|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1992) 3 ΑΑΔ 137
5 Ιουνίου, 1992
[Α. ΛΟΪΖΟΥ, Π., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΧΑΤΖΗΤΣΑΓΓΑΡΗΣ, ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ/στές]
ΕΛΕΝΗ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΣ,
Εφεσείοντες - Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ,
Εφεσιβλήτων - Καθ' ων η αίτηση
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 1329)
Αναγκαστική Απαλλοτρίωση — Άρθρο 23 τον Συντάγματος — Δεν συσχετίζεται με το άρθρο 87 (1) (α) και (θ) τον Συντάγματος το οποίο αφορά μόνο τη νομοθετική εξουσία των Κοινοτικών Συνελεύσεων — Ερμηνεία — Ορθώς θεωρήθηκε ότι η εξουσία της απαλλοτριώσεως με το Ν. 12/65 μεταβιβάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο και ορθά το Υπουργικό Συμβούλιο ασκεί αυτή την εξουσία.
Οι εφεσείοντες επεδίωξαν με την έφεση την ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης που απέρριπτε την προσφυγή τους κατά του Διατάγματος Απαλλοτριώσεως που αφορούσε τμήμα τεμαχίου, ιδιοκτησίας των εφεσειόντων, στο Στρόβολο.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την έφεση, αποφάσισε ότι:
1. Συμφωνούμε με την απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστή πως το Άρθρο 87(1)(α) και (θ) του Συντάγματος αφορά μόνο τη νομοθετική εξουσία των Κοινοτικών Συνελεύσεων και τούτο δεν έχει καμιά σχέση με την αναγκαστική απαλλοτρίωση ή/και με το Άρθρο 23 του Συντάγματος.
Σύμφωνα με το Άρθρο 23 του Συντάγματος, η εξουσία αναγκαστικής απαλλοτρίωσης εδίδετο στη Δημοκρατία, σε Δημοτική Αρχή, στην Κοινοτική Συνέλευση και σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Η Κοινοτική Συνέλευση μπορούσε να προβεί στην αναγκαστική απαλλοτρίωση κινητής ή ακίνητης περιουσίας, όπως ορίζει η παράγραφος 4 του Άρθρου 23.
Με την αυτοδιάλυση της Κοινοτικής Συνέλευσης ψηφίστηκε ειδικός Νόμος προνοών περί της Μεταβιβάσεως της Ασκήσεως των Αρμοδιοτήτων της Ελληνικής Κοινοτικής Συνελεύσεως και της Ιδρύσεως Υπουργείου Παιδείας (Ν. 12/65), ο οποίος προνοεί για τη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της Κοινοτικής Συνέλευσης σε διάφορα άλλα όργανα της πολιτείας. Έτσι η νομοθετική αρμοδιότητα μεταβιβάστηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων και οι διοικητικές αρμοδιότητες για εκπαιδευτικά, μορφωτικά και διδακτικά μεταβιβάστηκαν στο Υπουργείο Παιδείας. Τα υπόλοιπα θέματα μεταβιβάστηκαν στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με την εισήγηση του δικηγόρου των εφεσειόντων-αιτητών πως η εξουσία για απαλλοτρίωση αποτελεί διοικητική αρμοδιότητα για εκπαιδευτικά, μορφωτικά ή διδακτικά θέματα. Ορθώς θεωρήθηκε πως η εξουσία της απαλλοτρίωσης με το Νόμο 12/65 μεταβιβάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο και ορθά το Υπουργικό Συμβούλιο ασκεί αυτή την εξουσία.
2. Η νομική οντότητα της Σχολικής Εφορείας διέπεται από το Άρθρο 6 του Περί Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως (Τροποποιητικού) Νόμου 69/70, που τροποποίησε την Περί Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Νομοθεσία (Κεφ. 166, Νόμοι Αρ. 21/59, 19/67, 62/68, Ε.Κ.Ν. 7/62, 14/62, 16/62, 7/63, 11/63, 1/64, 12/64), με την προσθήκη των άρθρων 16-20. Ο Νόμος αυτός προβλέπει για το διορισμό των Σχολικών Εφορειών από το Υπουργικό Συμβούλιο, καθώς και τη θητεία, τις αρμοδιότητες και άλλα συναφή θέματα που περιβάλλουν τις Σχολικές Εφορείες. Η Σχολική Εφορεία του Στροβόλου έχει διορισθεί σύμφωνα με τις πρόνοιες του πιο πάνω Νόμου και είναι καθόλα νόμιμη.
3. Η απαλλοτρίωση γίνεται, με βάση την παράγραφο 4 του Άρθρου 23 του Συντάγματος, υπέρ εκπαιδευτικών, θρησκευτικών, φιλανθρωπικών σωματείων και ιδρυμάτων. Έγιναν εν προκειμένω οι αναγκαίες έρευνες από το Υπουργικό Συμβούλιο και προσκομίσθησαν όλα τα αναγκαία στοιχεία και δικαιολογημένα το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε πως η απαλλοτρίωση ήταν αναγκαία, αντί οποιασδήποτε άλλης λύσης που εισηγούνται οι εφεσείοντες -αιτητές.
Έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Έφεση.
Έφεση εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου Κύπρου (Στυλιανίδης, Δ.) που δόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου, 1991 (Προσφυγή αρ. 435/90) με την οποία απορρίφθηκε η προσφυγή των εφεσειόντων - αιτητών εναντίον Διατάγματος Απαλλοτρίωσης μέρους του Τεμαχίου 1165 του συμπλέγματος "G" της ενορίας Αγίου Βασιλείου στο Στρόβολο, που εκδόθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας Αρ. 2495, ημερομηνίας 6/4/1990, Παράρτημα Τρίτο, Μέρος ΙΙ, Αρ. Γνωστοποίησης 494, σελ. 394.
Α.Σ. Αγγελίδης, για τους εφεσείοντες - αιτητές.
Ρ. Πετρίδου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους εφεσίβλητους καθ' ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
Α. ΛΟΪΖΟΥ, Πρ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο αδελφός Δικαστής κ. Γ. Παπαδόπουλος.
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Δ.: Οι εφεσείοντες-αιτητές με την παρούσα έφεση ζητούν την ακύρωση της απόφασης του Πρωτόδικου Δικαστηρίου που απέρριψε την προσφυγή των εφεσειόντων-αιτητών, με την οποία ζητούσαν την ακύρωση Διατάγματος Απαλλοτρίωσης μέρους του Τεμαχίου 1165 του συμπλέγματος "G", της ενορίας Αγίου Βασιλείου στο Στρόβολο, που εκδόθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας Αρ. 2495, ημερομηνίας 6 Απριλίου 1990, Παράρτημα Τρίτο, Μέρος ΙΙ, Αρ. Γνωστοποίησης 494, σελ. 394.
Τα γεγονότα όπως αναφέρονται στην απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστηρίου είναι τα ακόλουθα:
Το Τεμάχιο 1165 του συμπλέγματος "G" του Δήμου Στροβόλου εφάπτεται του χώρου του Γ Δημοτικού Σχολείου Στροβόλου, ενορίας Αγίου Βασιλείου. Δώδεκα τμήματα του σχολείου αυτού στεγάζονται σε πρόχειρα κατασκευάσματα λυόμενου τύπου, που τοποθετήθηκαν στο τμήμα της σχολικής αυλής, που αποτελεί μέρος του χώρου αθλοπαιδιών του σχολείου.
Η Σχολική Εφορεία Στροβόλου, (η "Εφορεία"), αποφάσισε να αγοράσει μέρος του Τεμαχίου 1165 των αιτητών και μέρος του Τεμαχίου 991, για την ανέγερση σχολικού κτιρίου για τις ανάγκες της δημοτικής παιδείας της περιοχής·
Στις 28 Μαρτίου 1988, ο Πρόεδρος της Εφορείας, με επιστολή, κοινοποίησε τούτο στην εφεσείουσα-αιτήτρια 1 και άλλους και ζήτησε να πληροφορηθεί τις απαιτήσεις τους σχετικά με την αξία του κτήματός τους.
Στις 12 Απριλίου 1988, η εφεσείουσα-αιτήτρια 1, με επιστολή του δικηγόρου της, πληροφόρησε την Εφορεία ότι υπάρχουν συνιδιοκτήτες ανήλικοι - πρόδηλα οι εφεσείοντες-αιτητές 2 στην παρούσα προσφυγή - και έδωσε αρνητική απάντηση.
Στις 13 Μαΐου 1988, η Εφορεία με νέα επιστολή της πληροφόρησε τους εφεσείοντες-αιτητές ότι θεωρεί αναγκαία την αγορά του κτήματος τους και τους παρακάλεσε να την πληροφορήσουν σχετικά με τις οικονομικές τους απαιτήσεις.
Στις 31 Μαΐου 1988, με επιστολή του ο δικηγόρος των εφεσειόντων-αιτητών, ουσιαστικά αναφέρθηκε και επιβεβαίωσε το περιεχόμενο της προηγούμενης επιστολής του, ημερομηνίας 12/4/88.
Στις 19 Δεκεμβρίου 1988, η Εφορεία, με επιστολή προς το δικηγόρο των εφεσειόντων-αιτητών, πρόσφερε £25.000 για το μέρος του Τεμαχίου 1165 που πρότεινε να αγοράσει, το οποίο (ραινόταν με γαλάζιο χρώμα στο τοπογραφικό σχέδιο που επισύναψε.
Είναι γεγονός ότι το Επαρχιακό Κτηματολογικό Γραφείο Λευκωσίας είχε εκτιμήσει την αξία του μέρους τούτου σε £30.000.
Στις 5 Ιανουαρίου 1989, ο δικηγόρος των εφεσειόντων-αιτητών πληροφόρησε την Εφορεία ότι οι πελάτες του δεν επιθυμούν την πώληση του κτήματος τους.
Στις 20 Ιανουαρίου 1989, η Εφορεία απευθύνθηκε στο Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Παιδείας και ζήτησε την προώθηση της απαλλοτρίωσης των σχετικών τμημάτων των πιο πάνω αναφερομένων τεμαχίων. Επισύναψε δε όλα τα σχετικά έγγραφα.
Το Υπουργείο Παιδείας υπέβαλε Πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο για την απαλλοτρίωση και επίταξη της πιο πάνω περιουσίας.
Το Υπουργικό Συμβούλιο, με Απόφασή του 32.478, ημερομηνίας 26 Οκτωβρίου 1989, αποφάσισε, με βάση το Άρθρο 4 των περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμων του 1962 έως 1988 (Αρ. 15/62,25/83,148/85 και 84/ 88) (ο "Νόμος"), την έκδοση Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή για σχολικούς σκοπούς επέκταση του Γ Δημοτικού Σχολείου Στροβόλου. Ταυτόχρονα, αποφάσισε την έκδοση Διατάγματος Επίταξης της ίδιας ιδιοκτησίας, με βάση το Άρθρο 4 των περί Επιτάξεως Ιδιοκτησίας Νόμων του 1962 έως 1986 (Αρ. 21/62,50/66,61/75,43/86).
Η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας Αρ. 2457, ημερομηνίας 17 Νοεμβρίου 1989, Παράρτημα Τρίτο, Μέρος II, Αρ. Γνωστοποίησης 1758, σελ. 1622.
Ο δικηγόρος των εφεσειόντων-αιτητών υπέβαλε εμπρόθεσμη ένσταση στις 25 Νοεμβρίου 1989.
Η ένσταση στάληκε από τον Αναπληρωτή Έπαρχο στο Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Παιδείας. Το Υπουργείο Παιδείας την παρέπεμψε στο Υπουργικό Συμβούλιο με πρόταση απόρριψης.
Το Υπουργικό Συμβούλιο, αφού μελέτησε την ένσταση και έλαβε υπόψη του όλες γενικά τις περιστάσεις, αποφάσισε να την απορρίψει - (βλ. Απόφαση 33.182, ημερομηνίας 15 Μαρτίου 1990).
Με βάση το Άρθρο 6 του Νόμου, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την έκδοση από την Κυπριακή Δημοκρατία του επίδικου Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, για την επέκταση του κτιρίου του Γ Δημοτικού Σχολείου Στροβόλου.
Οι λόγοι της έφεσης είναι οι ακόλουθοι:
(1) Εσφαλμένα κρίθηκε ότι η αρμοδιότητα απαλλοτριώσεως για εκπαιδευτικούς σκοπούς από Ελληνοκυπρίους, μεταφέρθηκε από την Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση στο Υπουργικό Συμβούλιο.
(2) Εσφαλμένα κρίθηκε ότι μπορούσε η απαλλοτρίωση να γίνει από τη Δημοκρατία ενώ η καταβολή της χρηματικής αποζημίωσης να γίνει από τη Σχολική Εφορεία. Εσφαλμένα δέχτηκε τη θέση ότι η διευθέτηση αυτή ήταν ή μπορούσε να είναι προσωρινή.
(3) Εσφαλμένα κρίθηκε ότι η Σχολική Εφορεία αντιστοιχούσε, ενώ είναι όργανο της Κοινοτικής Συνέλευσης, σε εκπαιδευτικό ή θρησκευτικό ή φιλανθρωπικό σωματείο ή ίδρυμα για να μπορεί να γίνει η απαλλοτρίωση από το Υπουργικό.
(4) Αγνόησε το Δικαστήριο το γεγονός ότι η υπόλοιπη γη είναι ιδιοκτησία της Σχολικής Εφορείας αφού το σχολείο αφορά την Ελληνική Κοινότητα.
Ο δικηγόρος των εφεσειόντων-αιτητών ανέπτυξε τους λόγους της έφεσης ενώπιόν μας και ζήτησε την ανατροπή της απόφασης του Πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Ένας από τους βασικούς λόγους της έφεσης ήταν ότι η αρμοδιότητα για έκδοση Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, μετά την αυτοδιάλυση της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης και σύμφωνα με το Νόμο 12/65, Άρθρο 3(3)(α), πρέπει να ασκείται από το Υπουργείο Παιδείας και όχι από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Συμφωνούμε με την απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστή πως το Άρθρο 87(1 )(α) και (θ) του Συντάγματος, στο οποίο βάσισε την εισήγησή του ο δικηγόρος των εφεσειόντων-αιτητών, αφορά μόνο τη νομοθετική εξουσία των Κοινοτικών Συνελεύσεων και τούτο δεν έχει καμιά σχέση με την αναγκαστική απαλλοτρίωση ή/και με το Άρθρο 23 του Συντάγματος.
Το δικαίωμα ιδιοκτησίας, όπως κατοχυρώνεται από το Άρθρο 23 του Συντάγματος, είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και δε μπορεί να υπάρξει στέρηση ή περιορισμός του χωρίς ειδική νομοθετική πρόβλεψη.
Σύμφωνα με το Άρθρο 23 του Συντάγματος, η εξουσία αναγκαστικής απαλλοτρίωσης εδίδετο στη Δημοκρατία, σε Δημοτική Αρχή, στην Κοινοτική Συνέλευση και σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Η Κοινοτική Συνέλευση μπορούσε να προβεί στην αναγκαστική απαλλοτρίωση κινητής ή ακίνητης περιουσίας, όπως ορίζει η παράγραφος 4 του Άρθρου 23:
"... υπέρ εκπαιδευτικών, θρησκευτικών, φιλανθρωπικών ή αθλητικών σωματείων, οργανώσεων ή ιδρυμάτων υποκειμένων εις την αρμοδιότητα αυτής και μόνον εις βάρος προσώπων ανηκόντων εις την αντίστοιχον κοινότητα ..."
Με την αυτοδιάλυση της Κοινοτικής Συνέλευσης ψηφίστηκε ειδικός Νόμος προνοών περί της Μεταβιβάσεως της Ασκήσεως των Αρμοδιοτήτων της Ελληνικής Κοινοτικής Συνελεύσεως και της Ιδρύσεως Υπουργείου Παιδείας (Ν. 12/65), ο οποίος προνοεί για τη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της Κοινοτικής Συνέλευσης σε διάφορα άλλα όργανα της πολιτείας. Έτσι η νομοθετική αρμοδιότητα μεταβιβάστηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων και οι διοικητικές αρμοδιότητες για εκπαιδευτικά, μορφωτικά και διδακτικά μεταβιβάστηκαν στο Υπουργείο Παιδείας. Τα υπόλοιπα θέματα μεταβιβάστηκαν στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Δε μπορούμε να συμφωνήσουμε με την εισήγηση του δικηγόρου των εφεσειόντων-αιτητών πως η εξουσία για απαλλοτρίωση αποτελεί διοικητική αρμοδιότητα για εκπαιδευτικά, μορφωτικά ή διδακτικά θέματα. Ορθώς θεωρήθηκε πως η εξουσία της απαλλοτρίωσης με το Νόμο 12/ 65 μεταβιβάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο και ορθά το Υπουργικό Συμβούλιο ασκεί αυτή την εξουσία.
Η νομική οντότητα της Σχολικής Εφορείας διέπεται από το Άρθρο 6 του Περί Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως (Τροποποιητικού) Νόμου 69/70, που τροποποίησε την Περί Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Νομοθεσία (Κεφ. 166, Νόμοι Αρ. 21/59, 19/67, 62/68, Ε.Κ.Ν. 7/62, 14/62, 16/62, 7/ 63, 11/63, 1/64, 12/64), με την προσθήκη των άρθρων 16-20. Ο Νόμος αυτός προβλέπει για το διορισμό των Σχολικών Εφορειών από το Υπουργικό Συμβούλιο, καθώς και τη θητεία, τις αρμοδιότητες και άλλα συναφή θέματα που περιβάλλουν τις Σχολικές Εφορείες.
Η Σχολική Εφορεία του Στροβόλου έχει διορισθεί σύμφωνα με τις πρόνοιες του πιο πάνω Νόμου και είναι καθόλα νόμιμη.
Η τελευταία εισήγηση του δικηγόρου των εφεσειόντων-αιτητών ως προς τη νομιμότητα της απαλλοτρίωσης, είναι πως ενώ η αποζημίωση θα καταβληθεί από τη Σχολική Εφορεία Στροβόλου, το απαλλοτριούμενο κτήμα εγγράφεται επ' ονόματι της Απαλλοτριούσης Αρχής, δηλαδή της Δημοκρατίας, και τούτο είναι παράνομο γιά το λόγο ότι περιουσία της μιας Κοινότητας εγγράφεται επ' ονόματι της Απαλλοτριούσης Αρχής, δηλαδή της Δημοκρατίας, που στην περίπτωση αυτή αντιπροσωπεύει και τις δύο Κοινότητες.
Η εισήγηση αυτή δεν ευσταθεί γιατί η απαλλοτρίωση γίνεται με βάση την παράγραφο 4 του Άρθρου 23 του Συντάγματος, υπέρ εκπαιδευτικών, θρησκευτικών, φιλανθρωπικών σωματείων και ιδρυμάτων. Η απαλλοτρίωση γίνεται από το Υπουργικό Συμβούλιο που έχει την εξουσία να προβεί σε απαλλοτρίωση για λογαριασμό ή/και προς όφελος κάποιου σωματείου ή οργάνωσης ή ιδρύματος, στο οποίο θα ανήκει και το οποίο θα καταβάλει και την ανάλογη δίκαιη αποζημίαχτη.
Τέλος, οι εφεσείοντες-αιτητές εισηγήθηκαν πως η απαλλοτρίωση δεν ήταν απαραίτητη γιατί θα μπορούσε να ενοικιασθεί γη ή να χρησιμοποιηθεί ο χώρος των αθλοπαιδιών για οικοδόμηση ή/και να ανεγερθεί άλλος όροφος πάνω από το υφιστάμενο σχολείο. Γενικά η εισήγηση των εφεσειόντων-αιτητών είναι πως δεν ερευνήθηκαν διαζευτικές λύσεις οι οποίες θα ήσαν λιγότερο επαχθείς προς το διοικούμενο.
Έχουμε εξετάσει με κάθε προσοχή την εισήγηση αυτή του δικηγόρου των εφεσειόντων-αιτητών, με την οποία όμως δε συμφωνούμε γιατί βρίσκουμε πως έγιναν οι αναγκαίες έρευνες από το Υπουργικό Συμβούλιο και προσκομίσθησαν όλα τα αναγκαία στοιχεία και δικαιολογημένα το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε πως η απαλλοτρίωση ήταν αναγκαία, αντί οποιασδήποτε άλλης λύσης που εισηγούνται οι εφεσείοντες-αιτητές. Το απαλλοτριούμενο κτήμα αποτελεί ένα μικρό τεμάχιο ενός πολύ μεγαλύτερου κτήματος. Το απαλλοτριούμενο αυτό τεμάχιο εισέρχεται μέσα στην αυλή του δημοτικού σχολείου σαν σφήνωμα. Δε φαίνεται να υπάρχει άλλη γη για σκοπούς οικοδόμησης, ούτε και άλλη κατάλληλη γη. Η εγκατάλειψη του χώρου των αθλοπαιδιών και η χρησιμοποίησή του για οικοδόμηση δε μπορούν να θεωρηθούν σαν λύση. Απεναντίας, βρίσκουμε ότι η λύση που δόθηκε με την απαλλοτρίωση του τεμαχίου αυτού, ήταν η λιγότερο επαχθής, ίσως και η μόνη λύση κάτω από τις περιστάσεις.
Βρίσκουμε ότι η απόφαση ήταν εύλογα επιτρεπτή. Ήταν ένα λογικό μέτρο για τις ανάγκες του σχολείου.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.