκευή του εξυπηρετούσε τη δημόσια ασφάλεια και ήταν έργο κοινής ωφέλειας. Ο σκοπός του διατάγματος κρίνεται σύμφωνος με το νόμο και το Σύνταγμα.

Το γεγονός ότι προκύπτει και αστική διαφορά εφόσον οι ιδιοκτήτες των κατοικιών ή η αιτήτρια θα μπορούσαν να διεκδικήσουν με αγωγή οποιεσδήποτε αποζημιώσεις για τις ζημιές που υπέστησαν ή απαιτώντας την νόμιμη ανακατασκευή του τοίχου από την κατασκευάστρια εταιρεία, δεν αναιρεί την υποχρέωση επέμβασης των δημοσίων αρχών αφού διακυβεύεται θέμα δημόσιας ασφάλειας.

Προκαλεί όμως έντονο προβληματισμό ο τρόπος που επέλεξε η Διοίκηση να ενεργήσει στη προκειμένη περίπτωση, αν δηλαδή, ο καθ' ου η αίτηση διενέργησε την δέουσα έρευνα και κυρίως κατά πόσο η επίταξη του κτήματος της αιτήτριας ήταν το λιγότερο επαχθές μέτρο για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Αυτά τα θέματα θα εξεταστούν στη συνέχεια σε συνάρτηση προς τους λόγους ακύρωσης που πρόβαλε η αιτήτρια αναφορικά με την αναγκαιότητα του διατάγματος επίταξης και της ελλιπούς έρευνας μαζί, διότι συμπλέκονται.

Επειδή η στέρηση της ιδιοκτησίας, έστω και ως προσωρινή στέρηση ατομικού δικαιώματος, αποτελεί ιδιαιτέρως επαχθές μέτρο, πρέπει να επιβάλλεται ως έσχατο μέσο, τότε δηλαδή, μόνο όταν ο σκοπός της επίταξης δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με τρόπο λιγότερο επαχθή. Η διοίκηση οφείλει, έστω και αν δεν το προβλέπει ρητά ο νόμος, να εξετάσει την ανάγκη της επίταξης, να εξετάσει δηλαδή αν είναι δυνατή η εξυπηρέτηση της δημόσιας ωφέλειας με άλλο μέσο, ηπιότερο. Η υποχρέωση αυτή ανάγεται στις αρχές της χρηστής διοίκησης και της νόμιμης χρήσης της διακριτικής ευχέρειας και προκύπτει από την αρχή της αναλογικότητας που διέπει τη δράση της Διοίκησης σε ένα κράτος δικαίου. (Βλ. Π.Δ. Δαγτόγλου στο «Γενικό Διοικητικό Δίκαιο» τέταρτη έκδοση, 1997 παρ. 1325 και 1346). Σύμφωνα με την απόφαση 1131/50 του ΣτΕ οι προϋποθέσεις προς επιβολή του μέτρου της επιτάξεως είναι τρεις:

Από τις ιδιαίτερες περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης όπως σκιαγραφήθηκαν πιο πάνω, προκύπτει ότι η ανάγκη που επέβαλε την επίταξη δεν ήταν έκτακτη και άμεση. Το πρόβλημα προέκυψε από το 2002 και η Διοίκηση είχε όλο το χρόνο να λάβει μέτρα, λιγότερο επαχθή προς την αιτήτρια για την αντιμετώπιση του. Είναι κοινό έδαφος ότι εστάλη ειδοποίηση βάσει του άρθρου 15^Α από τις 3.12.02 όταν ο τοίχος κηρύχθηκε ως επικίνδυνη οικοδομή και διερωτάται κάποιος γιατί η αρμόδια αρχή δεν ενήργησε όσα προνοεί η παρ. β του ίδιου άρθρου εφόσον η κατασκευάστρια εταιρεία αρνήθηκε να συμμορφωθεί. Το άρθρο 15^Α(β) προνοεί:

Διεξήλθα με προσοχή το διοικητικό φάκελο που κατατέθηκε από τον καθ' ου η αίτηση χωρίς να εντοπίσω οτιδήποτε που θα μπορούσε να τεκμηριώσει διεξαγωγή έρευνας για το αν υπήρχαν άλλα πρόσφορα μέσα. Είναι φανερό ότι ο καθ' ου η αίτηση έδρασε βεβιασμένα κάτω από την πίεση των ιδιοκτητών των κατοικιών και των δικηγόρων τους.

Ο δικηγόρος του καθ' ου η αίτηση αντιτείνει ότι το κτήμα της αιτήτριας ήταν το μόνο στο οποίο θα μπορούσαν να διεξαχθούν εργασίες για την ασφαλή επανακατασκευή του τοίχου της αιτήτριας. Ωστόσο, η έρευνα που θα έπρεπε να διεξαχθεί στην προκειμένη περίπτωση δεν αφορούσε φυσικά στην καταλληλότητα του τεμαχίου της αιτήτριας αφού δεν ετίθετο θέμα υπαλλακτικού χώρου για επίταξη, αλλά στην αναγκαιότητα του μέτρου της επίταξης ως μέσου εξαναγκασμού της αιτήτριας.

Διαπιστώνω ότι η αιτήτρια ουδέποτε αρνήθηκε την επέμβαση στο κτήμα της υπό την προϋπόθεση ο τοίχος να κατασκευάζετο νόμιμα σύμφωνα με τους Πολεοδομικούς Κανονισμούς αναφορικά με το ύψος του τοίχου αντιστήριξης που μπορεί να ανεγερθεί στα σύνορα καθώς και την κλιμακωτή κατασκευή. Η έρευνα θα έπρεπε να επεκταθεί και στις προτεινόμενες από την αιτήτρια λύσεις. Αντ' αυτού, ο καθ' ου η αίτηση διέταξε επίταξη για την επανανακατασκευή τοίχου που βάσει του πολεοδομικού του σχεδιασμού θα είχε το ίδιο ύψος και υπάκουε στους όρους που έθετε η εταιρεία Aristo Κτηματική Ltd και εγκρίθηκαν με την πολεοδομική άδεια.

Η ασφάλεια και η νομιμότητα της προτεινόμενης κατασκευής έπρεπε να απασχολήσει τον Υπουργό Εσωτερικών ως αρμόδια αρχή που μπορεί να ελέγξει αν η σχετική πολεοδομική άδεια είχε λάβει υπόψη τις πρόνοιες του Νόμου. Η έρευνα αυτή επιβαλλόταν πριν την έκδοση του συγκεκριμένου διατάγματος επίταξης αφού μόνο με το νόμιμο και ασφαλή πολεοδομικό σχεδιασμό του τοίχου αντιστήριξης θα εξυπηρετείτο ο δημόσιος σκοπός της επίταξης.

Διαπιστώνω πως τίποτε από τα πιο πάνω δεν διερευνήθηκε από τον καθ' ου η αίτηση για σκοπούς της επίταξης. Ο καθ' ου δεν εκπλήρωσε την υποχρέωση αναζήτησης λιγότερου επαχθούς μέσου για την αιτήτρια και δεν διεξήγαγε τον απαραίτητο υπό τις περιστάσεις έλεγχο. Διέταξε την επίταξη του κτήματος της αιτήτριας ενεργώντας καθ' υπέρβαση ή κατάχρηση εξουσίας πράγμα που αναπόφευκτα συνεπάγεται ακυρότητα του επίδικου διατάγματος.

Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.

ΣΦ.