|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1998) 1 ΑΑΔ 805
5 Mαΐου, 1998
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΜΑΡΙΑ ΣΟΦΡΩΝΙΟΥ,
Eφεσείουσα-Καθ' ης η αίτηση,
v.
ΠΑΝΤΕΛΑΚΗ ΠΑΝΤΑΖΗ,
Eφεσιβλήτου-Αιτητή.
(Έφεση Αρ. 79)
Οικογενειακό Δίκαιο — Διαζύγιο — Ισχυρός κλονισμός της έγγαμης σχέσης — Ζηλοτυπία της συζύγου και ατεκμηρίωτες κατηγορίες για ανηθικότητα του συζύγου, όχι μόνο κατ' ιδίαν, αλλά και δημοσίως με αποτέλεσμα την πρόκληση σκηνών στους κοινωνικούς κύκλους που βρίσκονταν μαζί — Κρίθηκε τόσο πρωτόδικα όσο, και κατ' έφεση, ότι ο ισχυρός κλονισμός είχε επέλθει εξ υπαιτιότητας της συζύγου.
Οικογενειακό Δίκαιο — Διαζύγιο — Ισχυρός κλονισμός της έγγαμης σχέσης — Διαπιστώνεται και αξιολογείται αν εμπίπτει στην έννοια του περί της Πρώτης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμου του 1989, Ν.95/89, ανάλογα με το περιεχόμενό του στην κάθε περίπτωση — Ο κλονισμός μπορεί να επέλθει από ένα μεμονωμένο περιστατικό ή από τη συμπεριφορά κατ' εξακολούθηση ενός των συζύγων.
Οι διάδικοι συνήψαν γάμο το 1987, ήταν δε ο δεύτερος γάμος και για τους δύο διαδίκους. Ο εφεσίβλητος φέρει το βαθμό του Στρατηγού στην Εθνική Φρουρά. Με αίτησή του στο Οικογενειακό Δικαστήριο Λευκωσίας αξίωσε τη διάλυση του γάμου λόγω ισχυρού κλονισμού του που είχε επέλθει, κατά τον ισχυρισμό του, από την παθολογική ζηλοτυπία της εφεσείουσας, την αρνητική συμπεριφορά της προς τα παιδιά του από τον πρώτο του γάμο, την στάση της προς τις μόνιμες υπαξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς, με συγκεκριμένες εις βάρος του κατηγορίες πως είχε ερωτικές σχέσεις με μόνιμη υπαξιωματικό.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, μετά από ακροαματική διαδικασία, έκρινε πως ο εφεσίβλητος απέδειξε την υπόθεσή του και κήρυξε, στις 9.6.97 το γάμο λελυμένο. Οι λόγοι οι οποίοι συνέβαλαν στον ισχυρό κλονισμό του γάμου ήταν δύο, από τους τέσσερις που προβλήθηκαν, συγκεκριμένα οι συκοφαντίες της εφεσείουσας για τις σχέσεις του αιτητή με μόνιμες υπαξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς και η συμπεριφορά της κατά τρόπο που εξέθετε τον αιτητή στο επαγγελματικό και συγγενικό του περιβάλλον.
Η εφεσείουσα εφεσίβαλε την πρωτόδικη απόφαση και ισχυρίστηκε, μέσω της δικηγόρου της, ότι τα κλονιστικά περιστατικά που επικαλέσθηκε ο εφεσίβλητος θα έπρεπε να λειτουργήσουν αθροιστικά για να αποδειχθεί ο κλονισμός της έγγαμης σχέσης.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Ο λόγος που αφορά το πρόσωπο του εναγομένου για τον ισχυρό κλονισμό του γάμου, ώστε να θεωρηθεί βάσιμα ότι η εξακολούθηση της έγγαμης σχέσης είναι αφόρητη για τον ενάγοντα, διαπιστώνεται και αξιολογείται αν εμπίπτει στην έννοια του Νόμου, ανάλογα με το περιεχόμενό του, στην κάθε περίπτωση.
2. Από τη μαρτυρία ήταν σαφές ότι η έγγαμη σχέση είχε υποστεί ισχυρό κλονισμό εξ υπαιτιότητος της συμπεριφοράς της εφεσείουσας έναντι του εφεσιβλήτου. Ο εφεσίβλητος, όπως ο ίδιος ανέφερε, δεν άντεχε πλέον γιατί το ποτήρι είχε ξεχειλίσει και κατέθεσε την αίτησή του στο Οικογενειακό Δικαστήριο για να λυθεί ο γάμος του.
3. Η απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου είναι ορθή εν όψει της μαρτυρίας που είχε ενώπιόν του.
Η έφεση απορρίπτεται χωρίς έξοδα.
Έφεση.
Έφεση από την καθ' ης η αίτηση, κατά της απόφασης του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Δικαιοδοσία Διαζυγίων) (Νικολάου, Π., Σεργίδης, Δ., Καρατσής, Δ.) που δόθηκε στις 9 Ιουνίου, 1997 (Αρ. Αίτησης 316/94), με την οποία λύθηκε ο γάμος των διαδίκων, λόγω ισχυρού κλονισμού της έγγαμης σχέσης, για λόγους που αφορούσαν το πρόσωπο της συζύγου.
Ελ. Βραχίμη, για την Εφεσείουσα.
Γ. Κορφιώτης, για τον Εφεσίβλητo.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Η εφεσείουσα ήταν καθ' ης η αίτηση στην αγωγή διαζυγίου που καταχώρισε ο εφεσίβλητος στο Οικογενειακό Δικαστήριο Λευκωσίας, ο οποίος επεδίωξε τη λύση του γάμου του με την εφεσείουσα επικαλούμενος ως λόγο τον ισχυρό κλονισμό του. Το Δικαστήριο, μετά από ακροαματική διαδικασία, έκρινε πως ο εφεσίβλητος απέδειξε την υπόθεση του και κήρυξε, στις 9.6.97, το γάμο λελυμένο. Ο γάμος τελέστηκε στις 24.4.87, ήταν δε ο δεύτερος και για τους δυο διάδικους.
Η αιτία του ισχυρού κλονισμού της έγγαμης σχέσης, που οδηγεί στη λύση του, εισήχθη με τον περί της Πρώτης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμον του 1989, Ν.95/89. Το άρθρο 3.Β προβλέπει:
"Β. Το διαζύγιον χωρεί μόνον -
(α) ...........................................................................................
(β) όταν αι μεταξύ των συζύγων σχέσεις έχουν κλονισθή τόσον ισχυρώς από λόγον ο οποίος αφορά το πρόσωπο του εναγομένου ή και των δύο συζύγων ώστε βασίμως η εξακολούθησις της εγγάμου σχέσεως να είναι αφόρητος δια τον ενάγοντα».
Στην αίτηση του ο εφεσίβλητος απαρίθμησε τα κλονιστικά περιστατικά, τα οποία και προσπάθησε να αποδείξει με τη μαρτυρία που έδωσε ο ίδιος, και προσώπων που κάλεσε. Το περιεχόμενο των κλονιστικών περιστατικών αναφέρεται σε ύβρεις που εκστόμιζε δημοσίως η εφεσείουσα εναντίον του εφεσίβλητου, η παθολογική ζήλεια που έτρεφε έναντι του, η αρνητική συμπεριφορά της στα παιδιά του από τον πρώτο του γάμου και η στάση και συμπεριφορά της στις μόνιμες υπαξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς, με συγκεκριμένες εις βάρος του κατηγορίες πως είχε ερωτικές σχέσεις με μόνιμη υπαξιωματικό. Ο εφεσίβλητος φέρει το βαθμό του Στρατηγού στην Εθνική Φρουρά.
Η εφεσείουσα ενέστη στην αίτηση διαζυγίου του εφεσίβλητου και αρνήθηκε στη μαρτυρία της στο Δικαστήριο όσα καταμαρτύρησε εναντίον της ο εφεσίβλητος. Αντέτεινε δε πως ήταν υπόδειγμα συζύγου και οικοκυράς. Δέχθηκε πως είχε ενίοτε προστριβές με τον εφεσίβλητο που αφορούσαν όμως οικονομικά ζητήματα. Θα επανέλθουμε για να σχολιάσουμε τη μαρτυρία στο κατάλληλο στάδιο.
Το Δικαστήριο, αφού αξιολόγησε τη μαρτυρία που είχε ενώπιον του, έκρινε πως μερικά από τα περιστατικά που αναφέρονται στα γεγονότα της αίτησης, όπως η εκστόμιση ύβρεων από την εφεσείουσα κατά του αιτητή και οι ισχυρισμοί του για μίσος, εχθρότητα, αδιαφορία και άστατο χαρακτήρα της εφεσείουσας, ήσαν γενικοί και αόριστοι χωρίς να εξειδικεύονται με συγκεκριμένο τρόπο. Το Δικαστήριο όμως συμπέρανε πως παρέμεναν για σοβαρή εξέταση τέσσερις λόγοι που, αποδεικνυόμενοι, θα θεμελίωναν τον ισχυρισμό του εφεσίβλητου πως η έγγαμη σχέση είχε κλονισθεί τόσον ισχυρά ώστε βάσιμα να θεωρείται πως η εξακολούθηση της θα ήταν αφόρητη γι' αυτόν.
Αντιγράφουμε τους 4 λόγους, όπως τους παραθέτει στην απόφαση του το πρωτόδικο Δικαστήριο.
«1. Η αντίδραση της Καθ' ης η Αίτηση σε σχέση με τα παιδιά του Αιτητή και η υβριστική συμπεριφορά της απέναντι τους, καθώς και η παθολογική ζήλια της Καθ' ης η Αίτηση προς τον Αιτητή (Παρα. 7 της Αίτησης).
2. Οι συκοφαντίες της Καθ' ης η Αίτηση για τις σχέσεις του Αιτητή με μόνιμες υπαξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς και η εν γένει συμπεριφορά της Καθ' ης η Αίτηση προς τις μόνιμες υπαξιωματικούς (παρα. 9).
3. Η συμπεριφορά της Καθ' ης η Αίτηση κατά τρόπο που εξέθετε τον Αιτητή στο επαγγελματικό και συγγενικό περιβάλλον (παρα. 9).
4. Η αδικαιολόγητη απουσία και εγκατάλειψη της Καθ' ης η Αίτηση για περίοδο 15 ημερών το Δεκέμβρη του 1989.»
Στη συνέχεια το Δικαστήριο αναλύει στην απόφαση του τη μαρτυρία που προσκομίστηκε, σε σχέση με τα πιο πάνω τέσσερα ζητήματα, και μετά την αξιολόγηση της κρίνει πως οι λόγοι 1 και 4 δεν συνιστούν κλονιστικά περιστατικά μέσα στην έννοια του σχετικού άρθρου του Νόμου που παραθέσαμε πιο πάνω. Διαπιστώνει όμως πως οι λόγοι 2 και 3 αποδείκτηκαν επαρκώς και ότι το περιεχόμενο και η σοβαρότητα τους συνιστούν ισχυρό κλονισμό της έγγαμης σχέσης, που κατέστησε αφόρητη τη συνέχιση της για τον εφεσίβλητο.
Η συνήγορος της εφεσείουσας επικέντρωσε την εισήγηση της στο εξής επιχείρημα. Η αίτηση για λύση του γάμου του εφεσίβλητου βασιζόταν σε ένα άθροισμα κλονιστικών γεγονότων. Το Δικαστήριο απέρριψε τα πλείστα ως ατεκμηρίωτα, ενώ προχώρησε να εξετάσει κατά πόσο 4 απ' αυτά οδήγησαν στον ισχυρό κλονισμό του γάμου. Δέκτηκε μόνο δύο, παραγρ. 2 και 3, πιο πάνω, και προχώρησε στην έκδοση του διαζυγίου.
Ως εκ τούτου η δικηγόρος διατείνεται, πως από μόνοι τους οι δύο αυτοί λόγοι δεν μπορούν να τεκμηριώσουν ισχυρό κλονισμό του γάμου, ώστε η συνέχιση του να καθίσταται αφόρητη για τον εφεσίβλητο. Κατά τη συνήγορο, όλα τα κλονιστικά περιστατικά που επικαλέστηκε ο εφεσίβλητος θα έπρεπε να λειτουργήσουν αθροιστικά για να αποδεικτεί ο κλονισμός της έγγαμης σχέσης.
Έχουμε ήδη παραθέσει πιο πάνω τη σχετική διάταξη του Νόμου, που εφαρμόζεται στην υπόθεση που εξετάζουμε. Ο λόγος, που αφορά στο πρόσωπο εναγομένου για τον ισχυρό κλονισμό του γάμου, ώστε να θεωρηθεί βάσιμα πως η εξακολούθηση της έγγαμης σχέσης είναι αφόρητη για τον ενάγοντα, διαπιστώνεται και αξιολογείται αν εμπίπτει στην έννοια του Νόμου ανάλογα με το περιεχόμενο του στην κάθε περίπτωση. Δεν αποκλείεται, π.χ., ένα μεμονωμένο περιστατικό να είναι τόσο σοβαρό, λ.χ. βάναυση σκληρότητα, ώστε να οδηγεί στην κρίση πως η έγγαμη σχέση έχει κλονισθεί σε βαθμό που η εξακολούθηση της να είναι αφόρητη για το θύμα. Από την άλλη μεριά η συμπεριφορά ενός των συζύγων μπορεί να μην περικλείεται σε ένα στιγμιαίο περιστατικό, αλλά να λειτουργεί κατ' εξακολούθηση, οπόταν εξετάζεται πάλιν αν η συμπεριφορά αυτή εμπίπτει στις διατάξεις της Νομοθεσίας.
Στην υπόθεση που συζητούμε το Δικαστήριο προέβη σε σαφή ευρήματα με βάση τη μαρτυρία αναφορικά με τη συμπεριφορά της εφεσείουσας έναντι του εφεσίβλητου. Έκρινε πως ήταν τέτοιας αρνητικής προς τον εφεσείοντα φύσης, ώστε να οδηγεί στον ισχυρό κλονισμό του γάμου. Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο διαπίστωσε πως η ζηλότυπη στάση της εφεσείουσας υπερέβαινε τα ανεκτά συνήθη όρια. Κατηγορούσε δημοσίως όλες τις μόνιμες υπαξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς για ανήθικη συμπεριφορά. Επίσης, και τούτο είναι το σοβαρότερο, κατηγορούσε τον εφεσίβλητο πως είχε ερωτικές σχέσεις με μια απ' αυτές, που τυγχάνει μάλιστα να είναι και συγγενής του εξ αγχιστείας. Η απασχόληση της εφεσείουσας μ' αυτό το ζήτημα δεν περιοριζόταν σε ιδιωτικές συζητήσεις με τον εφεσίβλητο. Τον κατηγορούσε στην παρουσία του, και δημοσίως, προκαλώντας μάλιστα σκηνές στους κοινωνικούς κύκλους που βρίσκονταν μαζί. Η μαρτυρία του εφεσιβλήτου πάνω σ' αυτά τα ζητήματα υποστηρίχτηκε από τον υφιστάμενο του Α. Παμπόρη και Αγάθη Χριστοδουλίδου, που αναφέρθηκαν σε συγκεκριμένα περιστατικά που έλαβαν χώραν σε κοινωνικές συγκεντρώσεις. Η μαρτυρία τους έγινε πιστευτή από το Δικαστήριο.
Η εφεσείουσα, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του πρωτόδικου Δικαστηρίου, αναμειγνυόταν ενεργά και στην επαγγελματική ιδιότητα του εφεσίβλητου, όχι μόνο για να εκφέρει τις απόψεις της για τις μόνιμες υπαξιωματικούς, που γενικά αποκαλούσε «πόρνες», αλλά και σ' αυτή καθ' αυτή την επαγγελματική του δραστηριότητα. Ο εφεσίβλητος τιμήθηκε από το Αθλητικό Σωματείο ΕΠΑ. Η εφεσείουσα σε μια προσπάθεια να μειώσει την οποιαδήποτε αξία είχε αυτή η διάκριση προς τον εφεσίβλητο, έλεγε πως η ΕΠΑ δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια χαρτοπαιχτική λέσχη στην οποία συχνάζουν καμπαρετζήδες. Κατά την ίδια, αξία θα είχε αν η διάκριση γινόταν από αθλητικό σωματείο όπως π.χ. ο «Πεζοπορικός» ή η «Ανόρθωση». Παρόμοια ήταν και η αντίδραση της όταν τιμήθηκε ο εφεσίβλητος από την ΠΕΜΨΕ (Παγκύπρια Επιτροπή Μητέρων, Συζύγων Εθνοφρουρών). Η εφεσείουσα έκαμε επίθεση στην Αγάθη Χριστοδουλίδου - ιδρυτικό στέλεχος της οργάνωσης αυτής, και για το περιστατικό κατέθεσε στο Δικαστήριο η ίδια η κα. Χριστοδουλίδου.
Ο εφεσίβλητος καθησύχαζε την εφεσείουσα, βεβαιώνοντας την πως δεν είχε εξωσυζυγικές σχέσεις, αυτή όμως επέμενε στην ίδια συμπεριφορά. Ο εφεσίβλητος, όπως ο ίδιος ανέφερε, δεν άντεχε πλέον γιατί το ποτήρι είχε ξεχειλίσει και κατέθεσε την αίτησή του στο Οικογενειακό Δικαστήριο για να λυθεί ο γάμος του.
Έχουμε τη γνώμη, με βάση την ανάλυση που κάνουμε πιο πάνω, πως η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ορθή. Η έφεση απορρίπτεται. Δεν γίνεται όμως οποιαδήποτε διαταγή για έξοδα.
H έφεση απορρίπτεται χωρίς έξοδα.