|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2005) 1 ΑΑΔ 602
26 Απριλίου, 2005
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π., ΚΡΑΜΒΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στές]
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ,
Εφεσείων,
v.
ΑΓΑΘΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ,
Εφεσίβλητης.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 11653)
Αμέλεια ― Πρόκληση ζημιάς στην ενάγουσα εξ αιτίας της επίθεσης σκύλου ― Κατά πόσο, υπό τις δοσμένες περιστάσεις της υπόθεσης, μπορούσε να καταλογιστεί ευθύνη στον εναγόμενο, κάτοχο του σκύλου, ο οποίος σύμφωνα με τη μαρτυρία, δεν γνώριζε οτιδήποτε για τις ροπές ή τις τάσεις του σκύλου ώστε να λάβει αποτρεπτικά μέτρα ― Διαφοροποίηση της παρούσας υπόθεσης από την Πολυμετάλ Λτδ κ.ά. ν. Κωνσταντίνου (1998) 1 Α.Α.Δ. 393.
Ο εφεσείων κρίθηκε ένοχος αστικής αμέλειας, που ήταν η μόνη αιτία αγωγής και καταδικάστηκε σε αποζημιώσεις και έξοδα για τις ζημιές που υπέστη η εφεσίβλητη εξ αιτίας επίθεσης που δέχθηκε από τον σκύλο του. Το πρωτόδικο Δικαστήριο προτίμησε την εκδοχή της εφεσίβλητης, η οποία, κατά την κρίση του, υποστηρίχθηκε από αξιόπιστη μαρτυρία.
Σύμφωνα με τα γεγονότα όπως διαπιστώθηκαν από το πρωτόδικο Δικαστήριο η εφεσίβλητη στις 29.12.98 δέχθηκε επίθεση ενώ περπατούσε στο δρόμο από τον σκύλο του εφεσείοντος ράτσας collie-akita. Κατά τον ουσιώδη χρόνο ο σκύλος αφέθηκε να κυκλοφορεί ελεύθερος σε δημόσιο δρόμο και ενώ ήταν επικίνδυνος δεν έφερε φίμωτρο. Ο εφεσείων ενώ γνώριζε την επιθετική τάση και τα προβλήματα που δημιουργούσε ο σκύλος του όταν κυκλοφορούσε ελεύθερος δεν επέδειξε τη δέουσα προσοχή και επιμέλεια και επίσης ενώ γνώριζε ότι ο σκύλος του δεν ήταν ήμερος δεν έλαβε τις αναγκαίες προφυλάξεις, υπό τις περιστάσεις.
Ο καταλογισμός της ευθύνης στον εφεσείοντα για το πιο πάνω γεγονός, έγινε καθ' υπαγωγή των πιο πάνω διαπιστώσεων επί των γεγονότων στις πρόνοιες του Άρθρου 54 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148.
Ο εφεσείων εφεσίβαλε την απόφαση υποστηρίζοντας ότι η διαπίστωση του Δικαστηρίου ότι ο σκύλος ήταν επικίνδυνος, συγκρούεται με άλλη διαπίστωση ότι «ο σκύλος δεν προκάλεσε παρόμοιες επιθέσεις στο παρελθόν». Ο εφεσείων υποστήριξε ακόμα ότι η μαρτυρία τόσο του ιδίου όσο και της μητέρας του ότι ο σκύλος βρισκόταν περιορισμένος στον περίκλειστο χώρο της αυλής της οικίας της μητέρας του, δεν αντικρούστηκε από άλλη μαρτυρία περί του αντιθέτου.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η ευθύνη για τη φύλαξη σκύλου που εξομοιούται με άγριο ζώο λόγω των γνωστών επιθετικών του τάσεων είναι αυστηρή ευθύνη. Η ευθύνη του κατόχου ήμερου, κατά τεκμήριο, σκύλου του οποίου οι ενέργειες, είναι τέτοιες που μπορεί να προκαλούν βλάβη στον άνθρωπο, αποδίδεται σε αμέλεια. Και στην περίπτωση της αμέλειας ίσως απαιτείται κάποια ειδική τάση, η οποία ανάλογα με τον κίνδυνο στον οποίο είναι δυνατό να εκθέσει την ασφάλεια του γείτονα, λαμβάνεται υπόψη στον προσδιορισμό του καθήκοντος επιμέλειας.
2. Δεν μπορεί να καταλογιστεί ευθύνη για τη ζημιά που προκλήθηκε στην εφεσίβλητη από την επίθεση του σκύλου, κάτω από τις δοσμένες περιστάσεις. Η βλάβη της εφεσίβλητης δεν μπορούσε εύλογα να προβλεφθεί εφόσον δεν υπήρχε εκ των προτέρων η παραμικρή έστω ένδειξη ότι ο σκύλος είχε επιθετικές τάσεις ή ότι ήταν ζωηρός ή παιχνιδιάρης ή ότι η συμπεριφορά του γενικά ήταν τέτοια που εύλογα θα μπορούσε να δημιουργήσει τέτοια πρόβλεψη.
3. Δεν έχει αποδειχθεί ότι ο εφεσείων απέτυχε να εκπληρώσει οφειλόμενο καθήκον επιμέλειας προς την εφεσίβλητη.
Η έφεση επιτράπηκε με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Fardon v. Harcourt - Rivington [1932] All E.R. Rep. 81,
Ellis v. Johnstone [1963] 1 All E.R. 286,
Πολυμετάλ Λτδ κ.ά. ν. Κωνσταντίνου (1998) 1 Α.Α.Δ. 393.
Έφεση.
Έφεση από τον εναγόμενο κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας που δόθηκε στις 27/2/03 (Αρ. Αγωγής 8249/00) με την οποία κρίθηκε υπεύθυνος αστικής αμέλειας βάσει του Άρθρου 54 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148, για τις ζημιές τις οποίες υπέστη η ενάγουσα εξαιτίας επίθεσης που δέκτηκε από το σκύλο του εναγόμενου ο οποίος καταδικάστηκε στην καταβολή αποζημιώσεων και των εξόδων της υπόθεσης.
Ν. Κληρίδης, για τον Εφεσείοντα.
Ρ. Σχίζας, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Κραμβής.
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Με την παρούσα έφεση αμφισβητείται η ορθότητα απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας με την οποία ο εφεσείων κρίθηκε υπεύθυνος για τις ζημιές που υπέστη η εφεσίβλητη εξαιτίας επίθεσης που δέχθηκε από το σκύλο του εφεσείοντα. Ο εφεσείων κρίθηκε ένοχος αστικής αμέλειας, που ήταν η μόνη αιτία αγωγής και καταδικάστηκε στην καταβολή αποζημιώσεων και των εξόδων της υπόθεσης. Το πρωτόδικο δικαστήριο προτίμησε την εκδοχή της εφεσίβλητης η οποία, κατά την κρίση του, υποστηρίχθηκε από αξιόπιστη μαρτυρία.
Το πρωτόδικο δικαστήριο διαπίστωσε ότι η εφεσίβλητη στις 29.12.98 ενώ περπατούσε στο δρόμο σε περιοχή της Αγλαντζιάς δέχθηκε επίθεση από σκύλο του εφεσείοντα ράτσας collie-akita. Ο εφεσείων, εμφαινόταν στα μητρώα του Δήμου Αγλαντζιάς ως ο εγγεγραμμένος ιδιοκτήτης του σκύλου τον οποίο είχε υπό τη φύλαξή του στο σπίτι της μητέρας του στην οδό Καντάρας αρ. 4, Αγλαντζιά. Κατά τον ουσιώδη χρόνο, ο σκύλος αφέθηκε να κυκλοφορεί ελεύθερος σε δημόσιο δρόμο και ενώ ήταν επικίνδυνος δεν έφερε φίμωτρο. Μεταξύ Οκτωβρίου - Δεκεμβρίου 1998 ο εν λόγω σκύλος είχε θεαθεί να κυκλοφορεί σε κάποιες περιπτώσεις ελεύθερα γεγονός το οποίο γνώριζε ο εφεσείων. Κατά τον κρίσιμο χρόνο (29.12.98) ο σκύλος απρόκλητα επιτέθηκε εναντίον της εφεσίβλητης. Η εφεσίβλητη έπεσε στο έδαφος με αποτέλεσμα να υποστεί πραγματικές σωματικές βλάβες. Αποτελεί διαπίστωση του δικάσαντος δικαστηρίου ότι «το γεγονός ότι ο σκύλος δεν προκάλεσε παρόμοιες επιθέσεις στο παρελθόν, υπό τις περιστάσεις ήταν απλά τυχαίο».
Στη βάση των πιο πάνω γεγονότων κρίθηκε ότι ο εφεσείων, ως ο νόμιμος κάτοχος του σκύλου, απέτυχε να αποσείσει το βάρος απόδειξης που είχε σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 54 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148. Διαπιστώθηκε επίσης ότι ο εφεσείων μολονότι γνώριζε τις επιθετικές τάσεις και τα προβλήματα που δημιουργούσε στην περιοχή ο σκύλος του δεν φρόντισε να φέρει ο σκύλος φίμωτρο ούτε επέδειξε την επιμέλεια και προσοχή που θα έπρεπε υπό τις περιστάσεις. Επέκταση ή συμπλήρωμα της πιο πάνω διαπίστωσης φαίνεται να αποτελεί η πιο κάτω παράγραφος της εκκαλούμενης απόφασης,
«Από τη μαρτυρία του ΜΕ1 κ. Βουδιά προκύπτει ξεκάθαρα ότι ο εναγόμενος γνώριζε ότι ο σκύλος του δεν ήταν ήμερος και όφειλε να είχε λάβει τις αναγκαίες προφυλάξεις ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ίσως να είχε παράλληλα ευθύνη και η μητέρα του ακόμα και αν το ζώο ήταν ήμερο.»
Ο καταλογισμός της ευθύνης στον εφεσείοντα για το ατυχές περιστατικό, έγινε καθ' υπαγωγή των πιο πάνω διαπιστώσεων επί των γεγονότων στις πρόνοιες του άρθρου 54* του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148.
Ο εφεσείων, μεταξύ άλλων, αμφισβητεί την ορθότητα των διαπιστώσεων ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο ο σκύλος ήταν επικίνδυνος και ότι αφέθηκε να κυκλοφορεί ελεύθερα. Προσβάλλεται επίσης και η διαπίστωση ότι ο εφεσείων ήταν ιδιοκτήτης «άγριου ζώου» και/ή ότι κατά τεκμήριο γνώριζε την (επιθετική) τάση του ζώου (έστω και αν δεν ήταν άγριο) για τέλεση της πράξης που προκάλεσε τη ζημιά. Η θέση του εφεσείοντα είναι πως η διαπίστωση ότι ο σκύλος ήταν επικίνδυνος, συγκρούεται με άλλη διαπίστωση ότι «ο σκύλος δεν προκάλεσε παρόμοιες επιθέσεις στο παρελθόν.» Καθόσον αφορά τη διαπίστωση ότι ο εφεσείων άφησε το σκύλο να κυκλοφορεί ελεύθερα, η θέση του είναι ότι σύμφωνα με τη μαρτυρία τόσο του ίδιου όσο και της μητέρας του, ο σκύλος βρισκόταν περιορισμένος στον περίκλειστο χώρο της αυλής της οικίας της μητέρας του και ότι η εν λόγω μαρτυρία δεν αντικρούστηκε από άλλη μαρτυρία περί του αντιθέτου. Το παράπονο του εφεσείοντα επί του προκειμένου είναι ότι το δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη ούτε σχολίασε την εισήγηση ότι ο σκύλος πιθανό να ξέφυγε από τον περιφραγμένο χώρο της αυλής και να έτρεξε στο δρόμο.
Η αστική ευθύνη του εφεσείοντα στηρίχθηκε βασικά στις πιο κάτω διαπιστώσεις,
(α) ο εφεσείων ενώ γνώριζε την επιθετική τάση και τα προβλήματα που δημιουργούσε ο σκύλος του όταν κυκλοφορούσε ελεύθερος δεν επέδειξε τη δέουσα υπό τις περιστάσεις προσοχή και επιμέλεια.
(β) ο εφεσείων ενώ γνώριζε ότι ο σκύλος του δεν ήταν ήμερος δεν έλαβε τις αναγκαίες υπό τις περιστάσεις προφυλάξεις.
Έχουμε τη γνώμη ότι το πρωτόδικο δικαστήριο δεν εκτίμησε σωστά τη μαρτυρία που αποδέχτηκε ως αξιόπιστη με αποτέλεσμα να καταλήξει σε λανθασμένα συμπεράσματα και διαπιστώσεις που αφορούν ουσιώδεις πτυχές της υπόθεσης. Η μαρτυρία του κ. Βουδιά, προϊστάμενου των υγειονομικών υπηρεσιών και υπηρεσιών καθαριότητας του Δήμου Αγλαντζιάς, στην έκταση που αυτή αναφέρεται στα παράπονα που λήφθηκαν τηλεφωνικά για το σκύλο, είναι μαρτυρία εξ ακοής η οποία, εν πάση περιπτώσει, δεν αποκαλύπτει έστω και έμμεσα ότι ο σκύλος ήταν πράγματι επιθετικός. Ο κ. Βουδιάς μετά την υποβολή των αγνώστου περιεχομένου παραπόνων, ζήτησε από τον εφεσείοντα να περιορίσει το σκύλο του και ο εφεσείων ανταποκρίθηκε θετικά. Για σκοπούς καλύτερης κατανόησης της σημασίας της μαρτυρίας του κ. Βουδιά παραθέτουμε το πιο κάτω απόσπασμα:
«Ε. Από τα στοιχεία που έχετε μέσα στον φάκελο για τον σκύλο αυτό είχατε οποιαδήποτε προβλήματα για τον σκύλο τούτο;
Α. Μάλιστα, μεταξύ των μηνών Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου και αν θυμάμαι καλά και τον Οκτώβριο μερικά ανώνυμα και επώνυμα τηλεφωνήματα πήραμε ότι ο σκύλος κυκλοφορούσε ελεύθερος έξω στον δημόσιο δρόμο.
Ε. Θεωρείται επικίνδυνος ο σκύλος αυτός;
Α. Δεν είμαι ειδικός για να πω αν ήταν επικίνδυνος.
Ε. Για ποιο λόγο γίνονταν τα παράπονα;
Α. Επειδή ήταν ελεύθερος στον δημόσιο δρόμο;
Ε. Το μέγεθος του σκύλου αυτού πόσο ήταν;
Α. Ήταν μεγάλος σκύλος.
Ε. Υστερα που έγιναν αυτά τα παράπονα ποιες ήταν οι ενέργειες σας προς τον ιδιοκτήτη;
Α. Τηλεφωνικές παρεμβάσεις προς τον ίδιο ώστε να περιορίσει τον σκύλο του εντός του χώρου της κατοικίας του.
Ε. Ποιά ήταν η ανταπόκριση του ιδιοκτήτη;
Α. Μπορώ να πω ήταν θετική.
Ε. ......................................................................................................
Α. ......................................................................................................
Ε. Μετά από αυτό το επεισόδιο που έγινε στην ενάγουσα τι πράξατε;
Α. Ήρθα σε επικοινωνία μαζί τους και τους είπα για το συμβάν και τους έδωσα οδηγίες ότι έπρεπε να μεταφερθεί ο σκύλος εκτός δημοτικών ορίων λόγω της επιθετικότητας.
Ε. Τί έπραξε ο ιδιοκτήτης;
Α. Πράγματι ανταποκρίθηκε θετικά και μετακίνησε το σκύλο.»
Οι διαπιστώσεις ότι ο εφεσείων γνώριζε πριν από το περιστατικό ότι ο σκύλος του δεν ήταν ήμερος και ότι είχε επιθετικές τάσεις και εντούτοις παρέλειψε να λάβει ως όφειλε τις αναγκαίες προφυλάξεις δεν υποστηρίζονται ούτε από τη μαρτυρία του κ. Βουδιά (ανωτέρω) ούτε από άλλη μαρτυρία. Η κατοχή ήμερου ζώου συνεπάγεται, ανάλογα με τη φύση του, προβλεπτούς κινδύνους για την ασφάλεια του γείτονα ενώ παράλληλα επιφορτίζει τον ιδιοκτήτη ή τον κάτοχο του ζώου με το σύνηθες καθήκον επιμέλειας έναντι τρίτου. Στη Fardon v. Harcourt - Rivington [1932] All E.R. Rep. 81 προσδιορίζονται τα όρια του καθήκοντος επιμέλειας του κατόχου σκύλου για την ασφάλεια του γείτονα από κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την κατοχή του ζώου. Σχετική είναι η πιο κάτω περικοπή της απόφασης του Λόρδου Atkin.
«But it is also true that, quite apart from the liability imposed upon the owner of animals or the person having control of them by reason of knowledge of their propensities, there is the ordinary duty of a person to take care either that the animal or his chattel is not put to such a use as is likely to injure his neighbour - the ordinary duty to take care in the cases put upon negligence.»
ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ,
«Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι, ανεξάρτητα από την επιβαλλόμενη ευθύνη στον ιδιοκτήτη ζώων ή στο πρόσωπο που έχει τα ζώα υπό τον έλεγχό του, λόγω γνώσης των ροπών τους, υπάρχει και το σύνηθες καθήκον του προσώπου να φροντίζει ώστε το ζώο του ή το κινητό αντικείμενο που ελέγχει να μην τίθεται σε τέτοια χρήση που ενδεχομένως να βλάψει το γείτονα - δηλαδή το σύνηθες καθήκον επιμέλειας που ορίζουν οι αρχές που διέπουν το δίκαιο της αμέλειας.»
Στην ίδια απόφαση, Fardon v. Harcourt - Rivington (ανωτέρω) o Λόρδος Dunedin επισημαίνει ότι το καθήκον επιμέλειας απορρέει από τη γνώση για τις κινήσεις του σκύλου, μεταξύ άλλων και από τα πηδήγματά του. Στην Ellis v. Johnstone [1963] 1 All E.R. 286 εξηγούνται οι διαφορές μεταξύ της αυστηρής ευθύνης για τη φύλαξη σκύλου, που, λόγω των γνωστών επιθετικών του τάσεων, εξομοιούται με άγριο ζώο και της ευθύνης του κατόχου ήμερου, κατά τεκμήριο, σκύλου του οποίου οι ενέργειες, είναι τέτοιες που μπορεί να προκαλούν βλάβη στον άνθρωπο οπότε η ευθύνη αποδίδεται σε αμέλεια. Επισημαίνεται επίσης ότι και στην περίπτωση της αμέλειας ίσως απαιτείται κάποια ειδική τάση, η οποία ανάλογα με τον κίνδυνο στον οποίο είναι δυνατό να εκθέσει την ασφάλεια του γείτονα, λαμβάνεται υπόψη στον προσδιορισμό του καθήκοντος επιμέλειας.
Στην προκείμενη περίπτωση φαίνεται πως ούτε ο κ. Βουδιάς γνώριζε σε τί ακριβώς αφορούσαν τα παράπονα που έγιναν για το σκύλο και αυτό συνάγεται από την απάντησή του με ερωτηματικό στη σχετική ερώτηση που του είχε υποβληθεί, υποδηλώνοντας την αμφιβολία του για το περιεχόμενο των παραπόνων. Παραθέτουμε την ερώτηση και την απάντηση του μάρτυρα.
«Ε. Για ποιο λόγο γίνονταν τα παράπονα;
Α. Επειδή ήταν ελεύθερος στον δημόσιο δρόμο;»
Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ο σκύλος βρέθηκε ελεύθερος στο δημόσιο δρόμο δεν έχουν διαπιστωθεί και συνεπώς το ζήτημα προς εξέταση ήταν κατά πόσο θα μπορούσε κάτω από τις δοσμένες περιστάσεις να καταλογιστεί η ευθύνη στον εφεσείοντα για τη ζημιά της εφεσίβλητης εξαιτίας της επίθεσης που δέχθηκε από το σκύλο του. Έχουμε τη γνώμη ότι η βλάβη της εφεσίβλητης δεν μπορούσε εύλογα να προβλεφθεί εφόσον δεν υπήρχε εκ των προτέρων η παραμικρή έστω ένδειξη ότι ο σκύλος είχε επιθετικές τάσεις ή ότι ήταν ζωηρός ή παιχνιδιάρης ή ότι η συμπεριφορά του γενικά ήταν τέτοια που εύλογα θα μπορούσε να δημιουργήσει μια τέτοια πρόβλεψη. Στην Πολυμετάλ Λτδ κ.ά. ν. Κωνσταντίνου (1998) 1 Α.Α.Δ. 393 ήταν γνωστό ότι ο σκύλος ήταν παιχνιδιάρης και ζωηρός και ένεκα της φύσης και της συμπεριφοράς του δημιουργούνταν ορατοί κίνδυνοι για την ασφάλεια των επισκεπτών στο χώρο του εργοστασίου όπου ελεύθερα βρέθηκε να κινείται κατά τον ουσιώδη χρόνο ο σκύλος. Κρίθηκε ότι η πρόσδεση του σκύλου όπως συνηθιζόταν, αποτελούσε επιβαλλόμενο καθήκον των ιδιοκτητών του ζώου προς τους επισκέπτες του εργοστασίου των οποίων η ασφάλεια μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο από τις κινήσεις του σκύλου που διακινείτο ελεύθερα στο εργοστάσιο.
Στην προκείμενη περίπτωση δεν υπάρχουν, καθώς προαναφέραμε, στοιχεία μαρτυρίας ότι ο εφεσείων γνώριζε οτιδήποτε για ροπές ή τάσεις του σκύλου του ώστε να λάβει αποτρεπτικά μέτρα. Για τους λόγους που έχουν εξηγηθεί δεν αποδείχθηκε ότι ο εφεσείων απέτυχε να εκπληρώσει οφειλόμενο καθήκον επιμέλειας προς την εφεσίβλητη.
Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται.
Η έφεση επιτρέπεται με έξοδα.